To Airbnb αλλάζει την Αθήνα. Δεν είναι μόνο ο ήχος από τα ροδάκια της βαλίτσας που απλώνεται σε ολοένα και περισσότερες γειτονιές, ούτε οι συμπαθείς τουρίστες με έναν χάρτη στο χέρι που βλέπεις στην είσοδο της πολυκατοικίας σου. Η πλατφόρμα βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων έχει φέρει τα πάνω-κάτω στις σχέσεις ενοίκων πολυκατοικιών. Τι θα συμβεί αν ο Κινέζος τουρίστας στον έκτο όροφο καίει όλη τη μέρα το καλοριφέρ ή έχει ξεχάσει τα κλειδιά του; Την ίδια στιγμή οι αριθμοί που αποτυπώνουν το οικονομικό φαινόμενο είναι εντυπωσιακοί. Πώς αλλοιώνει την αρχική φιλοσοφία της πλατφόρμας ένας επενδυτής που έχει αγοράσει δέκα ακίνητα προς εκμετάλλευση; Ποιες περιοχές αναπτύχθηκαν πραγματικά; Πόσο έχει μεγαλώσει το αντι-Airbnb κίνημα κι επιτέλους ποιος είναι ο κεντρικός τουριστικός-οικονομικός σχεδιασμός του κράτους;
Ο Ηλίας Κ. ήταν από τους πρώτους ιδιοκτήτες ακινήτου στο Κουκάκι, το οποίο ανέβασε στην πλατφόρμα του Airbnb πριν από επτά χρόνια. Επομένως έχει δει από πρώτο χέρι την άνοδο και την εξέλιξη του φαινομένου, για το οποίο συζητά σήμερα όλη η Αθήνα. Ο ίδιος διαχωρίζει την περίοδο του Airbnb σε τρεις περιόδους. «Τα πρώτα χρόνια θυμάμαι ότι οι γείτονες και οι υπόλοιποι ένοικοι της πολυκατοικίας ρωτούσαν ποιοι ήταν αυτοί που μπαινόβγαιναν στο σπίτι. Οι τουρίστες με τον καιρό αυξάνονταν κι έτσι οι άνθρωποι στη γειτονιά άρχιζαν να εξοικειώνονται με τον ήχο που κάνουν τα ροδάκια από τις βαλίτσες στον δρόμο», λέει ο Ηλίας.
Videos by VICE
«Κάποια στιγμή φθάσαμε στην κορύφωση του φαινομένου. Ενδεικτικά τον Γενάρη του 2016, σε άρθρο του Guardian το Κουκάκι αναφερόταν μέσα στους πέντε κορυφαίους προορισμούς για τους χρήστες της πλατφόρμας. Θυμάμαι γνωστούς από τη γειτονιά να μου λένε “μπράβο”, γιατί είχαμε συμβάλει στην ανάπτυξη της περιοχή. Κι έπειτα, φθάσαμε στο σημερινό τρίτο στάδιο, όπου οι μόνιμοι κάτοικοι άρχισαν να διαμαρτύρονται για τον αριθμό των τουριστών στο Κουκάκι και την έλλειψη σπιτιών για μακροχρόνια μίσθωση», αναφέρει ο ίδιος.
Τον ρώτησαμε τι καλό και τι κακό έφερε το Airbnb στη γειτονιά του. «Στα θετικά είναι ότι έχει βελτιωθεί η παροχή υπηρεσιών, για παράδειγμα λειτουργούν περισσότερα ΑΤΜ, έχουν ανοίξει περισσότερα εστιατόρια, καφέ, μίνι μάρκετ, αλλά και επιχειρήσεις που απευθύνονται ειδικά στους τουρίστες, όπως είναι τα καθαριστήρια. Το αρνητικό στοιχείο είναι ότι έχει χαθεί η γραφικότητα και το χρώμα που είχε το Κουκάκι. Κυκλοφορούν τουρίστες και Έλληνες με ένα κινητό στο χέρι, αναζητώντας είτε τα καταλύματα είτε τα νέα στέκια». Εκτός από τη γειτονιά, νέα δεδομένα δημιουργήθηκαν και σε επίπεδο πολυκατοικίας. «Θα σας αναφέρω ένα παράδειγμα. Πριν την κρίση όλοι καίγαμε το καλοριφέρ. Αργότερα, περάσαμε στη φάση που δεν το έκαιγε κανένας. Το Airbnb έφερε νέους ιδιοκτήτες, που αγόρασαν διαμερίσματα για εκμετάλλευση. Εκεί η τριβή αφορούσε πλέον τους παλιούς και τους νέους ιδιοκτήτες».
Ο Ηλίας είναι από τους ιδιοκτήτες ακινήτου στην πλατφόρμα που κατανοεί το αντι-Airbnb κίνημα. Ήδη από τις πρώτες συναντήσεις που είχαν κάνει ως σωματείο οι ιδιοκτήτες είχε επισημάνει ένα κρίσιμο ζήτημα. «Δεν μπορώ εγώ που έχω ένα ακίνητο στην πλατφόρμα, να έχω τις ίδιες ανάγκες και συμφέρονται με κάποιον επενδυτή, που έχει δέκα», εξηγεί. «Η φορολογία και γενικά ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζει το κράτος το Airbnb, δείχνει ότι θέλει να το κατευθύνει περισσότερο προς μια οργανωμένη επιχειρηματική δραστηριότητα», εξηγεί. Ποια είναι η λύση; Ο ίδιος χρησιμοποιεί το παράδειγμα της Βαρκελώνης και λέει ότι μία λύση θα ήταν να δημιουργηθούν αστικές ζώνες χρήσης. «Στο κέντρο δεν πρέπει να ανέβουν άλλα ακίνητα, πέρα από τα ήδη υπάρχοντα. Σε μια δεύτερη ζώνη, να λειτουργήσουν με προϋποθέσεις. Και πιο αποκεντρωμένα, να λειτουργήσουν ελεύθερα», περιγράφει.
VICE Video: Αθήνα – Η Πρωτεύουσα του Airbnb
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Τα στατιστικά στοιχεία που αφορούν την πλατφόρμα είναι εντυπωσιακά. Το 2018 φιλοξενήθηκαν στην Ελλάδα 2,1 εκατομμύρια άτομα, εκ των οποίων το 1,8 εκατομμύριο ήταν ξένοι ταξιδιώτες. Αν υπολογίσουμε ότι η εισερχόμενη τουριστική κίνηση ήταν 33,07 εκατομμύρια άτομα, τότε η Airbnb προσέλκυσε το 5,5% των ξένων στην Ελλάδα. Σύμφωνα με στοιχεία της Airbnb, ο αριθμός αριθμός των καταχωρισμένων προς βραχυχρόνια μίσθωση ακινήτων στην Ελλάδα στις αρχές Ιανουαρίου του 2019 ανερχόταν στα 91.200. Πρώτοι στις κρατήσεις είναι οι Αμερικανοί (14%) και ακολυθούν οι Γάλλοι (11%) και οι Βρετανοί (8%). Τα στοιχεία, που επεξεργάστηκε η Καθημερινή, δείχνουν επίσης ότι από τα 91.200 ακίνητα, τα 10.400 βρίσκονται στην Αθήνα και το 2018 είχαν 602.000 εκμισθωτές. Τα ακίνητα που εκμισθώνονται στην Αθήνα μέσω Airbnb στα τέλη του 2018 εμφανίζονται αυξημένα κατά 22% έναντι του 2017.
Ο Χρήστος Μωρίκης ξεκίνησε πριν από τέσσερα χρόνια ως διαχειριστής ενός ακινήτου στη Βικτώρια. Σήμερα θεωρείται ένας από τους καλύτερους γνώστες των μυστικών του Airbnb στην Αθήνα. Τους τελευταίους μήνες έχει ιδρύσει εταιρεία που διαχειρίζεται δέκα διαμερίσματα βραχυχρόνιας μίσθωσης στο ευρύτερο κέντρο κι επίσης είναι συντονιστής του πιο δημοφιλούς γκρουπ στο Facebook, του Airbnb Greece – Greek Hosts. Ο ίδιος εξηγεί στο VICE ότι η επίδραση της πλατφόρμας και του τουριστικού κύματος που φέρνει σε κάθε περιοχή είναι σχετικά. Δίνει το παρακάτω παράδειγμα. «Στο Κουκάκι υπάρχουν 1.000 διαμερίσματα Airbnb. Στο Παγκράτι 880, στα Εξάρχεια 900, στον Νέο Κόσμο επίσης 900. Στην νοητή περιοχή Αγίου Μελετίου-Ιουλιανού-Πατησίων-Αχαρνών υπάρχουν 300. Επομένως, η επίδραση δεν μπορεί να είναι η ίδια. Θα έλεγα ότι τα αποτελέσματα του Airbnb στην παραπάνω περιοχή είναι θετικά, έχει αναβαθμιστεί η περιοχή», εξηγεί ο κ. Μωρίκης. Αντίστοιχα, στο ευρύτερο λεγόμενο Εμπορικό Τρίγωνο, υπάρχουν 2.000 ακίνητα. Αυτά, όμως, δεν αφαιρέθηκαν από τη μακροχρόνια μίσθωση, γιατί πολύ απλά εκεί δεν υπήρχαν κατοικίες».
Ο ίδιος επισημαίνει το επιχείρημα ότι η βραχυχρόνια μίσθωση ήταν η αφορμή ώστε να ανακαινισθούν εκατοντάδες διαμερίσματα–«σαπάκια» και έτσι να πάρουν υπεραξία γειτονιές έως χθες ξεχασμένες. Και τι γίνεται με την έλλειψη στέγης και την αύξηση των ενοικίων; «Υπάρχουν δύο κρίσιμα ζητήματα, για τα οποία μιλούμε ελάχιστα», λέει ο κ. Μωρίκης. «Το πρώτο είναι ότι υπάρχουν σήμερα στην Αθήνα χιλιάδες διαμερίσματα “εκτός κυκλοφορίας”, που είναι ξενοίκιαστα για με δεκαετία και οι ιδιοκτήτες τους δεν έχουν χρήματα για ανακαίνιση – να μη μιλήσουμε για τα ποσοστά αποποίησης κληρονομιάς. Το δεύτερο είναι το πάγωμα του κατασκευαστικού κλάδου. Την τελευταία δεκαετία δεν έχει χτιστεί στην Αθήνα καινούριο διαμέρισμα. Κι επίσης, δεν πρέπει να παραβλέψουμε ότι τα τελευταία χρόνια υπήρξε μια φοβερή συμπίεση ενοικίων διαμερισμάτων, οι ιδιοκτήτες των οποίων βρίσκουν τώρα την ευκαιρία έτσι κι αλιώς να αναθεωρήσουν», λέει ο ίδιος.
“No Hotel Here”
Ο Γιάννης Ζαρκωτός, είναι δικηγόρος και πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Πολιτών No Hotel Here, που έχει περίπου 600 μέλη και αντιδρά στην επέλαση, της βραχυχρόνιας μίσθωσης ακινήτων χωρίς όρους. «Η πρωτοβουλία ξεκίνησε περίπου δέκα μήνες πριν, με αφορμή τα προβλήματα που είχαν τον περασμένο Σεπτέμβρη οι αναπληρωτές εκπαιδευτικοί πηγαίνοντας στους τόπους που τοποθετήθηκαν. Σε ορισμένα νησιά δεν είχαν πού να μείνουν και κοιμόντουσαν στην παραλία με sleeping bags», εξηγεί. «Είδαμε ότι το θέμα δεν αφορά μόνο τους εκπαιδευτικούς, αλλά και όσους πρέπει να εγκατασταθούν εκτός έδρας για δουλειάς. Κι επίσης, τους φοιτητές που δεν είχαν σπίτια να νοικιάσουν ή όσα υπήρχαν ήταν πανάκριβα».
Ο κ. Ζαρκωτός κατοικεί στην Αγία Ειρήνη, μια «Airbnb-κρατούμενη περιοχή», όπως λέει, «οι κάτοικοι της οποίας διαμαρτύρονται γιατί έχει μετατραπεί σε τουριστικά γκέτο». Ο ίδιος εξηγεί: «Οι τουρίστες, που είναι πλειοψηφία σε μία πολυκατοικία, κάνουν ό,τι θέλουν. Δημιουργούν φασαρίες και διάφορα άλλα προβλήματα που δεν ταιριάζουν σε κατοικίες, σχεδιασμένες για χρήση από ανθρώπους που εργάζονται το επόμενο πρωί και έχουν παιδιά στο σχολείο. Δεν λέμε να μην υπάρχουν μισθώσεις εκτός ξενοδοχείων, αλλά να γίνεται με κάποια λογική».
«Προτείνετε την κατάργηση του Airbnb;», ρωτήσαμε. «Προτείνουμε να ισχύει. Όμως, όχι σε ζώνες αμιγούς κατοικίας, αλλά μόνο σε περιοχές όπου μπορούν να λειτουργήσουν και ξενοδοχεία», εξηγεί ο κ. Ζαρκωτός. «Δηλαδή, αν μένει κάποιος στην Πλάκα, δεν μπορούμε να του πούμε ότι εδώ είναι ζώνη αμιγούς κατοικίας. Άρα, η δική μας ένσταση σχετίζεται με το πού θα αναπτύσσεται αυτή η δραστηριότητα. Αυτό λένε και σε άλλες χώρες. Ότι μέσα στον οικιστικό ιστό δεν μπορούν να γίνονται δραστηριότητες με τη λογική του τουριστικού καταλύματος. Στη Βαρκελώνη, που είναι πιο προχωρημένοι από εμάς, λένε ότι πρέπει να έχει ξεχωριστή είσοδο το κατάλυμα προς για μίσθωση».
Ο πρόεδρος της Ένωσης Πολιτών No Hotel Here διαχωρίζει τη συμμετοχή στην πλατφόρμα ενός ιδιώτη με ένα ακίνητο και των επενδυτών που καταχρώνται στην ουσία, όπως λέει, τη λογική της οικονομίας διαμοιρασμού. «Δεν θεωρείται ιδιωτής κάποιος όποιος έχει συλλογή τέτοιων διαμερισμάτων και φοροδιαφεύγει κανονικά, κάνοντας χρήση των ειδικών φορολογικών συντελεστών που έχουν οι μισθώσεις, κάτω από την ομπρέλα του δήθεν ιδιώτη. Το Airbnb δεν μπορεί να το ελέγξει, οπότε αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να πάνε στον ΕΟΤ, να ζητήσουν σήμα για ενοικιαζόμενα δωμάτια και να μην καταχρώνται το παραθυράκι του Νόμου».
Ο ίδιος εξηγεί ότι, καθώς ήδη περιοχές έχουν de facto μετατραπεί σε υπερτουριστικές, πλέον μόνο η Πολιτεία μπορεί να το ελέγξει. «Δεν έχουμε κάποιο λόγο να είμαστε πολέμιοι του τουρισμού τύπου Airbnb», λέει. «Μην θεωρηθούμε ότι έχουμε τουριστο-φοβία και δαιμονοποιούμε τον τουρισμό της χώρας μας και θεωρηθούμε γραφικοί».
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Η 13χρονη Πρόσφυγας στη Θεσσαλονίκη που Πήρε Χρυσό Μετάλλιο στο Μουάι Τάι
Η Φιλιώ Δεν Αναγνωρίζει Πάντα τους Διάσημους που Σερβίρει στο Μαγαζί της
Είναι Δύσκολες οι Σχέσεις για τις Drag Queens
