Μέχρι πρότινος, στο υπόγειο του Ρομάντσο, ένα φαξ τύπωνε ασταμάτητα πάνω σε θερμικό χαρτί, μικρές αναφορές από όλο τον κόσμο. Κανένας από τους αποστολείς αυτών των μηνυμάτων δεν είχε πρόσβαση στο Ίντερνετ.
«Ποια είναι τα δικαιώματα ενός καταναλωτή που ενώ πληρώνει υπηρεσίες τηλεόρασης και Ίντερνετ αντιμετωπίζει μεγάλες διακοπές; Το δίκτυο της Virgin Media δεν λειτουργεί εδώ και τρεις μέρες σε πολλά σημεία του Λονδίνου. Έχει συμβεί τουλάχιστον τέσσερις φορές μέσα στους τελευταίους δύο μήνες. Σοβαρά τώρα παιδιά! Είμαι τρεις μέρες χωρίς Ίντερνετ και τηλεόραση. Αρχίζει να μοιάζει με φάρσα!», γράφει εξοργισμένος καταναλωτής από τη Μεγάλη Βρετανία.
Την ίδια ώρα, σε άλλο μήνυμα διαβάζουμε τις top 10 προτάσεις για VPN στο Αζερμπαϊτζάν, μετά την απαγόρευση των social media επ’ αφορμής της διαμάχης με την Αρμενία για το Ναγκόρνο Καραμπάχ.
Φωτογραφία: Θανάσης Γάτος
«Κατά κάποιο τρόπο βλέπεις πώς αντιμετωπίζει ο καθένας ένα shutdown του Ίντερνετ, που μπορεί να προκαλείται είτε λόγω βλάβης, είτε επειδή οι κυβερνήσεις κάποιων χωρών αποφασίζουν να κλείσουν τον διακόπτη. Κοιτώντας αυτά τα μηνύματα πιστεύω καταλαβαίνεις ποια είναι η κατάσταση των ανθρώπινων δικαιωμάτων στον πλανήτη ανά πάσα στιγμή », λέει η εικαστικός Μαρίνα Γιώτη που συμμετείχε με το έργο «Υπεραστική Κλήση» στην έκθεση Imagine you wake up and there is no Internet.
Το ερώτημα της επικοινωνίας πέραν κι έξω από το Ίντερνετ, προέκυψε από εμπειρία της ίδιας στην Αίγυπτο και στον Λίβανο, στον απόηχο της Αραβικής Άνοιξης, όταν οι κυβερνήσεις περιόριζαν την πρόσβαση σε αυτό για να εμποδίσουν τον συντονισμό των διαδηλώσεων.
«Ειδικά στην Αραβική Άνοιξη το φαξ βρήκε μία νέα ζωή ως μηχανή, διότι το μήνυμα που στέλνει κανείς είναι πολύ πιο ιδιωτικό. Μπορεί βέβαια να χακαριστεί, αλλά σε κάθε περίπτωση το μήνυμα δεν περνάει μέσα από το server της Google, ούτε καταλήγει σε μία τεράστια βάση δεδομένων», λέει.
Στην έκθεση τα μηνύματα απλώνονταν πάνω σε ένα μακρύ τραπέζι για να καταλήξουν τελικά σε έναν κάδο απορριμμάτων. «Τα μηνύματα καταλήγουν στον κάδο επειδή κανείς δεν ασχολείται μαζί τους. Τα νέα των χωρών που δεν επηρεάζουν τόσο τη δική μας καθημερινότητα περνάνε απαρατήρητα, εκτός κι αν καταγράφονται θάνατοι ή σφαγές», εξηγεί η εικαστικός.
Φωτογραφία: Θανάσης Γάτος
Η ιδέα πίσω από την έκθεση Imagine you wake up and there is no internet, η οποία προήλθε από κείμενο του φιλοσόφου Vilem Flusser ο οποίος μίλησε για το μαύρο κουτί της εποχής του, τη φωτογραφική μηχανή. O ίδιος παρατήρησε πως όλοι τη χρησιμοποιούσαν, αλλά κανείς δεν ήξερε πραγματικά πώς λειτουργεί.
Αντίστοιχα, οι curators της έκθεσης, Κατερίνα Γκουτζιούλη και Γιώργος Κωνσταντινίδης, μεταφέροντας τον ίδιο προβληματισμό, αναρωτήθηκαν πώς γίνεται οι κοινωνικές πλατφόρμες και τα social media να αποτελούν τόσο αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας χωρίς να γνωρίζουμε με ποιον τρόπο λειτουργούν.
«Σκεφτήκαμε να ανοίξουμε αυτό το μαύρο κουτί και όσο μπορούμε να φέρουμε στην επιφάνεια τις διαδικασίες πάνω στις οποίες στηρίζεται το δίκτυο και με τις οποίες λειτουργεί», σχολιάζει η Κατερίνα Γκουτζιούλη.
«Παρατηρούσαμε τα τελευταία χρόνια διάφορα φαινόμενα, όπως αυτό της Cambridge Analytica και τη νόθευση του εκλογικού αποτελέσματος στις ΗΠΑ. Αυτή ήταν μία πολύ σημαντική στιγμή, διότι είδαμε πώς οι κοινωνικές πλατφόρμες μπορούν να επηρεάσουν την πολιτική ζωή μιας χώρας. Παράλληλα, παρατηρούσαμε και τη δική μας εμμονή με τις ψηφιακές τεχνολογίες, τη συνεχή συνδεσιμότητα και τη διαρκή ανάγκη να είμαστε online, και να παρακολουθούμε τα νέα σε real time. Με λίγα λόγια, παρατηρούσαμε τη μετάβαση της φυσικής ζωής μας σε ψηφιακά περιβάλλοντα», λέει.
Επισκεφτήκαμε την έκθεση περίπου μία εβδομάδα πριν ανακοινωθεί το δεύτερο καθολικό lockdown στη χώρα. Παρότι η έκθεση προσωρινά θα κλείσει, θεωρήσαμε επίκαιρη τη δημοσίευση του συγκεκριμένου κειμένου, καθώς για τις επόμενες τρεις εβδομάδες σχεδόν κάθε πτυχή της αναλογικής μας ζωής θα μεταφερθεί σε ψηφιακό περιβάλλον. Ενδεχομένως η ανάγκη που έχουμε αυτή την περίοδο να είμαστε διαρκώς συνδεδεμένοι για να διατηρήσουμε μία αίσθηση κανονικότητας να μας κάνει και περισσότερο ευάλωτους μπροστά σε ένα σενάριο όπου το Ίντερνετ ξαφνικά σταματά να υπάρχει.
«Παρακολουθούμε συνέχεια προβλέψεις για το μέλλον. Θέλαμε να παίξουμε κι εμείς σε αυτό το πλαίσιο και να κάνουμε μία πρόβλεψη για το μέλλον η οποία μπορεί να φαίνεται αδιανόητη αυτή τη στιγμή, αλλά ίσως και να μην είναι. Υπάρχουν καταστάσεις που μπορούν να επηρεάσουν τη λειτουργία του. Μπορεί η διακοπή του ίντερνετ να επηρεαστεί από έναν πόλεμο, μπορεί να κοπούν τα καλώδια στον Ατλαντικό και να σταματήσουν κάποιες χώρες να είναι συνδεδεμένες», λέει η curator.
Στην έκθεση συμμετείχαν καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο (Αμερική, Ιαπωνία, Γερμανία, Μ.Βρετανία, Ελλάδα κ.ά.), προκειμένου να συμπεριληφθούν διαφορετικές εμπειρίες από τον ψηφιακό κόσμο και τα ψηφιακά μέσα.
Ο Αλέξανδρος Τζάννης είναι ζωγράφος και συμμετείχε στην έκθεση με δύο έργα, με τίτλο «Λέξεις πάνω σε ένα αυτοκαθρεφτιζόμενο ναυάγιο». Το υλικό και οι διαστάσεις και των δύο έργων είναι επιλεγμένα έτσι ώστε να θυμίζουν μία οθόνη κινητού.
Φωτογραφία: Θανάσης Γάτος
«Στο ένα έργο, έχεις την αίσθηση ότι μπαίνεις σε έναν κόσμο που βουλιάζει, αλλά ταυτόχρονα καθρεφτίζεσαι ακόμα πιο πολύ. Άρα ποτέ δεν μπορείς να δεις το έργο χωρίς τον δικό σου αντικατοπτρισμό πάνω σε αυτό. Κάποια σχοινιά, συρματόσκοινα και άγκυρες συγκρατούν και τραβούν το ναυάγιο αυτό προς τα έξω. Η άγκυρα είναι αυτό που μας κρατάει στη γη», εξηγεί ο ίδιος.
Φωτογραφία: Θανάσης Γάτος
Το δεύτερο έργο εκ πρώτης όψεως μοιάζει με ένα κύκλωμα ηλεκτρονικού υπολογιστή. Εάν, όμως, πλησιάσει κανείς παρατηρεί ότι τα τετράγωνα που σχηματίζονται είναι στην πραγματικότητα χαρτάκια σημειώσεων.
«Είναι ένας τρόπος παλιάς γραφής ή μιας στήριξης της γραφής, θαμμένα όμως μέσα από αυτό το υλικό. Ταυτόχρονα υπάρχουν κάποιες μικρές λεπτομέρειες, όπως οι πεταλούδες που θυμίζουν μία φυσική κατάσταση. Ταυτόχρονα όμως είναι και ένα σύμβολο που έχει χρησιμοποιηθεί σε διάφορες πλατφόρμες ως φίλτρο».
Στην έκθεση συμμετείχε και ο καλλιτέχνης Μάνος Σακλάς με το έργο Cloudstruktura. Πάνω σε μία σκαλωσιά έχει ενσωματώσει φωτογραφίες από ένα google data center στη Βόρεια Καρολίνα.
«Περιηγήθηκα μέσα στο data center και τράβηξα μέσω του Google image capture κάποιες αποσπασματικές φωτογραφίες από το κομμάτι του εξαερισμού του data center που είναι στην ουσία το ζωτικό όργανο του κτιρίου, ακριβώς επειδή υπάρχουν πάρα πολύ υψηλές θερμοκρασίες», λέει.
Στόχος του είναι να αναδείξει την υλικότητα του Διαδικτύου. «Το Ίντερνετ είναι κάτι που απαιτεί συνεχή προσοχή, ατελείωτη κατανάλωση ρεύματος -μεγαλύτερη από την κατανάλωση πολύ μεγάλων πόλεων. Την ίδια στιγμή, είναι ένα μέρος που ονομάζουμε “cloud” δημιουργώντας την αίσθηση ότι πρόκειται για ένα νέφος που αποτελείται μόνο από ηλεκτρομαγνητικά πεδία και αόρατα υλικά».
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Δύο Γυναίκες Επισκέπτονται το Μέρος Όπου Αυτοκτόνησαν Αγαπημένα τους Πρόσωπα
Οι Αρμένιοι της Θεσσαλονίκης Έχουν Κάποιον που Πολεμάει στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ