Drie zwarte Belgische fotografen over hoe hun roots hun werk beïnvloeden

Als partner van Black History Month Belgium biedt VICE een reeks artikels aan rond de thema's die dit jaar centraal staan: het verleden en de toekomst van zwarte culturen.

Kunst is nooit los te zien van de kunstenaar die erachter zit. En dat geldt zeker ook voor Dandyfuego, Agneska en Nafissa, drie zwarte fotografen die fotografie gebruiken om hun identiteit te laten zien, en een weg proberen te vinden in een maatschappij waarin ze zichzelf weinig vertegenwoordigd zien. VICE sprak dit drietal over de boodschap die ze willen uitdragen en hoe ze zich verhouden tot het land van hun voorouders.

Joe Diensi (@dandyfuego), 29

VICE : Wie zit er achter Dandyfuego?
Dandyfuego : Ik ben Joe, geboren en getogen in Antwerpen met Congolese roots. Ik begon in 2016 met digitale fotografie, maar ontdekte al snel dat analoog veel meer mijn ding was. Het geeft een andere vibe, maakt de beelden authentieker en het is spannender om de foto’s op deze manier te ontwikkelen.

Het woord ‘dandy’ komt van een mannelijk personage dat ik ooit op tv zag. Ik vond het wel catchy klinken, en net als hem heb ik oog voor het onrecht in de samenleving. Daar wil ik wat aan doen via mijn werk; wat dat betreft ben ik zeker een idealist.

Welke thema’s wil je met je foto’s belichten?
De vertegenwoordiging van zwarte mensen. Ik heb altijd de behoefte gevoeld om verhalen te vertellen, vooral van mensen wiens verhaal niet of te weinig aan bod komt. Die verhalen vertel ik via mijn foto’s.

Je ziet vaak beelden langskomen van zwarte mensen die vernederd, verminkt en vermoord worden – een narratief van pijn en onderdrukking dat voortkomt uit onze geschiedenis. Ik wil dit beeld doorbreken, door juist de schoonheid, kracht en veelzijdigheid van zwarte mensen te benadrukken. In mijn werk gebruik ik vooral zwarte modellen, en ik wil hun huidskleur tot zijn recht laten komen door het op de juiste manier te belichten, ze zich op hun gemak te laten voelen en zowel hun kwetsbaarheid als kracht te laten zien.

Ik neem altijd mijn eigen belevingswereld als uitgangspunt – een wereld die helaas weinig vertegenwoordigd wordt in de reguliere media. Maar als iemand die ook Afrikaanse roots heeft zich in mijn werk kan herkennen, is mijn doel geslaagd. Ik leg bijvoorbeeld bantu knots vast, een veelgebruikte haarstijl onder zwarte vrouwen. Daarmee normaliseer ik het, en kan ik mensen die het niet kennen kennis laten maken met elementen uit mijn leefwereld.

Wat is jouw link met het Afrikaans continent?
Ik zeg altijd dat ik Belg ben, maar ook ben opgevoed als een Congolees. Doordat ik vanuit mijn eigen belevingswereld vertrek, kunnen mensen met een Afrikaanse achtergrond zich daar ook in herkennen. Om een voorbeeld te geven: onze Congolese voorouders kijken doorgaans nooit recht in de lens tijdens familiefoto’s; ze kijken eerder een beetje weg. Dat soort kleine details wil ik in mijn werk naar boven laten komen, zodat je als kijker weet dat dit typisch is voor een Afrikaans gezin.

Volg Dandyfuego op Instagram.

Agneskena (@agneskena et @agneskena_visuals), 26

VICE : Wie is Agneskena?
Agneskena : Eigenlijk beschouw ik fotografie niet zozeer als hobby, maar als een soort manier om mijn identiteit te vormen. Agneskena en Agneskena_visuals zijn eenzelfde persoon met dezelfde gevoelens, maar Visuals heeft meer een open blik naar de buitenwereld toe. Ze wordt geprikkeld door de natuur en de mensen om haar heen. Agneskena is meer op zoek naar zichzelf. Het is de naam van mijn oma, iemand waar ik heel erg naar opkijk. Ik ben dan ook heel fier als die naam gekoppeld kan worden aan schoonheid en kunst.

Wat is jouw link met het Afrikaans continent en hoe komt dit tot uiting in jouw werk?
Ik ben hier geboren, maar ik ben wel opgegroeid ben met de waarden en normen van mijn moederland Congo. Het mooie aan het samenbrengen van die twee culturen is dat je er iets unieks van kan maken.

Bij mijn serie Tinted Souls merkte ik dat ik op zoek ging naar mensen die op mij lijken – dat ik een soort gedeelde identiteit zocht die ik niet terugvond bij mensen in mijn jeugd. Nu ik ouder word, leer ik meer mensen kennen die mij begrijpen. Ik denk dat ik onbewust op zoek ga naar jongeren die thuis vanuit een andere cultuur zijn opgegroeid, en ook bezig zijn met kunst.

Hoe kunnen we volgens jou het werk van jonge zwarte creatievelingen zichtbaarder maken
Wat mij betreft is het belangrijk om te weten wat de bedoeling is van jouw kunst, ongeacht je afkomst. Je moet je bewust zijn van de reden waarom iets centraal staat in jouw werk.

Als je zelf liefde toont voor je roots, denk ik dat je de juiste mensen aantrekt: mensen met dezelfde roots of die zich in dit gevoel kunnen verplaatsen. Bovendien denk ik ook dat we geen schrik moeten hebben om elkaar te steunen, al lijkt het haast alsof we elkaar aanbidden. Het is heel belangrijk om te beseffen dat er mensen zijn die op je lijken, snappen waar je vandaan komt en waarderen wat je doet.

Volg Agneskena op Instagram.

Nafissa Yao (@nafiyaofemmephotographe et @women.we.share), 41

VICE : Hé, Nafissa. Wie is de persoon achter Women We Share?
Nafissa : Een 41-jarige vrouw van 1 meter 79 die vrouwelijke activisten en feministen op de voorgrond wil zetten. Vrouwen die de barrières afbreken van de patriarchale samenleving. Ik fotografeer deze vrouwen terwijl ze actie voeren, en geef ook workshops die enkel toegankelijk zijn voor vrouwen. Natuurlijk doe ik dit niet alleen: ik word omringd door vrijwilligers die veel tijd steken in deze vereniging.

Waar komt je interesse voor fotografie vandaan?
Die is ontstaan toen ik nog niet eens een tiener was. Ik had nog niet de mogelijkheid om een fotografieopleiding te volgen – mijn familie zat in de detailhandel, en het was ondenkbaar dat ik fotograaf zou worden, zeker omdat ik een vrouw ben. Uiteindelijk deed ik die opleiding alsnog, aan het Nationaal Radio en Filmtechnisch Instituut in Brussel.

Ik had ongeveer tien jaar niet geluisterd naar wat ik zelf echt wilde, totdat ik me realiseerde dat ik mijn stem moest laten horen. Toen kocht ik een digitale camera, en erkende ik dat mijn liefde voor fotografie deel uitmaakt van wie ik ben. Ik heb fotografie nodig om mezelf vrij te voelen; het is een noodzakelijke manier om mezelf uit te drukken en mijn identiteit vorm te geven.

Wat is je relatie met het Afrikaanse continent en hoe weerspiegelt zich dat in jouw werk?
Die was voor een lange tijd verwaterd; toen ik nog volop in ontwikkeling was, was ik er niet zo mee bezig. Maar tot op de dag van vandaag ben ik nog altijd op zoek naar waar ik me precies tussen deze twee werelden begeef. Ik heb een Belgische moeder en Kameroense vader, en ben geboren in België, maar op jonge leeftijd naar Kameroen verhuisd. Na een paar jaar ging ik weer terug naar België, om weer te wonen bij mijn witte, Belgische familie. Toen schoof ik mijn Afrikaanse cultuur opzij. Ik kwam er weer opnieuw mee in aanraking toen ik rond mijn twintigste een fotoreportage in Niger kon maken.

Hoe kunnen we volgens jou het werk van jonge zwarte creatievelingen zichtbaarder maken?
We leven in een wereld die gelukkig volop verandert, en waar gebreken steeds zichtbaarder worden. Het is goed mogelijk om je plek te veroveren en een publiek te krijgen, maar het is ook belangrijk om je stem vervolgens echt te laten horen, en je te omringen met mensen waar je hecht mee bent. Voor de tentoonstelling Women we share schreef ik allemaal namen op briefjes van vrouwen die ik wilde laten figureren. Het leek me totaal onhaalbaar, maar toen ik contact opnam met de eerste vrouw lukte dat gewoon. En bij de tweede ook, en de derde ook. En toen begon het ineens vorm te krijgen.

Ontdek Nafissa op haar website en op de website van Women We Share.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.