In Polen krijgen scholieren extra punten als ze anti-abortuskunst maken

In Polen kunnen scholieren extra punten verdienen als ze anti-abortuskunst maken. Het maakt deel uit van de nationale campagne ‘Help de levens van weerlozen te redden’, en die bestaat weliswaar al twintig jaar, maar sinds dit jaar heeft het ook echt positieve gevolgen voor hun eindrapport als ze eraan meewerken. Deze extra punten kunnen namelijk een grote rol spelen bij de toelating tot een vervolgopleiding.

De campagne roept kinderen van tussen de tien en achttien jaar op om hun literaire, artistieke en muzikale creaties te maken waarin “bio-ethische kwesties” behandeld worden, zoals “anticonceptie, abortus, ivf-behandelingen en euthanasie”. Het is bedacht door de Polskiego Stowarzyszenia Obrońców Życia Człowieka (wat ‘Poolse vereniging van verdedigers van het menselijk leven’ betekent). De website van deze organisatie staat bomvol anti-abortuskunst van scholieren, zoals waterverfschilderingen en tekeningen met titels als “Laat me alsjeblieft niet sterven” en “Abortus is moord”.

“Jonge kinderen zouden niet zo gehersenspoeld moeten worden, maar gewoon echte, wetenschappelijk onderbouwde dingen moeten leren,” zegt Kacper Hołda, vicepresident van de jongerenvereniging Młoda Lewica, wat ‘Jong Links’ betekent. “Dit is een kwetsende campagne, die gesteund wordt door de overheid.”

Anti-abortusretoriek dringt steeds meer door tot het Poolse onderwijssysteem. Leraren en scholieren worden al bedreigd met tuchtmaatregelen als ze anti-abortusdemonstraties steunen. Eerder dit jaar werd de Poolse abortuswet nog strenger dan hij al was: de procedure is nu in alle gevallen verboden, behalve als er sprake is van verkrachting, incest of als het leven van de moeder in gevaar is.

Dat besluit volgde op de controversiële uitspraak van het Constitutioneel Hof in oktober dat abortussen ook ongrondwettelijk zouden zijn als het ongeboren kind ernstige en onomkeerbare afwijkingen heeft. Er volgden grote demonstraties, waarbij honderdduizenden Polen de straten op gingen. Ook gingen demonstranten naar kerken om missen te verstoren en sit-ins te organiseren, waarbij ze zwaaiden met kleerhangers – een verwijzing naar een oudere en veel gevaarlijkere manier om een abortus te ondergaan.

En nu is het idee dat abortus gelijk staat aan moord dus ook doorgedrongen tot middelbare scholen. De Raad van Onderwijs in Małopolska, die toezicht houdt op het onderwijs in woiwodschap Klein-Polen, waar ook de stad Krakau onder valt, was de eerste die de campagne officieel erkende als extracurriculaire manier om punten te behalen. Daarna volgden ook andere regionale onderwijssystemen, zoals die van steden als Lublin, Katowice en Białystok. Het geldt vooralsnog niet voor de andere gebieden.

Barbara Nowak, de onderwijssamensteller van Klein-Polen, werd door journalisten gevraagd waarom scholieren extra punten krijgen voor iets dat niets zegt over hun bekwaamheid op school. Haar antwoord: “Ik sta versteld dat jullie dit zo insinueren – jullie meningen zijn niet in de waarheid verankerd. Alles wat de hoofdinspecteur van onderwijs in Klein-Polen voorstelt is gebaseerd op kennis.”

De Poolse vereniging van verdedigers van het menselijk leven heeft ook een landelijke bachelor- en masterscriptiewedstrijd in het leven geroepen. De 23-jarige Maria Rozenbaiger is een van de winnaars van 2020, en een fervent voorstander van het abortusverbod. “Een staat die zijn zwakste burger – het ongeboren kind – niet beschermt, beschermt ook zijn burgers niet,” zegt ze. “Wat mij betreft is het altijd nodig om voor het leven en het gezin op te komen. Door kinderen aan te moedigen aan de campagne deel te nemen, kun je indirect invloed uitoefenen op hun normen en waarden.”

Beide kanten van het abortusdebat in Polen zetten hun standpunt kracht bij door heftig beeldmateriaal te gebruiken. Om Rozenaigers omslagfoto op Facebook te zien moet je bijvoorbeeld eerst een waarschuwing wegklikken. Pas daarna zie je de beruchte foto die veel door anti-abortusactivisten wordt gebruikt: een chirurg die een ongeboren baby in de baarmoeder opereert, waarbij het roze vlezige armpje van het kind zich uitstrekt. Voorstanders van abortus kiezen daarentegen voor beelden van roestige ijzeren kleerhangers en jurken die met bloed zijn besmeurd.

Een nieuwe ontwikkeling is echter dat leraren en scholieren gestraft worden als er ergens beelden opduiken waaruit blijkt dat ze pro-abortus zijn – al is het maar materiaal waarop het symbool van de beweging te zien is, de rode bliksemschicht. Malgorzata Nogalska, een directeur van een middelbare school, liep bijvoorbeeld mee in de demonstraties en deelde op Facebook steunbetuigingen aan de beweging. Nadat iemand haar anoniem had aangegeven bij het schoolbestuur – dat onder controle staat van aanhangers van regeringspartij Recht en Rechtvaardigheid– werd er door een tuchtcommissie van leraren een onderzoek naar haar ingesteld. De reden: ze zou haar leerlingen tot geweld hebben aangezet. “Ze kunnen me straffen met een waarschuwing, maar me ook ontslaan,” zegt ze. “En het zou zelfs zo kunnen zijn dat ik nooit meer in het onderwijs mag werken. De situatie is erg stressvol, en mijn gezondheid heeft er veel onder te lijden.”

Door het hele land hebben leraren met soortgelijke dreigingen te maken. Iwona Ochaka, een directeur van een basisschool en docent Pools uit Tczew, werd tijdens een demonstratie gefotografeerd en daarna door de regeringsgezinde televisie onder vuur genomen. Vervolgens werd ze bij de onderwijsraad aangegeven. Afhankelijk van de uitspraak van de tuchtcommissie verliest ze nu misschien haar lesbevoegdheid. “Dat ik nu zo onderdrukt wordt, heeft me alleen maar gesterkt in mijn overtuiging dat mijn acties voor vrouwenrechten juist waren,” zegt ze.

Op Poolse scholen wordt geen seksuele voorlichting gegeven, maar er is wel een keuzevak dat ‘Opvoeding voor het gezinsleven’ heet. Daarbij leren scholieren hoe ze het huishouden moeten doen en kinderen moeten opvoeden. “Op Poolse scholen wordt alles gecensureerd dat lichamelijk is of te maken heeft met seksualiteit,” zegt Ochaka. “Of eigenlijk is het meer dan censuur: het is een zwijgcomplot, doorspekt met hypocrisie. De schoolboeken zijn vooral gebaseerd op religieuze principes, en niet op wetenschappelijke. In godsdienstlessen op Poolse scholen wordt soepel omgegaan met de feiten, overhaast gegeneraliseerd en geregeld gedreigd dat je naar de hel gaat of ernstig ziek wordt. Alleen het orthodoxe, onwetenschappelijke standpunt is zogenaamd goed – men maakt zich meer zorgen om de zygote dan om het lot van een echt, zwanger mens.”

Op sommige scholen is het voor leerlingen verboden om het symbool van de vrouwenstakingen (de rode bliksemschicht dus) te gebruiken op hun online leerprofielen. Als ze die ergens laten zien, kunnen ze zo uit hun digitale klaslokalen worden gegooid. Er zijn ook jonge activisten door de politie belaagd omdat ze demonstraties organiseerden.

Maciej Rauhut, een veertienjarige scholier uit het zuiden van Polen, deelde bijvoorbeeld op Facebook een bericht over een demonstratie. Een paar uur later stonden er twee politieagenten voor zijn deur, die hem ervan beschuldigden dat hij een illegale demonstratie had gedemonstreerd. Ineens hing hem vier jaar in een jeugdinrichting en vier jaar gevangenisstraf boven het hoofd, maar nadat de zaak in de media was gekomen lieten de autoriteiten de aanklacht vallen. “De politie gaf me een document waarin onder andere stond dat ik geen moraal had, omdat ik een facebookaccount heb,” zegt Rauhut. “Maar ze hadden geen enkele grond om een rechtszaak tegen me te beginnen.”

Het is de modus operandi van autocratische staten om kinderen te indoctrineren, zodat ze als volwassenen niet meer in de gaten hoeven te worden gehouden. Op de school van Rauhut valt het nog mee, maar hij merkt het alsnog aan andere dingen. “Er is een homofobe, rechts-conservatieve politicus benoemd tot minister van Onderwijs en Wetenschappen, en hij is onder andere van plan om in schoolboeken te zetten dat abortus moord op een mens is,” zegt hij. “Die informatie staat trouwens al in de boeken die we gebruiken in godsdienstlessen, en gepubliceerd zijn door katholieke uitgeverijen.”

“Voor mijn moeder was dat gedoe met de politie erg stressvol: ze dacht echt dat ik van mijn vrijheid beroofd zou worden,” sluit Rauhut af. “Mijn enige gedachte was toen dat we in een totalitair regime leven.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.