H Mέρα που Έληξε ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Ελλάδα

Την επομένη, το ΕΑΜ οργανώνει συλλαλητήριο που σηματοδοτείται από τους πυροβολισμούς των αστυνομικών δυνάμεων μπροστά στο μνημείο του άγνωστου στρατιώτη ενάντια στη διαδήλωση του ΕΑΜ, με αποτέλεσμα τον θάνατο 33 διαδηλωτών και τον τραυματισμό άλλων 148. Οι μάχες κρατούν 33 μέρες, με τη Μεγάλη Βρετανία του Τσώρτσιλ να ενισχύει την κυβέρνηση.

Ο στρατηγός Νικόλαος Πλαστήρας, τότε, καλείται ως πρόσωπο ευρείας αποδοχής από τον Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, που μόλις είχε διοριστεί Αντιβασιλέας, να σχηματίσει κυβέρνηση μετά την πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου, λόγω των Δεκεμβριανών. Στις 12 Φεβρουαρίου 1945 υπογράφεται μεταξύ της κυβέρνησης Πλαστήρα και του ΕΑΜ η συνθήκη της Βάρκιζας, που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, αφοπλισμό του ΕΛΑΣ, αποκατάσταση πολιτικών ελευθεριών και αμνηστία των πολιτικών αδικημάτων. Η συμφωνία δεν εφαρμόζεται ποτέ, καθώς οι οπαδοί της αριστεράς δεν αφοπλίζονται ολοκληρωτικά και οι κυβερνήσεις δεν προχωρούν σε γενική αμνηστία.

Αποτέλεσμα είναι άλλος ένας διχασμός για την Ελλάδα. Από τη μια μεριά βρίσκονται ο Ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις με τη συνδρομή δυνάμεων της Χωροφυλακής, των ΤΕΑ (Τάγματα Εθνικής Ασφαλείας) και λαμβάνοντας υλική στήριξη από τους δυτικούς Συμμάχους (αρχικά από τη Μ. Βρετανία και μετέπειτα τις ΗΠΑ). Ενώ, από την άλλη βρίσκονται οι αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ), με κύριο μέρος των όπλων, πυρομαχικών και άλλων εφοδίων να φτάνουν ως υλική στήριξη από τις γειτονικές νεοσύστατες Σοσιαλιστικές Δημοκρατίες -Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία και Αλβανία-, μέσων των δρόμων που κατασκεύασε στα όρη του Γράμμου και του Βιτσίου. Στο ΔΣΕ συσπειρώνονται μέλη και φίλοι του ΚΚΕ (Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας), αλλά και τεράστιος αριθμός από γηγενείς σλαβόφωνους πληθυσμούς της Μακεδονίας - άνδρες και γυναίκες.

Στις 5 Φεβρουαρίου, ο Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ, Νίκος Ζαχαριάδης, ρωτά τη Μόσχα αν θα πρέπει να πάρει μέρος στις επικείμενες εκλογές ή να ξεκινήσει έναν ένοπλο αγώνα. Τρεις μέρες μετά, η απάντηση είναι να συμμετάσχουν στις εκλογές και να μην ακολουθήσουν τον δρόμο της ένοπλης εξέγερσης. Η εξέλιξη όμως είναι διαφορετική.

Την 31η Μαρτίου διεξάγονται οι πρώτες μεταπολεμικές βουλευτικές εκλογές, μέσα σε κλίμα έντασης. Το ΚΚΕ έχει αποφασίσει να απέχει, γεγονός που βοηθά τελικά στην εξασφάλιση ευρείας πλειοψηφίας στον συνασπισμό των φιλοβασιλικών παρατάξεων (Ηνωμένη Παράταξις Εθνικοφρόνων), που συγκέντρωσε ποσοστό 55,12%.

Ως πρώτη πολεμική ενέργεια που θεωρείται ότι σηματοδοτεί την επίσημη έναρξη του Ελληνικού Εμφυλίου, αναφέρεται η αιφνιδιαστική αιματηρή επιδρομή 33 ανταρτών, με αρχηγό τον Αλέξανδρο Ρόσιο (Υψηλάντη), εναντίον του σταθμού Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο Πιερίας, η οποία ξεκινά το βράδυ της 30ής προς 31η Μαρτίου του 1946. Κατάληξη της επιδρομής εκείνης είναι 11 νεκροί (9 χωροφύλακες και 2 εθνοφύλακες).

Στο επόμενο διάστημα, οι ένοπλες επιθέσεις εναντίον σταθμών χωροφυλακής αρχίζουν να πληθαίνουν και οι συγκρούσεις στην ύπαιθρο μεταξύ ανταρτών και παρακρατικών συμμοριών γίνονται συχνότερες.

Μέσα σε αυτό το κλίμα, η κυβέρνηση εγκρίνει στις 18 Ιουνίου το Γ΄ Ψήφισμα «περί εκτάκτων μέτρων κατά των επιβουλευομένων την δημοσίαν τάξιν και την ακεραιότητα της χώρας». Με το ψήφισμα ξεκινούν μαζικές διώξεις εναντίον αριστερών ή ύποπτων για αριστερά φρονήματα. Επίσης, υπάρχουν αποφάσεις για θανατικές ποινές.

Την 1η Σεπτεμβρίου πραγματοποιείται το δημοψήφισμα για την επάνοδο του Βασιλιά Γεωργίου Β΄. Υπέρ της παλινόρθωσης της μοναρχίας, ψηφίζει το 68,4% και εναντίον το 31,6%. Το ΚΚΕ συμμετέχει στο δημοψήφισμα καλώντας τον ελληνικό λαό να ρίξει λευκό. Η επιστροφή του βασιλιά οδηγεί, όμως, σε κλιμάκωση του εμφυλίου.

Παράλληλα, η κυβέρνηση ξεκινά την αναδιοργάνωση των ενόπλων δυνάμεων με σκοπό τη δημιουργία ισχυρού εθνικού στρατού. Μετά την εφαρμογή του Γ΄ Ψηφίσματος, εκκαθαρίζονται μαζικά από τις ένοπλες δυνάμεις όσοι είναι ύποπτοι για αριστερά φρονήματα και από τον Φεβρουάριο του 1947, οι αριστεροί στρατεύσιμοι εκτοπίζονταν στο στρατόπεδο της Μακρονήσου, που δημιουργήθηκε γι' αυτό τον σκοπό.

Προς το τέλος του χρόνου, σημειώνονται σφοδρότερες ένοπλες συγκρούσεις.

Από τα τέλη του προηγούμενου χρόνου, οι Άγγλοι έχουν εκφράσει την πρόθεσή τους να αποχωρήσουν από την Ελλάδα. Η ελληνική κυβέρνηση στρέφεται τότε προς τις ΗΠΑ, τις οποίες επισκέπτεται τον Δεκέμβρη του 1946 ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Τσαλδάρης. Οι ΗΠΑ στέλνουν στην Ελλάδα, στις αρχές Ιανουαρίου, επιτροπή εμπειρογνωμόνων με επικεφαλής τον Πολ Α. Πόρτερ. Ένα από τα αιτήματα της αμερικανικής πλευράς είναι η δημιουργία κυβέρνησης ευρύτερης συνεργασίας, με τη συμμετοχή των κεντρώων παρατάξεων. Κατόπιν της αμερικανικής πίεσης, η δεξιά κυβέρνηση Τσαλδάρη παραιτείται και στις 24 Ιανουαρίου 1947 σχηματίζεται ευρύτερη κυβέρνηση συνεργασίας με νέο πρωθυπουργό τον Δημήτριο Μάξιμο. Οι ΗΠΑ εκφράζουν πλέον επίσημα τη στήριξή τους στην Ελλάδα.

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

Από τις αρχές του χρόνου, οι συγκρούσεις ανάμεσα στις αντίπαλες πλευρές βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Εκείνο τον Απρίλιο τίθεται σε εφαρμογή από την κυβέρνηση το σχέδιο «Τέρμινους», με σκοπό την εκμηδένιση των αντάρτικων ομάδων που δρουν στην κεντρική και βόρεια Ελλάδα. Η επιχείρηση ξεκινά από τα νότια Άγραφα, όπου δρουν ισχυρές δυνάμεις του Δημοκρατικού Στρατού, αλλά στη συνέχεια μεταφέρονται βορειότερα, καθώς από τα μέσα του καλοκαιριού ο ΔΣΕ αναλαμβάνει μεγάλης έκτασης επιθετικές επιχειρήσεις με την απόπειρα κατάληψης της πόλης των Γρεβενών (25 Ιουλίου) και του Μετσόβου δύο μήνες αργότερα (18 Οκτωβρίου). Και οι δύο απόπειρες αποτυγχάνουν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση κυβερνητικής κρίσης, που οδηγεί σε άλλη μια πτώση κυβέρνησης, στις 23 Αυγούστου.

Μετά από μία βραχύβια κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Τσαλδάρη, σχηματίζεται στις 7 Σεπτεμβρίου κυβέρνηση συνεργασίας Λαϊκού Κόμματος-Φιλελευθέρων, με πρωθυπουργό τον Θεμιστοκλή Σοφούλη. Η κυβέρνηση Σοφούλη ψηφίζει στις 11 Σεπτεμβρίου τη χορήγηση αμνηστίας σε όσους αντάρτες παραδώσουν τα όπλα τους σε διάστημα ενός μήνα. Η προσπάθεια αυτή δεν φέρνει, όμως, τα αναμενόμενα αποτελέσματα λόγω της έντονης δυσπιστίας προς την κυβέρνηση.

Την ίδια περίοδο, το ΚΚΕ σκληραίνει περισσότερο τη στάση του και αποφασίζει τη μεταφορά του κέντρου βάρους του κόμματος στη διεξαγωγή του ένοπλου αγώνα. Καθορίζεται επίσης το σχέδιο «Λίμνες», το οποίο στοχεύει στη δημιουργία ξεχωριστού κράτους στη βόρεια Ελλάδα με κομμουνιστική κυβέρνηση. Λίγο αργότερα, στις 24 Δεκεμβρίου, ανακοινώνεται η ίδρυση κυβέρνησης στις ανταρτοκρατούμενες περιοχές, που ονομάζεται Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση. Πρόεδρός της αναλαμβάνει ο Μάρκος Βαφειάδης.

Την επόμενη μέρα ο ΔΣΕ εξαπολύει επίθεση για την κατάληψη της Κόνιτσας, με έναν από τους σκοπούς της επιχείρησης να είναι η χρήση της πόλης ως έδρα της νέας κυβέρνησης. Η κυβέρνηση αντιδρά άμεσα και στις 27 Δεκεμβρίου εκδίδει τον Αναγκαστικό Νόμο 509 «Περί μέτρων ασφαλείας του Κράτους, του Πολιτεύματος, του Κοινωνικού Καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών», που θέτει εκτός νόμου το ΚΚΕ, το ΕΑΜ και την Εθνική Αλληλεγγύη.

O ΟΗΕ (Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών), την 21 Οκτωβρίου 1947, εγκρίνει ψήφισμα στο οποίο αναφέρεται ότι η Αλβανία, η Γιουγκοσλαβία και η Βουλγαρία βοηθούν και υποστηρίζουν τους αντάρτες που μάχονται κατά της Ελληνικής Κυβέρνησης και καλεί τις χώρες αυτές να σταματήσουν αυτήν τη βοήθεια (το ψήφισμα προέκυψε από αίτημα της Ελληνικής Κυβέρνησης στις 3 Δεκεμβρίου).

Το τέλος της άνοιξης του 1948 σημαδεύεται από δύο απ' τις σημαντικότερες πολιτικές δολοφονίες κατά τη διάρκεια του εμφυλίου: αυτήν του υπουργού Δικαιοσύνης Χρήστου Λαδά, από μέλος της ΟΠΛΑ, της πολιτοφυλακής του ΔΣΕ, την 1η Μαΐου 1948 -που είχε ως συνέπεια τη λήψη έκτακτων στρατιωτικών μέτρων, που περιελάμβαναν απαγόρευση της κυκλοφορίας τις νυχτερινές ώρες- και του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ, στις 16 Μαΐου, στη Θεσσαλονίκη.

Διαβάστε ακόμη: Η Υπόθεση Θανάτου Ενός Δημοσιογράφου στη Θεσσαλονίκη που Παραμένει Άλυτη εδώ και 69 Χρόνια

Το καλοκαίρι του 1948 τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο «Κορωνίς», με στόχο την διάλυση του κύριου σώματος του Δημοκρατικού Στρατού που βρίσκεται στην περιοχή του Γράμμου. Μετά την πτώση και του Κάμενικ, στα βορειοδυτικά της Κόνιτσας, ο ΔΣΕ εγκαταλείπει τις θέσεις του στον Γράμμο και με έναν ελιγμό που επιχειρεί τη νύχτα της 20ής προς 21ης Αυγούστου 1948, διαφεύγει και ανασυντάσσεται στο Βίτσι.

Μετά την αποτυχία του σχεδίου «Κορωνίς», η κυβέρνηση της Αθήνας προχωρά σε σημαντικές ανακατατάξεις στην ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων. Τον Οκτώβριο του 1948 προτείνεται στον Αλέξανδρο Παπάγο η θέση του Αρχιστράτηγου, οποίος αναλαμβάνει επίσημα στις 11 Ιανουαρίου 1949. Η νέα ηγεσία του κυβερνητικού στρατού καταστρώνει νέο σχέδιο με στόχο την οριστική συντριβή του ΔΣΕ. Το πρώτο μέρος του σχεδίου αφορά την εκκαθάριση της Πελοποννήσου και ονομάζεται σχέδιο «Περιστέρα» - το σχέδιο Περιστέρα τίθεται σε εφαρμογή στα μέσα Δεκεμβρίου του 1948 και ολοκληρώνεται με επιτυχία μέχρι τις αρχές Μάρτη του 1949.

Στις αρχές της άνοιξης, ο κυβερνητικός στρατός θέτει σε εφαρμογή και το σχέδιο «Πύραυλος», με σκοπό την εκκαθάριση της Στερεάς Ελλάδας και της νότιας Θεσσαλίας. Το σχέδιο ολοκληρώνεται με επιτυχία στις αρχές του καλοκαιριού.

Στις 10 Ιουλίου 1949, o Γιόσιπ Μπροζ Τίτο (ιδρυτής του μεταπολεμικού Γιουγκοσλαβικού κράτους), απορρίπτει με οργή και με πρόσχημα τις κατηγορίες του ΚΚΕ ότι η κυβέρνηση της Γιουγκοσλαβίας συνεργάζεται με την ελληνική κυβέρνηση και κλείνει τα γιουγκοσλαβικά σύνορα με την Ελλάδα

Διαβάστε ακόμη: Mια Ματιά στα Χλιδάτα Πάρτι της Γιουγκοσλαβίας στα Χρόνια του Tito

Τον Αύγουστο του ίδιου έτους, τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο «Πυρσός», με στόχο τις θέσεις του ΔΣΕ στον Γράμμο και στο Βίτσι. Η πρώτη φάση του σχεδίου που ονομάζεται «Πυρσός Α'» ξεκινά στον Γράμμο, τη νύχτα 2 προς 3 Αυγούστου. Η επιχείρηση αυτή είναι παραπλανητικού χαρακτήρα, καθώς κύριος στόχος είναι οι θέσεις των ανταρτών στο Βίτσι.

Η κύρια επιχείρηση προς το Βίτσι ξεκινά στις 10 Αυγούστου και φέρει την ονομασία «Πυρσός Β'». Ο κυβερνητικός στρατός κατορθώνει μέχρι τις 16 Αυγούστου να εκκαθαρίσει πλήρως το Βίτσι. Ο κύριος όγκος των ανταρτών του Βιτσίου διαφεύγει προς τον Γράμμο, όπου διεξάγεται η τελική φάση της επιχείρησης «Πυρσός» με την ονομασία «Πυρσός Γ'». Η επίθεση του Εθνικού Στρατού εξαπολύεται στον Γράμμο στις 25 Αυγούστου. Έπειτα από σφοδρό βομβαρδισμό, στον οποίο χρησιμοποιούνται ακόμα και οι εμπρηστικές βόμβες Ναπάλμ, η άμυνα των ανταρτών κάμπτεται και στις 29 Αυγούστου ο ΔΣΕ εγκαταλείπει τον Γράμμο, διαφεύγοντας προς την Αλβανία.

Έτσι λήγει τυπικά το πολεμικό σκέλος του Εμφυλίου.

Λίγο καιρό αργότερα, στις 15 Οκτωβρίου του 1949, η εξόριστη πλέον «Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση» των ανταρτών δίνει τέλος στις εχθροπραξίες με διάγγελμα που μεταδόθηκε από ραδιοσταθμό του Βουκουρεστίου. Στο διάγγελμα αυτό, μεταξύ άλλων, αναφέρονται και τα εξής:

Ο ΔΣΕ δεν κατέθεσε τα όπλα, μονάχα τα έθεσε παρά πόδα. Υποχώρησε μπροστά στην τεράστια υλική υπεροχή που συγκέντρωσαν οι ξένοι καταχτητές ενισχυμένοι απ' την τιτοϊκή αποστασία και προδοσία που τον χτύπησε πισώπλατα. Μα ο ΔΣΕ δεν λύγισε και δεν συντρίφτηκε. Παραμένει ισχυρός με ακέραιες τις δυνάμεις του. Σταμάτησε την αιματοχυσία για να σώσει την Ελλάδα από την ολοκληρωτική εκμηδένιση και τα συμφέροντα του τόπου τα έβαλε πάνω απ' όλα. Οι δυνάμεις μας στο Βίτσι και το Γράμμο σταμάτησαν τον πόλεμο για να διευκολύνουν την ειρήνευση στην Ελλάδα. Αυτό δεν σημαίνει συνθηκολόγηση. Σημαίνει απόλυτη προσήλωση στο συμφέρον της πατρίδας, που δε θέλαμε να δούμε ολοκληρωτικά κατεστραμμένη.

Περισσότερα από το VICE

Η Ικαριώτισσα που Αναγκάστηκε να Ζει στο Ίδιο Χωριό με τον Ρουφιάνο που την Κατέδωσε επί Χούντας

Πώς να Επιβιώσεις την Πρώτη Ώρα μιας Πυρηνικής Επίθεσης

Φωτογραφίες Ρουμάνων που (Δεν) Παλεύουν το πιο Kαυτό Καλοκαίρι του Τελευταίου Μισού Αιώνα