Φωτογραφίες από την Άνοδο και την Πτώση του Ισλαμικού Κράτους

Ο Ιταλός φωτογράφος Lorenzo Meloni ήταν 25άρης, σπούδαζε φωτογραφία και δούλευε full time στην ασφάλεια πληροφοριών όταν βρέθηκε να φωτογραφίζει μια διαδήλωση το 2010 στην Υεμένη, η οποία καταπνίγηκε βίαια από κυβερνητικές δυνάμεις. Αυτή έμελλε να είναι η αρχή της επαγγελματικής καριέρας του στη φωτογραφία. Σύντομα ο Meloni φωτογράφιζε τα επακόλουθα της πτώσης του Gaddafi στη Λιβύη, κάλυπτε τον πόλεμο στη Συρία και κατέγραφε τους αγώνες των Κούρδων στη Ροχάβα.

Αυτά τα θέματα είχαν κοινό παρονομοστή το ενδιαφέρον του για τις μετα-αποικιακές συνέπειες της συμφωνίας Sykes-Picot, στην οποία Γαλλία και Βρετανία μοίρασαν κρυφά την τεράστια περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μεταξύ τους, αλλά μόνο μετά τη δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους οι διαφορετικές περιοχές που δούλευε απάρτισαν το δεκαετές πρότζεκτ που έγινε το καινούργιο του βιβλίο, με τίτλο We Don’t Say Goodbye.  Συζητήσαμε μαζί του για τον ρόλο που έχει παίξει το Ισλαμικό Κράτος στη δουλειά του, την εμμονική συλλογή αντικειμένων από το Χαλιφάτο και την ιδέα των θραυσμάτων στη δουλειά του.

VICE: Τι φωτογραφίες έβγαζες πριν από το πρότζεκτ;
Lorenzo Meloni:  Είχα ήδη μια full time δουλειά, έτσι η μόνη ευκαιρία για να το κάνω ήταν ο ελεύθερος χρόνος μου: φωτογράφιζα τους φίλους μου. Κάναμε ρέιβ πάρτι και τέτοια.

Πώς πέρασες από τα ρέιβ στις συγκρούσεις;
Άρχισα να φωτογραφίζω στις διακοπές μου από τη δουλειά και τις σπουδές τη πρώτη χρονιά που ήμουν στην Υεμένη. Πήγα εκεί το 2010 με την ιδέα να κάνει ένα σύνθετο φωτορεπορτάζ για την κρίση με το νερό. Όσο ήμουν εκεί έπεσα κατά λάθος πάνω σε μια σύγκρουση.

Έγινε μια μεγάλη διαδήλωση στο Άντεν και ήρθε ο στρατός και άρχισε να πυροβολεί τον κόσμο. Εγώ δεν μπόρεσα να βγάλω αξιοπρεπείς φωτογραφίες και με το φλας παραλίγο να σκοτωθώ, τσάντισα πολλούς. Έβγαλα πολύ λίγες φωτογραφίες αλλά πολλοί άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εκείνο το βράδυ. 

Ήμουν ακόμα στην Υεμένη όταν άρχισα να στέλνω φωτογραφίες σε εφημερίδες. Δεν πήρα απαντήσεις, πράγμα που έβρισκα απίστευτο – για μένα ήταν πρωτοσέλιδο αλλά δεν υπήρξε κάλυψη.

Έπειτα, το 2011, ξεκίνησε η Αραβική Άνοιξη - αρχικά στην Αίγυπτο και μετά στη Λιβύη, αλλά και στην Υεμένη. Κανείς δεν φωτογράφιζε εκεί. Επικοινώνησε μαζί μου το περιοδικό TIME, που ήθελε να δημοσιεύσει τις φωτογραφίες από τις προηγούμενες διαδηλώσεις.

Εκείνα τα Χριστούγεννα αποφάσισα να κάνω «διακοπές» στη Λιβύη όπου ο πόλεμος μόλις είχε τελειώσει. Πέρασα πάνω από έναν μήνα εκεί δουλεύοντας. Ένα ιταλικό πρακτορείο άρχισε να διανέμει τη δουλειά μου και σκέφτηκα, «ΟΚ, ίσως μπορώ να γίνω φωτογράφος». Μετακόμισα στον Λίβανο για να αρχίσω να φωτογραφίζω full time και δεν σταμάτησα ποτέ.

Πόσο γρήγορα ένα αισιόδοξο πρότζεκτ για την εποχή μετά την Αραβική Άνοιξη άρχισε να γίνεται κάτι λιγότερο αισιόδοξο;
Από την πρώτη μέρα που έφτασα στη Λιβύη άρχισα να έχω αμφιβολίες. Διάβαζα ό,τι μπορούσα να βρω για την επανάσταση –κυρίως στον ευρωπαϊκό Τύπο– όλοι έγραφαν για τους επαναστάτες στη Λιβύη: τους νέους ανθρώπους που πάλευαν για ελευθερία. Ήταν λιγάκι εξιδανικευμένο. Ένας τύπος μού είπε κάποια στιγμή «Πριν ήμασταν ενάντια στον Gaddafi. Τώρα όποιος κρατάει όπλο είναι Gaddafi – έχει δικαίωμα ζωής και θανάτου πάνω σου».

Υπήρχε ένα χωριό που λεγόταν Tawergha κοντά στη Μισράτα, του οποίου ο λαός είχε πολεμήσει για τον Gaddafi. Οι κάτοικοι της Μισράτα ως εκδίκηση έκλεψαν τα πάντα από το χωριό και έκαψαν τα σπίτια. Για έναν μήνα πήγαιναν και έκαιγαν τα ήδη καμένα, ώστε να βλέπουν οι άλλοι τον καπνό. Αυτοί ήταν οι ήρωες, οι μαχητές της ελευθερίας. Όταν είδα αυτόν τον κύκλο συγκρούσεων, τους νικητές να εκδικούνται τους χαμένους, με έπιασε γρήγορα απαισιοδοξία.

Πώς έγινε πιο ευρύ το πρότζεκτ με τον καιρό;
Παράλληλα με τη δουλειά στη Λιβύη, άρχισα να φωτογραφίζω στα σύνορα μεταξύ Λιβάνου και Συρίας. Έπειτα πήγα στο Αλέππο για να καλύψω τις μάχες εκεί. Έφυγα από το Αλέππο μια μέρα αφότου συνειδητοποίησα ότι φωτογράφιζα κοντά σε έναν άλλον φωτογράφο. Αποφάσισα να πάω να δω τι γίνεται με τους Κούρδους, που είχαν αρχίσει να αγωνίζονται ενάντια σε μια φράξια του Ελεύθερου Συριακού Στρατού (FSA) που ήταν πιο ακραίος και είχε συνδέσμους με την Αλ Κάιντα.

Τα σύνορα σε εκείνη την περιοχή έχουν ενδιαφέρουσα ιστορία, είναι το αποτέλεσμα μιας αποικιακής συμφωνίας ανάμεσα στους Βρετανούς και τους Γάλλους, τη συμφωνία Sykes-Picot, και έχουν γίνει σημεία συναντήσεις και συγκρούσεων ανάμεσα σε θρησκεία και εθνότητες. Έψαχνα να βρω ένα θέμα σύνθετο, που θα μου έδινε την ελευθερία να τραβήξω φωτογραφίες που δεν ήταν απλώς ανθρώπων που έριχναν με Καλάσνικοφ. Ήξερα ότι ήθελα να κάνω ένα θέμα γι’ αυτά τα σύνορα, την μετα-αποικιοκρατία και τις συνέπειες του Sykes-Picot, αλλά δεδομένου του πόσο περίπλοκο είναι το θέμα και των δυσκολιών που το χαρακτηρίζουν οπτικά, δεν ήξερα πώς ακριβώς να συνδέσω τα πάντα σε ένα μονολιθικό πρότζεκτ.

Τι άλλαξε;
To 2014, ο Baghdaid (ο ηγέτης του Ισλαμικού Κράτους Abu Bakr al-Baghdadi) ανακοίνωσε τη δημιουργία του Ισλαμικού Κράτους. Από τα πρώτα πράγματα που έκανε ήταν ένα βίντεο προπαγάνδας, στο οποίο οδηγούσαν στα σύνορα μεταξύ Συρίας και Ιράκ καταστρέφοντας τα σύμβολα των συνόρων. Είπαν ότι δεν υπήρχε σύνορα, ότι ήταν συνέπεια της αποικιοκρατίας κι έτσι ανακήρυξαν το χαλιφάτο.

Έψαχνα να βρω κοινό παρονομαστή στη δουλειά μου και μετά ήρθε αυτό. Εγωιστικά, χωρίς να ξέρω τι θα συνέβαινε στη συνέχεια, ήμουν σχεδόν ευγνώμων.

Το Ισλαμικό Κράτος με κάποιον τρόπο συνέδεσε όλα τα θέματα πάνω στα οποία δούλευα.

Το λεύκωμα περιλαμβάνει φωτογραφίες από φυλλάδια και παραφερνάλια του Ισλαμικού Κράτους. Γιατί ήταν σημαντικό για σένα να τα δείξεις όλα αυτά;
Έμπαινα σε μέρη απ’ όπου είχε περάσει το Ισλαμικό Κράτος και η ομάδα με την οποία ήμουν, όποια κι αν ήμουν, συνήθως κατέστρεφε τα πάντα. Για μένα το Ισλαμικό Κράτος είναι μια εμμονή, ήθελα να μάθω τα πάντα γι’ αυτούς τους ανθρώπους, γιατί έκαναν αυτό που έκαναν. Έψαχνα να βρω πράγματα. Αυτό που συνέβαινε μπροστά στα μάτια μου ήταν ιστορικό. Μου φαινόταν κρίμα να κάψω όλες τις αποδείξεις.

Στην παραμορφωμένη τους πραγματικότητα, το Ισλαμικό Κράτος εργαζόταν πραγματικά σαν κράτος, έβγαζε έγγραφα για φόρους, ιδιοκτησίες έκοβε χρήμα. Ήταν ενδιαφέρον για μένα να βλέπω τη γραφειοκρατία του πολέμου. Δεν περίμενα για παράδειγμα ότι για να κάνεις επίθεση αυτοκτονίας έπρεπε να γράψεις επιστολή για να είναι επίσημο. Όταν το χαλιφάτο εδαφικά έφτασε στο τέλος του, έβγαλα μια μεγάλη σειρά νεκρής φύσης με αυτά τα αντικείμενα. Δημιουργούν άλλο ένα επίπεδο αφήγησης, βάζοντας τον θεατή σε άμεση επαφή με το Ισλαμικό Κράτος.

Πώς παρουσίασες ένα τέτοιο δύσκολο θέμα στο λεύκωμά σου;
Τύπωσα τρελή ποσότητα πληροφοριών, το διαμέρισμά μου ήταν σαν σπίτι ψυχοπαθή. Προσπάθησα να βρω πράγματα που είχαν κοινά όλα αυτά τα μέρη. Τότε μου ήρθε η ιδέα των θραυσμάτων. 

Είχα τραυματιστεί από θραύσματα οβίδας και οι περισσότεροι που είδα να τραυματίζονται ή να σκοτώνονται χτυπήθηκαν από πολύ μικρά θραύσματα. Είχα κάνει μια μεγάλη σειρά εικόνων θραυσμάτων και μου ήρθε αυτή η ιδέα. Η πηγή της σύγκρουσης ήταν ο διαχωρισμός ανάμεσα σε αυτές τις χώρες. Μέρη κατακερματισμένα σε θραύσματα, εθνικά, θρησκευτικά, θραύσματα ολόκληρων χωρών.

Ο κατακερδματισμός και η επανάληψη είναι στοιχεία που υπάρχουν ως μορφή αφήγησης και χρησιμοποιούνται στη λογοτεχνία, το The Things They Carried  είναι ένα διάσημο παράδειγμα – κάθε ιστορία ξεκινά ξανά με τον ίδιο τρόπο και τον κατακερματισμό. Το χρονολόγιο του λευκώματος ξεκινάει από την ανακοίνωση του Ισλαμικού Κράτους και φτάνει στο τέλος του ως εδαφική οντότητα, αλλά προφανώς οι λόγοι για τη γέννηση του Ισλαμικού Κράτους ανάγονται πολύ πριν την έλευσή του και η ιδεολογία του συνεχίζει να υπάρχει. 

Το We Don’t Say Goodbye είναι διαθέσιμο, κυκλοφορεί από την GOST.  

Περισσότερα από το VICE

Γιατί οι Φωτογραφίες από το Διάστημα Είναι Τόσο Δυνατές;

Ο Μάγος Σανκάρα Αποκαλύπτεται στο Εργαστήριό του στο Κερατσίνι

Μια Αντιδημοφιλής Άποψη (Μπορεί και Όχι) για τους Ενήλικες που Πίνουν Γάλα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter