Waarom psychedelica anders werken als je antidepressiva gebruikt

En misschien moet dit zelfs aangemoedigd worden. Een onderzoek uit 2010 in The Lancet wees uit dat ze veiliger zijn dan drugs als alcohol en cocaïne, en over het algemeen veroorzaken ze geen existentiële comedowns. (Integendeel, bij psilocybine, aka paddo's, en MDMA krijgen sommige mensen een "afterglow" na gebruik).

Maar heb je onlangs een psychedelische drug gebruikt en gemerkt dat de deuren van de waarneming stevig gesloten bleven? Of misschien vind je dat ketamine de enige drug is die je echt high maakt? Als dat zo is, en je neemt antidepressiva, dan is het misschien wel goed om te weten hoe je medicijn je trip beïnvloedt.

Volgens de Stichting Farmaceutische Kengetallen slikken 1,2 miljoen Nederlanders antidepressiva. Dat zijn meer mensen dan ooit. Toch, als we naar de standaard dagelijkse dosis kijken, blijft het gebruik van antidepressiva in Nederland op Europees niveau veel lager dan in België. Het intermutualistisch agentschap Atlas AIM stelde dat in 2020 meer dan 13 procent van de volwassenen in België minstens één antidepressivum had gebruikt. 

Volgens de Global Drug Survey, die de gewoonten van internationale drugsgebruikers bijhoudt, is het gebruik van alle psychedelica de afgelopen zeven jaar toegenomen. Deze stijging gaat samen met de bloei van het onderzoek naar psychedelica als behandeling voor psychische aandoeningen. Maar vroege tests en anekdotische berichtgeving suggereren dat sommige van deze drugs niet werken in combinatie met antidepressiva zoals SSRI's (zoals citalopram, fluoxetine, sertraline) en SNRI's (zoals duloxetine, venlafaxine, milnacipran).

Natuurlijk ervaart iedereen drugs anders en dat geldt ook voor medicatie voor geestelijke gezondheid - of je je medicijnen nu mengt met paddo-chocolaatjes in een duinpan, of met een lijntje ketamine op een afterparty. Om erachter te komen wat veilig, dom of waarschijnlijk zinloos is als het gaat om psychedelica en antidepressiva, sprak VICE met een aantal gerespecteerde wetenschappers op het vlak van drugs en therapie.

Je hebt waarschijnlijk eens gehoord van de neurotransmitter serotonine: het helpt bij het reguleren van emoties en wordt soms het “gelukshormoon” genoemd. SSRI-antidepressiva (oftewel selectieve serotonineheropnameremmers) werken voornamelijk door de receptoren te remmen die serotonine transporteren, waardoor de stemmingsverhogende serotonine in de hersenen op niveau blijft.

Zowel LSD als psilocybine (gevonden in paddo's) activeren een subtype van je serotoninereceptoren dat 5-HT2A heet. Het remmen van de serotoninereceptoren door SSRI's betekent in theorie dat de drug geen toegang heeft tot 5-HT2A om daar z’n magie te verrichten. Heb je ooit voor de deur van een huisfeestje gestaan, helemaal opgepompt en met een boodschappentas vol drank bij je, maar dat niemand die binnen is je hoort bellen en kloppen? Dit is een beetje hetzelfde.

Professor David Nutt, hoofdonderzoeker van ketaminetherapie-kliniek Awakn en een van de meest deskundige mensen als het gaat om drugs en psychedelische therapie, bevestigt dit. “Veel mensen die psilocybine en lsd gebruiken in niet-klinische settings melden minder effecten als ze SSRI's gebruiken,” zegt Nutt, die in eerder onderzoek heeft voorgesteld dat SSRI's en psychedelica ooit samen zouden kunnen werken. “Maar er is nog veel onzekerheid op dit gebied.”

Er is een gebrek aan gegevens, maar ouder onderzoek wijst in dezelfde richting: een kleinschalig onderzoek uit 1996 met 32 proefpersonen die antidepressiva gebruikten, wees uit dat 28 proefpersonen (88 procent) een “subjectieve afname of vrijwel verdwijning van hun reacties op lsd” rapporteerden.

Maar is het potentieel gevaarlijk? Er is goed nieuws, want Nutt zegt: “Er zijn geen significante nadelige effecten gemeld van het combineren van de twee bij de drempelcombinatie: 200 µg lsd / 25 mg psilocybine.” Aan de andere kant: uit een onderzoek van het John Hopkins Center for Psychedelic and Consciousness Research naar het gebruik van psychedelica en de stemmingsstabilisator lithium (die voornamelijk wordt voorgeschreven bij bipolaire stoornissen) bleek dat er in 47 procent van de 62 online tripverslagen werd gemeld dat er aanvallen bij kwamen kijken. 

Net als bij lsd hoef je maar even door Reddit te scrollen om te zien dat veel gebruikers van antidepressiva melden dat de effecten van psilocybine afzwakken als het wordt gemengd met antidepressiva.

Een onderzoek van de John Hopkins Universiteit uit 2022, uitgevoerd via een online survey, toonde aan dat “serotonerge antidepressiva de effecten van psilocybine lijken te verzwakken ten opzichte van een niet-serotonerge antidepressivum”. In het geval van dit artikel werden SSRI's en SNRI's vergeleken met de NDRI bupropion (beter bekend onder de merknaam Welbutin, dat niet werkt op de serotoninereceptoren). Het artikel zegt ook dat deze verminderde effecten drie maanden kunnen aanhouden nadat iemand is gestopt met het nemen van een SSRI of SNRI.

Reid Robison, hoofd klinische dienst bij Numinus, heeft ook een verklaring voor dit fenomeen. “Een deel kan uitgelegd worden door een uniek vermogen om muren op te trekken,” zegt hij. “Als iemand met met controle worstelt, zoals met OCD, anorexia, of extreme angst, resulteert dit in een stevige muur tegen ervaring van de wereld op je heen. Dat kan de psychedelische ervaring net zo veel of meer beperken als een dosis antidepressiva.”

Hoewel deze combinatie over het algemeen als veilig wordt beschouwd, zijn er anekdotische meldingen van een psilocybine-comedown. “De dag na paddo's of truffels voel ik me emotioneel vlak en erg leeg,” vertelt Kate, 27 jaar, die fluoxetine neemt. “Dit is nooit het geval voor mijn vrienden die geen antidepressiva slikken en die melden dat ze zich gelukkiger voelen dan normaal.” Kate heeft gevraagd om een pseudoniem te gebruiken om privacyredenen.

Dr. Matthew Johnson van de John Hopkins Universiteit zegt: “Het zou in theorie kunnen dat mensen met een depressie vatbaarder zijn voor een comedown na psilocybine, en dat het gebruik van een SSRI er ook invloed op kan hebben. Maar de definitieve onderzoeken waarin relevante groepen met elkaar worden vergeleken, zijn simpelweg nog niet gedaan.” Wat we zeker weten, zegt hij, is dat SSRI's en vergelijkbare medicijnen kunnen leiden tot een verminderde psychedelische sessie.

Veel mensen weten niet dat MDMA wordt geclassificeerd als een psychedelisch middel, maar wat betreft de activering van serotonine lijkt het op lsd en psilocybine. Simpel gezegd binden lsd en psilocybine zich aan de serotoninereceptoren zonder de niveaus van de geluksopwekkende neurotransmitter in de hersenen te activeren, terwijl MDMA een vloedgolf door je neurale paden stuurt.

“Er zijn verschillende onderzoeken die MDMA en een SSRI aan gezonde vrijwilligers gaven en de effecten vergeleken met enkel MDMA. Deze onderzoeken tonen dat zelfs een dosis van een SSRI de psychologische effecten van MDMA met 80 procent kan verminderen,” zegt Matt Baggott, een bekend expert op het gebied van MDMA-onderzoek en CEO van Tactogen, dat MDMA-achtige verbindingen ontwikkelt voor medicinaal gebruik.

Met dit in gedachten kun je je afvragen of het wel de moeite waard is om MDMA te gebruiken als je antidepressiva neemt, vooral omdat er veel gespeculeerd wordt dat MDMA en SSRI's bij elkaar ook het risico op het serotoninesyndroom zou verhogen. Deze soms dodelijke aandoening wordt veroorzaakt door een te hoog serotonineniveau in je lichaam, met symptomen die variëren van trillen tot coma. Maar Baggott zegt dat “de combinatie van MDMA en een SSRI in redelijke doses [meestal 80 tot 125 mg, of ongeveer een halve pil, afhankelijk van de sterkte] niet veel riskanter lijkt te zijn dan MDMA zelf” en dat “het waarschijnlijk duidelijker is voor mensen om oververhitting te zien als een risico van MDMA in plaats van het serotoninesyndroom”.

MDMA beïnvloedt je thermoregulatie. Dit, in combinatie met omgevingen zoals zweterige clubs of hete festivals, en dansen terwijl je niet genoeg gehydrateerd bent, zijn de meest voorkomende oorzaken van oververhitting.

En hoe zit het met comedowns? Die zijn lang beschouwd als een onvermijdelijk symptoom van het gebruik van ecstasy. Zo erg zelfs dat het slikken van 5-HTP-pillen (die het lichaam helpen serotonine aan te maken) na een feestje nu een vrij standaard hack is om comedowns te beteugelen (ondanks het gebrek aan grondig onderzoek hierover). 

Interessant genoeg vertelt Baggott dat het nemen van een SSRI na MDMA “waarschijnlijk wel werkt” bij het verlichten van een comedown. Hij wijst op dierstudies die suggereren dat SSRI's kort na MDMA de hersenen kunnen beschermen tegen de negatieve effecten van deze overstimulatie. Hij voerde ook een klein, ongepubliceerd onderzoek uit op mensen die normaal gesproken een comedown hadden na MDMA en normaal gesproken ook geen SSRI's namen.

“Toen ik ze MDMA gaf in een laboratoriumomgeving, presteerden ze slechter op een veeleisende cognitieve taak, zowel 5 als 26 uur na het innemen van MDMA.” In een aparte sessie gaf hij ze MDMA en drie uur later de SSRI citalopram. Hij zegt dat dit “door MDMA veroorzaakte prestatieproblemen voorkwam zonder de belangrijkste emotionele effecten van MDMA merkbaar te veranderen. Dit ondersteunt het idee dat SSRI's de ongewenste post-effecten van MDMA kunnen verminderen.”

Dit zou kunnen betekenen dat het innemen van je voorgeschreven antidepressiva een paar uur nadat je MDMA hebt gebruikt, helpt bij de comedown, maar dit experiment vond natuurlijk plaats in een gecontroleerd laboratorium. Het betekent zeker niet dat ravers zomaar moeten beginnen met het slikken van SSRI's zonder recept - zeker niet nu ecstasypillen heel sterk en onvoorspelbaar zijn.

“Alcohol en andere drugs kunnen ook problemen opleveren,” zegt Baggott. “Omgevingen zoals festivals, die een fysiek uithoudingsvermogen vereisen, zijn niet de beste plek voor complexe of nieuwe drugscombinaties.”

Misschien hebben comedowns zelfs meer te maken met de fysieke lasten - veel dansen, niet slapen of niet goed eten - dan we denken. Een artikel uit 2022, gepubliceerd in A Journal of Psychopharmacology, ontdekte inderdaad dat klinisch gebruik van MDMA meestal niet resulteerde in een comedown.

Ketamine is een uitzondering omdat het niet beïnvloed lijkt te worden door SSRI's. Het wordt ook over het algemeen beschouwd als een relatief veilige combinatie.

“Ketamine werkt grotendeels op een heel ander neurotransmittersysteem - glutamaat”, zegt Robison. “En sommige effecten zijn onafhankelijker van de neurotransmitters in vergelijking met andere psychedelica.” Daarom kun je ketamine misschien intenser voelen dan andere drugs zoals MDMA.

Hij wijst er ook op dat ketamine de “laterale habenula-burstmodus” van de hersenen blokkeert. De laterale habenula is een gebied dat wordt geassocieerd met negatieve emoties en wordt niet primair aangepakt door SSRI's, dus het nemen van ketamine naast een SSRI kan effectief zijn bij het verbeteren van je stemming. Dat is een van de redenen waarom ketamine is ontwikkeld als medicijn en therapeutisch hulpmiddel om mensen te helpen met therapieresistente depressie.

“Ketamine helpt je om je wat lichter en minder gestrest te voelen,” zegt Robison. “Het duurt misschien maar een week of twee, maar het kan nuttig zijn voor iemand die uit een episode of depressie moet worden gehaald.” Natuurlijk werden zijn observaties gebaseerd op voorgeschreven, klinisch geteste ketamine - niet op een ongeteste gram die je hebt gekocht van iemand in de rookruimte van een club. De kans op een comedown is in deze recreatieve situaties groter - vooral als het wordt gemengd met alcohol, wat trouwens een gevaarlijke combinatie kan zijn

Of je nu in de natuur op lsd wil trippen, of MDMA neemt in een club of op een festival om los te gaan, laat je alsjeblieft niet verleiden om met je behandeling te stoppen voor een trip zonder eerst je dokter te raadplegen –je lichaam en geest zullen je dankbaar zijn.

Dit stuk verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.