Διαβάστε ΕΔΩ όλα τα θέματα της ενότητας «Ακροδεξιά και Εξέδρα στα Ελληνικά Γήπεδα»
Η πρώτη καταγεγραμμένη αντιφασιστική δράση στη Λεωφόρο, ήρθε τη μακρινή άνοιξη του 1942: Εκείνη την εποχή, μεσούσης της Κατοχής, ΑΕΚ και Παναθηναϊκός ήρθαν αντιμέτωποι σε φιλικό αγώνα στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας με 15.000 άτομα να τους παρακολουθούν από τις εξέδρες. Μια επιτροπή από ποδοσφαιριστές -ο Τάσος Κρητικός απ’ τον Παναθηναϊκό, ο Τζανετής και ο Κλεάνθης Μαρόπουλος από την ΑΕΚ- πήγε στο γραφείο του Απόστολου Νικολαΐδη, του τότε Πρόεδρου του ΠΑΟ και ζήτησαν μέρος από τις εισπράξεις να δοθεί στο Νοσοκομείο «Σωτηρία» για τους ασθενείς από φυματίωση, μεταξύ των οποίων ήταν και αθλητές. Ο Νικολαΐδης τούς ενημέρωσε ότι το γήπεδο αφενός το έχουν επιτάξει οι Γερμανοί, οι οποίοι είχαν σκοπό να κρατήσουν τα κέρδη και αφετέρου είχαν σκοπό να επιβάλουν ως διαιτητή έναν Αυστριακό αξιωματικό των δυνάμεων Κατοχής. Οι δύο ομάδες αποφάσισαν να μην αγωνισθούν. Η είδηση μεταφέρθηκε στις εξέδρες και λίγο μετά προκλήθηκαν επεισόδια που κατέληξαν σε μια αυθόρμητη διαδήλωση στους δρόμους της Αθήνας, με τελικό προορισμό την Ομόνοια, από τους φιλάθλους και των δύο ομάδων. Ήταν μια από τις πρώτες καταγεγραμμένες αντιδράσεις κατά της Κατοχής, εντός του αστικού τοπίου.
Videos by VICE
Δύο χρόνια αργότερα, το 1944, ο διευθυντής του γηπέδου, Αντώνης Βρεττός, λίγες ημέρες πριν από την αποχώρηση των Γερμανών από την Αθήνα, υψώνει πρώτος στη Λεωφόρο και στον αττικό ουρανό την ελληνική σημαία, ως σύμβολο ελευθερίας. Υπάρχουν και άλλες πολλές ιστορίες συνδεδεμένες με την αντίσταση στο παρελθόν του Παναθηναϊκού. Ενδεικτικά, ο Μιχάλης Παπάζογλου, αθλητής και μετέπειτα γενικός γραμματέας της ομάδας, ήταν εκείνος που είχε προτείνει ως έμβλημα της ομάδας το τριφύλλι. Κατά την περίοδο της Κατοχής, υπήρξε δραστήριο μέλος της Εθνικής Αντίστασης. Συνελήφθη μάλιστα τον Οκτώβριο του 1942 από τους Γερμανούς, βασανίστηκε και είδε τους συντρόφους του να εκτελούνται. Ο ίδιος προσποιήθηκε τον τρελό και κλείσθηκε στο Αιγινήτειο Ψυχιατρείο. Αργότερα, αφού είχε μεταφερθεί στις φυλακές Αβέρωφ που ήταν απέναντι από τη Λεωφόρο, κατάφερε να αποδράσει, έχοντας εξωτερική βοήθεια.
Τα επόμενα χρόνια, καθώς ο Παναθηναϊκός μεγάλωνε στη μεταπολεμική Ελλάδα, το στερεότυπο ήθελε τους οπαδούς του να ανήκουν στη συντηρητική παράταξη και στην αστική κοινωνία. Η αλήθεια πλέον, καθώς έχουν συντελεστεί οι διαφοροποιήσεις στην ελληνική κοινωνία, είναι διαφορετική.
Το Γουέμπλεϊ
Συνεχίζοντας την ιστορία, μια από τις πλέον σημαντικές στιγμές του Παναθηναϊκού συνέβη το 1971, όταν η ομάδα του Ferenc Puskás έφτασε στον τελικό του Κυπέλλου Πρωταθλητριών Ομάδων Ευρώπης που πραγματοποιήθηκε στο περίφημο Γουέμπλεϊ, όπου και ηττήθηκε από τον Άγιαξ. Η αθλητική επιτυχία επιδιώχθηκε να γίνει αντικείμενο εκμετάλλευσης από τη Χούντα των Συνταγματαρχών. Όπως αποκαλύφθηκε πριν από λίγα χρόνια, από την εφημερίδα Έθνος, σε ένα αποκαλυπτικό, απόρρητο έγγραφο της Χούντας, το 16σελιδο «Μηνιαίον δελτίο Ψυχολογικών Επιχειρήσεων – Διαφωτίσεως» που συντάχθηκε από το Αρχηγείο Στρατού (τον μηχανισμό προπαγάνδας που στήθηκε κατά τη διάρκεια της Επταετίας) τον Μάιο του 1971, η χουντική προπαγάνδα προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί την επιτυχία του ΠΑΟ. Στη σελίδα πέντε του Δελτίου, υπό τον τίτλο «Ψίθυροι – Διαδόσεις – Φήμαι», αναφέρεται πως οι Συνταγματάρχες διέδιδαν πως «η νίκη του ΠΑΟ επί του Ερυθρού Αστέρος εξηγοράσθη αντί 3 εκατ. Δραχμών» από το καθεστώς. Η αθλητική αλήθεια, όμως, ήταν διαφορετική.
Από τότε μέχρι και πιο πρόσφατα, η σχέση των πρασίνων με τον αντιφασισμό, μέσα στα χρόνια εντάθηκε. Τα ακροδεξιά στοιχεία, όπως σε όλες τις ομάδες, προσπάθησαν να κάνουν την εμφάνισή τους και στις εξέδρες των πρασίνων. Δεν τα κατάφεραν.
Από τους αντιστασιακούς στη ΝΟΠΟ
Στη δεκαετία του ’80, εμφανίστηκε στις κερκίδες των πρασίνων η ΝΟΠΟ. Η Ναζιστική Οργάνωση Παναθηναϊκών Οπαδών που ιδρύθηκε το 1977, είχε ξεκάθαρα φασιστική δράση και μάλιστα έντονη. Όπως γράφει ο Νίκος Χασαπόπουλος στο βιβλίο Χρυσή Αυγή – Η Ιστορία, τα Πρόσωπα και η Αλήθεια (εκδ. Λιβάνη) για τον πρώην υπαρχηγό της Χρυσής Αυγής: «Ο Γιάννης Γιαννόπουλος, ο επονομαζόμενος “Κοψαυτάκιας”, καλλιέργησε έναν μύθο γύρω από το όνομά του. Ανάμεσα στις δραστηριότητές του, βάσει των λεγομένων του, ήταν ότι πρόλαβε να είναι ένας από τους ιδρυτές της ΝΟΠΟ (Ναζιστικής Οργάνωσης Παναθηναϊκών Οπαδών). Πάντως, τη ΝΟΠΟ τη διέλυσε προσωπικά ο Γιώργος Βαρδινογιάννης, καθώς είχε ξεφύγει από κάθε έλεγχο»,. Μία από τις πράξεις που έχουν συνδεθεί με τη ΝΟΠΟ, ήταν όταν το 1982, καθ’ οδόν προς το γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, μέλη της έσπασαν γραφεία του ΠΑΣΟΚ και του ΚΚΕ. Επίσης, την ίδια χρονιά, πήραν μέρος σε επεισόδια σε αγώνα με τον ΠΑΟΚ. Όπως φαίνεται σε βίντεο της εποχής που έχει ανέβει στο YouTube, το όνομα του ΠΑΟ βρίσκεται δίπλα σε μια σβάστικα.
Εκτός από αυτό, πανό με τον ναζιστικό χαιρετισμό «Sieg Heil» είχε υψωθεί στο γήπεδο των «πρασίνων», όπως και άλλο πανό με τη νεκροκεφαλή των SS, με τα Πατήσια γραμμένα επίσης με χαρακτηριστικό τρόπο: «Burn the port – Kill the reds – PatiSSia».
Σε άρθρο που δημοσίευσε ο Ριζοσπάστης το 2004, σημειώνεται για τη ΝΟΠΟ: «Η πλειοψηφία των μελών της φορούσε στρατιωτικές στολές, είχε ξυρισμένο κεφάλι, ασπαζόταν τη ναζιστική ιδεολογία και φυσικά χρησιμοποιούσε τα αντίστοιχα σύμβολα. Είτε στα γραφεία της είτε στο γήπεδο, ιδέες και εικόνες που στην Ελλάδα, αλλά και σε ολόκληρη την ανθρωπότητα ξυπνούν τραγικές μνήμες, κυριαρχούσαν. Μαζεύονταν στη θύρα 13, όπου (σύμφωνα με μαρτυρίες) κάποια στιγμή απέκτησαν ηγετικό ρόλο. Οι πληροφορίες θέλουν να κυριάρχησαν (τουλάχιστον κάποιο διάστημα) και στον ομώνυμο σύνδεσμο. Αποτελούσαν τη βασική ομάδα κρούσης, έναντι του “εχθρού” των άλλων ομάδων. Οι… φήμες τους θέλουν να εμπλέκονται σε ρατσιστικές επιθέσεις, κυρίως στην ευρύτερη περιοχή Ζωγράφου, Αμπελοκήπων και Ιλισίων. Επίσημα διαλύθηκαν (για δικούς του λόγους) από τον τότε πρόεδρο της ΠΑΕ Γ. Βαρδινογιάννη».
[VICE Video] Ο Νίκος Παππάς τα Λέει Χύμα Μέχρι την Κόρνα της Λήξης
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook
Η δολοφονία Φύσσα
Πολλά χρόνια μετά, με αφορμή τη δολοφονία Γρηγορόπουλου, τον Δεκέμβριο του 2008, οι οργανωμένοι φίλοι του ΠΑΟ έδειξαν με πανό και συνθήματα τα αντικρατικά τους αισθήματα. Ο Αλέξης Γρηγορόπουλος ήταν φίλος του Παναθηναϊκού, αλλά το κίνητρό τους δεν ήταν οπαδικό, όπως φάνηκε και από τη στάση τους στη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από τη Χρυσή Αυγή το 2013. Ο νεαρός ράπερ ήταν φίλαθλος του Ολυμπιακού, αλλά οι οπαδοί του ΠΑΟ δεν ασχολήθηκαν με οπαδικά.
Τον Οκτώβριο του 2013, λίγες ημέρες μετά τη δολοφονία Φύσσα, η Θύρα 13 είχε γράψει σε ανακοίνωσή της: «Όταν η Δικαιοσύνη λειτουργεί επιλεκτικά και η Αστυνομία κλείνει τα μάτια της, είναι φυσικό και επόμενο να συμβαίνουν γεγονότα σαν αυτό της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα. Να είσαι καλά όπου και αν βρίσκεσαι παλικάρι». Αλλά και σε άλλη, αναλυτική ανακοίνωση, οι οπαδοί του Παναθηναϊκού σημείωναν: «Εκφράζουμε τον αποτροπιασμό μας για όσους υποκριτικά εξισώνουν το θύμα της δολοφονίας με τους θύτες. Για όσους εφάρμοσαν και εφαρμόζουν πιστά την ακολουθούμενη καταστροφική και κοινωνική πολιτική στη χώρα μας και τώρα προσπαθούν να κρύψουν τις ευθύνες τους πίσω από το τέρας του ναζισμού που οι ίδιοι εξέθρεψαν και οι ίδιοι εμφανίζονται ως “δημοκράτες”, ενώ έχουν καταφέρει με αδίστακτο τρόπο απανωτά πλήγματα σε όλους τους δημοκρατικούς θεσμούς. Θεωρούμε τέλος υποκριτική την καταδίκη της δολοφονικής επίθεσης από το κόμμα της Χρυσής Αυγής, καθώς όλη η πρακτική του ήταν βέβαιο ότι θα οδηγούσε στην εμφάνιση τέτοιου είδους περιστατικών».
Κριτική στη στάση των οπαδών του Ολυμπιακού που είχαν επικαλεστεί το «No Politica» και δεν είχαν αναρτήσει πανό για τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα, καθώς και στο αποτρόπαιο πρωτοσέλιδο του Πρώτου Θέματος με τον νεκρό Παύλο Φύσσα στην αγκαλιά της κοπέλας του, άσκησαν οι οργανωμένοι οπαδοί του «τριφυλλιού» με πανό μέσα στο γήπεδο, όπου έγραφαν: «Πρώτο Θ(αίμα): Στο χρήμα πιστεύεις και σε τίποτα άλλο, κομιστή του DVD, ξανασκότωσες τον Παύλο…», «Παύλος Φύσσας 18.09.13 Νεκρός από μαχαίρι φασίστα» και «Σιωπή σημαίνει συνενοχή και εμείς δεν θα σιωπήσουμε… Θύρα 13».
Το πανό Φουντούλη-Καπελώνη
Μετά τη δολοφονία των δύο μελών της Χρυσής Αυγής τον Νοέμβριο του 2013, Γιώργου Φουντούλη και Μάνου Καπελώνη, κάποιοι οπαδοί του Παναθηναϊκού προσπάθησαν σε ποδοσφαιρικό αγώνα με τον Ολυμπιακό να σηκώσουν ένα πανό για τους δύο χρυσαυγίτες, με αποτέλεσμα να δεχτούν επίθεση από άλλους οπαδούς του «τριφυλλιού». Επίσης, στις 4 Νοεμβρίου, στο παιχνίδι μπάσκετ ΠΑΟ-ΚΑΟΔ στο κλειστό του ΟΑΚΑ, κάποιοι οπαδοί κατάφεραν και σήκωσαν αντίστοιχο πανό που έγραφε «Όχι άλλοι θάνατοι στον βωμό της πολιτικής. Φουντούλη-Καπελώνη Καλό Ταξίδι. Θύρα 13». Δεν υπήρχε κάποια συνέχεια για το συγκεκριμένο πανό.
Οι χρυσαυγίτες Παναθηναϊκοί
Στη μεγάλη έρευνα με τίτλο 9+1 Σκηνές από την Ιστορία της Ελληνικής Ακροδεξιάς που Ρίχνουν Φως στην Άγνωστη Χρυσή Αυγή, που είχε εκδώσει σε βιβλίο (εκδ. Carpe Librum), αλλά και e-book το ερευνητικό ιστολόγιο XYZ Contagion και η Βασιλική Μετατρούλου, τον Οκτώβριο του 2014, διερευνάται και η σχέση της Χρυσής Αυγής με τον ΠΑΟ. Ο υπόδικος βουλευτής της Χρυσής Αυγής Ηλίας Παναγιώταρος ήταν γνωστός στον οπαδικό χώρο ως «Rabbit» και υπήρξε μέλος του κλαμπ MAD BOYS, που πλέον έχει σταματήσει τη λειτουργία του. Ο Παναγιώταρος είχε παρουσία στις κερκίδες των φανατικών «πρασίνων», μέχρι να ιδρύσει τη Γαλάζια Στρατιά, τον σύνδεσμο οπαδών της Εθνικής Ελλάδας. Όπως σημειώνει η έρευνα, την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ, παράλληλα «Ο Παναγιώταρος διατηρούσε επιχείρηση με το όνομα “Φάλαγγα”, δίπλα ακριβώς από τα γραφεία του συνδέσμου παναθηναϊκών οπαδών του Κολωνού. Η “Φάλαγγα” πουλούσε στρατιωτικά ρούχα, στολές, γιλέκα, καπέλα και άλλα τέτοιου είδους στρατιωτικής και αστυνομικής χρήσεως προϊόντα και φασιστογκάτζετ, σε χρυσαυγίτες ένστολους ή με πολιτικά, σε οπαδούς ομάδων και σε μέλη του Στρατού και των Σωμάτων Ασφαλείας». Αν διαβάσει κανείς αναλυτικά το βιβλίο, θα δει με λεπτομέρειες πώς συνδέονται οι μπίζνες του Ηλία Παναγιώταρου με τους συνδέσμους φιλάθλων του Παναθηναϊκού, τη ΓΑΔΑ, αλλά και το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων.
Εκτός από την περίπτωση του Παναγιώταρου, γνωστός επίσης συνδεσμίτης του Παναθηναϊκού που στήριξε τα ψηφοδέλτια της νεοναζιστικής οργάνωσης ήταν ο πρώην πρόεδρος του συνδέσμου του ΠΑΟ στου Ζωγράφου, Δημήτρης Καλτσάς. Ο Δημήτρης Καλτσάς στήριξε το ψηφοδέλτιο του Ηλία Παναγιώταρου στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2014. Μάλιστα, τότε ήταν που είχε προσπαθήσει η οργάνωση να πραγματοποιήσει ομιλία για το γήπεδο του Παναθηναϊκού με ομιλητές τον Καλτσά, τον Παναγιώταρο και τον Κασιδιάρη, ομιλία που απομονώθηκε στα γραφεία της οργάνωσης, λόγω αντιφασιστικής συγκέντρωσης που απέτρεψε τη διεξαγωγή της σε κεντρικό σημείο στον Σταθμό Λαρίσης. Εκεί, ο Καλτσάς φιγουράριζε στις μπροσούρες ως πρώην πρόεδρος φιλάθλων του Παναθηναϊκού.
Οι διάλογοι της Αντιτρομοκρατικής
Εκτός από τους επώνυμους κρίκους ανάμεσα στη Χρυσή Αυγή και την κερκίδα των «πρασίνων», το αστυνομικό ρεπορτάζ είχε καταγράψει την περίπτωση ενός μεμονωμένου 25χρονου χούλιγκαν του Παναθηναϊκού ο οποίος φερόταν να εμπλέκεται σε κυκλώματα εκβιαστών και εν συνεχεία στη Χρυσή Αυγή. Ο συγκεκριμένος, μάλιστα, πρωταγωνιστούσε στους διαλόγους που είχε υποκλέψει η Αντιτρομοκρατική Υπηρεσία και είχε αποκαλύψει Το Βήμα για τον φόνο του Παύλου Φύσσα, για τον ρόλο της ανθυπαστυνόμου Βενετίας Π. ή «Βέτας», για τον τρόπο εξαφάνισης ενοχοποιητικών στοιχείων, για εκβιάσεις καταστηματαρχών, αλλά και για επικοινωνίες με τον προφυλακισθέντα βουλευτή, Γιάννη Λαγό. Ασφαλώς, η παρουσία ενός μεμονωμένου οπαδού του Παναθηναϊκού σε ρεπορτάζ που έχει σχέση με τη Χρυσή Αυγή, σε καμία περίπτωση δεν σημαίνει πως η οργανωμένη εξέδρα του ΠΑΟ έχει παρόμοιες τάσεις.
Όπως σημείωνε το ρεπορτάζ: «Σύμφωνα με αξιωματικούς της ΕΛ.ΑΣ., “η πορεία του από χούλιγκαν, σε συμμορίες και ύστερα στη Χρυσή Αυγή δεν είναι μοναδική για μέλη της συγκεκριμένης οργάνωσης. Πολλοί υποστηρικτές της ΧΑ έχουν αυτή την προέλευση ή πλαισιώνουν θύρες φανατικών οπαδών μέσα από τις οποίες αποκτούν διασυνδέσεις και νέα επιχειρησιακή ισχύ”. Όπως προκύπτει τώρα, ο 25χρονος είχε συλληφθεί στις 12 Νοεμβρίου του 2008, για επίθεση στον ιδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό EXTRA 3, στο Περιστέρι. Τότε, μία ώρα μετά τα μεσάνυχτα, περίπου 30 χούλιγκαν του ΠΑΟ, οι οποίοι εμφανίζονται να εξαγριώθηκαν από αυτά που έλεγε ο παρουσιαστής στην εκπομπή “Θύρα 7” για τον αγώνα ΠΑΟ-Ολυμπιακού, έφτασαν έξω από το κανάλι με μοτοσικλέτες και εισέβαλαν στα γραφεία καταστρέφοντας ό,τι έβρισκαν μπροστά τους με ρόπαλα και καδρόνια. Στη συνέχεια, πυρπόλησαν με βόμβες μολότοφ δύο αυτοκίνητα εργαζομένων. Από την Αστυνομία είχαν τότε συλληφθεί δέκα άτομα, ανάμεσα σε αυτούς ο αναφερόμενος 25χρονος που είχε αντιμετωπίσει βαριές κατηγορίες, αλλά είχε αφεθεί ελεύθερος. Η επίθεση αυτή είχε θεωρηθεί και ως ανταποδοτική για τη δολοφονία του οπαδού του ΠΑΟ Μιχάλη Φιλόπουλου, το 2007 στην Παιανία».
Το ίδιο ρεπορτάζ αναφέρει ότι ο συγκεκριμένος νεαρός είχε φωτογραφίες με πρωτοκλασάτα στελέχη της οργάνωσης, όπως ο Γιάννης Λαγός και ο Ηλίας Κασιδιάρης.
Οι «Αντιφασίστες Παναθηναϊκοί»
Τελικά, οι προσπάθειες των ακροδεξιών να ηγεμονεύσουν στην κερκίδα των Πρασίνων έπεσαν στο κενό. Σημαντική και δυνατή διαδικτυακή παρουσία έχει για παράδειγμα η σελίδα «Αντιφασίστες Παναθηναϊκοί» στο Facebook, που μετρά πάνω από 11.000 μέλη. Μια από τις τελευταίες αναρτήσεις της, μάλιστα, βάζει στο στόχαστρο τον Μητροπολίτη Αμβρόσιο, γνωστό για την ακροδεξιά του ρητορική.
Παράλληλα, η σελίδα έχει αναδείξει κατά καιρούς αντιφασιστικές δράσεις εντός και εκτός γηπέδων, αλλά και τη στήριξη των «πρασίνων» στους πρόσφυγες. Σύνδεσμοι του Παναθηναϊκού, άλλωστε, όπως εκείνος της Ρόδου, είχαν δείξει και έμπρακτα την αλληλεγγύη τους, μοιράζοντας είδη πρώτη ανάγκης στους μετανάστες του νησιού. Οργανωμένος οπαδός του Παναθηναϊκού για χρόνια, που δεν θέλει να αποκαλύψει την ταυτότητά του, συνόψισε την κατάσταση που επικρατεί στην εξέδρα του ΠΑΟ, λέγοντας: «Δεν γουστάρουμε ούτε τους φασίστες, ούτε τους μπάτσους, ούτε το No Politica. Έχουν περάσει χρόνια που ξεκαθαρίσαμε με τη ΝΟΠΟ και η antifa στάση επικρατεί στη Θύρα 13. Δεν υπάρχει περίπτωση να ανέβει φασιστικό πανό. Το ξέρουν όλοι ότι θα βρεθούν γδαρμένοι και εκτός γηπέδου. Ο Παναθηναϊκός περνάει πολλά προβλήματα σε αυτήν τη φάση, αλλά πρέπει να σταθεί ενωμένος και να μην επιτρέψει στους φασίστες να εκμεταλλευτούν αυτήν τη συγκυρία, για να επανέλθουν στις κερκίδες μας».
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Οπαδοί του Παναθηναϊκού Ίδρυσαν τον Πρώτο Ελληνικό Σύνδεσμο Φιλάθλων Α.με.Α
Μια «Βουτιά» στον Κόσμο των Καλτ Αθλητικογράφων που μας Κρατούν Συντροφιά στα Τοπικά Κανάλια
Eίκοσι GIFs για να Μαθαίνουν οι Νεότεροι και να Θυμηθούν οι Παλιότεροι τι Εστί Δημήτρης Διαμαντίδης
