Στην έκδοση «Η ΛΟΑΤ Κοινότητα και τα Μέσα Ενημέρωσης: Οδηγός για Επαγγελματίες ΜΜΕ» που έχουν δημοσιεύσει το 2019 το ΚΜΟΠ-Κέντρο Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας και η Colour Youth Κοινότητα LGBTQ Νέων Αθήνας, μεταξύ άλλων περιγράφεται το τι σημαίνουν οι ορολογίες της LGBTQ κοινότητας.
Ομοφυλόφιλος/γκέι είναι ένας άνδρας που έλκεται σεξουαλικά ή/και συναισθηματικά από τους άνδρες. Ο όρος γκέι χρησιμοποιείται μερικές φορές και ως όρος ομπρέλα για να περιγράψει, πέρα από τους ομοφυλόφιλους άνδρες, τις λεσβίες και τα αμφιφυλόφιλα άτομα. Ωστόσο, αυτή η χρήση αμφισβητήθηκε από ένα μεγάλο μέρος της ΛΟΑΤ+ κοινότητας και ως εκ τούτου ο όρος ομοφυλόφιλος/γκέι χρησιμοποιείται μόνο όταν αναφέρεται σε άνδρες που έλκονται σεξουαλικά ή/και συναισθηματικά από τους άνδρες (ILGA Europe 2015).
Videos by VICE
Αντίστοιχα, αμφιφυλόφυλος/η (bisexual) είναι ένα άτομο το οποίο αισθάνεται σεξουαλική ή/και συναισθηματική έλξη για πάνω από ένα φύλα (ILGA Europe 2015).
Πέρα όμως από τους όρους γκέι ή μπάι, τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται πολύ ο όρος «άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες» ή σε συντομογραφία ΑΣΑ. Τι ακριβώς σημαίνει; Και ποιους αφορά;
Ένας από τους φορείς που έχει εντάξει τον όρο «άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες» είναι η Θετική Φωνή. Ο Σύλλογος Οροθετικών Ελλάδας, Θετική Φωνή, ως οργάνωση από τη σύστασή της δραστηριοποιείται ενεργά στο θέμα της σεξουαλικής υγείας και ειδικά πάνω σε θέματα εξέτασης και πρόληψης HIV και σεξουαλικώς μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Ο Νίκος Δέδες, ιδρυτής και πρόεδρος της Θετικής Φωνής, εξηγεί στο VICE πως «ο όρος “άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (ΑΣΑ)” (στα αγγλικά MSM – men who have sex with men) περιγράφει μια σεξουαλική πρακτική/συμπεριφορά χωρίς να αποδίδει συγκρότηση ταυτότητας και σεξουαλικού προσανατολισμού. Είναι ένας ουδέτερος όρος που έχει υιοθετήσει ο χώρος της Δημόσιας Υγείας, ιδίως του HIV. Από τη μια πλευρά περιγράφει απλά την πρακτική ατόμων σε διάφορες κουλτούρες, αλλά ταυτόχρονα δυνητικά αορατοποιεί μια μειονότητα ή πρόσωπα που θα ήθελαν να αυτοπροσδιορίζονται ως γκέι ή μπάι».
Ο Λύο Καλοβυρνάς, ψυχοθεραπευτής και σύμβουλος σχέσεων που από το 2008 οργανώνει ομάδες προσωπικής ανάπτυξης και βιωματικά εργαστήρια μεταξύ άλλων και για γκέι άνδρες, στο βιβλίο του «Όταν η αγάπη τολμά να πει το όνομά της – Ομοφυλοφιλία και νέοι τρόποι σεξουαλικής ύπαρξης στην σημερινή Ελλάδα» που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg αφιερώνει ένα υποκεφάλαιο στο θέμα αυτό. Όπως λέει στο VICE, «ο κοινωνιολογικός όρος “άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες” επινοήθηκε τη δεκαετία του 1990 και αναφέρεται στους άνδρες που κάνουν μεν σεξ περιστασιακά ή σταθερά με άλλους άνδρες, αλλά διάγουν μια στρέιτ ζωή, νιώθουν στρέιτ και δηλώνουν ότι είναι στρέιτ· δεν αυτοπροσδιορίζονται ως γκέι και δεν δημιουργούν συναισθηματικούς δεσμούς με άλλους άνδρες, είτε επειδή δεν θέλουν είτε επειδή το θεωρούν αφύσικο, αδύνατο ή τρομακτικό. Αντιθέτως, σε εμάς τους γκέι άνδρες, το ομόφυλο σεξ είναι μόνο ένα κομμάτι της συνολικότερης ζωής μας. Οι γκέι άνδρες δημιουργούμε συναισθηματικούς δεσμούς με άλλους άνδρες και αυτοπροσδιοριζόμαστε ως γκέι που ερωτευόμαστε και περνούμε τη ζωή μας με έναν άλλον άνδρα».
Αναρωτιέμαι λοιπόν αντίστοιχα αν μπορεί κάποιος να είναι γκέι ή μπάι, αλλά να μην κάνει σεξ με άνδρες. «Φυσικά», λέει ο Λύο Καλοβυρνάς και εξηγεί: «Το να είσαι γκέι, στρέιτ ή μπάι δεν αφορά το σεξ που κάνουμε ή δεν κάνουμε· π.χ. ίσως να μην κάνουμε σεξ λόγω ιατρικών λόγων, χαμηλής αυτοπεποίθησης, έλλειψης ερωτικών επιλογών, γεωγραφικών περιορισμών, ενοχών κτλ. Ο σεξουαλικός προσανατολισμός μας δεν αφορά μόνο το σεξ· αφορά το πώς υπάρχουμε ως ερωτικά υποκείμενα. Περιέχει τη σεξουαλική πράξη αλλά δεν περιορίζεται σε αυτή σε καμία περίπτωση. Αξίζει, επίσης, να τονιστεί ότι οι λέξεις “γκέι”, “μπάι”, “στρέιτ” αποτελούν (αυτο)προσδιορισμούς, ταμπέλες για να το πούμε απλά. Το ποια ταμπέλα υιοθετεί η καθεμιά/ο καθένας μας εξαρτάται αφενός από τις διαθέσιμες ταμπέλες, αφετέρου από το πόσο απαξιώνεται ή επικυρώνεται κοινωνικά η κάθε ταμπέλα. Οι ταμπέλες δεν αντιστοιχούν πάντοτε στις σεξουαλικές πρακτικές – το αντίθετο μάλιστα. Τα ποσοστά των ανδρών και γυναικών που κάνουν ομόφυλο σεξ είναι κατά 40-60% υψηλότερα από τα ποσοστά των ατόμων που αυτοπροσδιορίζονται ως γκέι ή μπάι. Πιο απλά, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι κάνουμε σεξ με άτομα του ίδιου φύλου χωρίς να αυτοπροσδιοριζόμαστε ως γκέι ή μπάι, καθώς αυτές οι ταμπέλες παραμένουν κοινωνικά απαξιωμένες ή υπερβολικά περιοριστικές για αρκετούς ανθρώπους».
Στο βιβλίο του, ο Λύο Καλοβυρνάς σημειώνει ότι πολλοί άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες ζουν διπλή ζωή. Παντρεύονται γυναίκες, κάνουν παιδιά και παράλληλα κάνουν σεξ με άνδρες στα κρυφά. Υπάρχει λοιπόν εσωτερικευμένη ομοφοβία στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες και δεν αυτοαποκαλούνται γκέι ή μπάι; «Εν μέρει ναι, αλλά όχι απαραίτητα», απαντά. «Όπως ήδη εξήγησα, άλλο ο αυτοπροσδιορισμός που επιλέγουμε και άλλο η σεξουαλική πρακτική (τι σεξ κάνουμε). Υπάρχουν άνδρες που ναι μεν κάνουν σεξ με άλλους άνδρες αποκλειστικά, αλλά φοβούνται να παραδεχτούν ότι έχουν έλξη μόνο προς το ίδιο φύλο. Μπορεί να επινοούν διάφορους μηχανισμούς άμυνας και εσωτερικές δικαιολογίες για να εξηγήσουν ότι το ομόφυλο σεξ που κάνουν δεν τους καθιστά γκέι, για παράδειγμα πειραματίζονται, είναι μόνο ενεργητικοί, είναι η πρώτη φορά (για πολλοστή φορά), τυχαίνει να μην έχουν γυναίκα αυτή την περίοδο, είναι μια φάση την οποία σύντομα θα παρατήσουν για να ακολουθήσουν μια “φυσιολογική” ζωή κ.λπ. Από την άλλη, υπάρχουν άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες, αλλά έχουν έλξη και για το αντίθετο φύλο· το ομόφυλο σεξ είναι μόνο μία έκφανση, ίσως όχι τόσο σημαντική, της ερωτικής ζωής τους. Το ίδιο ακριβώς ισχύει για τις γυναίκες – οι γυναίκες που κάνουν ομόφυλο σεξ είναι κατά πολύ περισσότερες από τις γυναίκες που αυτοπροσδιορίζονται ως λεσβίες».
Σε παλαιότερη έρευνα από το Centers for Disease Control (CDC) της Αμερικής που είχε δημοσιευτεί στο National Health Statistics Report και αφορούσε «εθνικές εκτιμήσεις της σεξουαλικής συμπεριφοράς, της σεξουαλικής έλξης και του σεξουαλικού προσανατολισμού μεταξύ γυναικών και ανδρών ηλικίας 18-44», υπήρχαν στατιστικά στοιχεία που έδειχναν πως ένας σημαντικός αριθμός ετερόφυλων ανδρών κάνει σεξ με άλλους ετερόφυλους άνδρες. Όπως είχε αναδείξει και το Mic, μόνο το 1,9% των ανδρών που πήραν μέρος στην έρευνα αυτο-προσδιορίστηκαν ως ομοφυλόφιλοι, ενώ το 2% του συνόλου δήλωσαν αμφιφυλόφιλοι. Παρόλα αυτά, το 6,2% των ανδρών δήλωσαν πως είχαν σεξουαλικές συνευρέσεις με άτομα του ίδιου φύλου. Από το 95,1% των ετερόφυλων ανδρών που συμμετείχαν στην έρευνα, το 2,8% εξ αυτών παραδέχτηκε πως έχει κάνει στοματικό ή πρωκτικό σεξ με κάποιον άλλο, επίσης ετερόφυλο, άνδρα.
Ο Βαγγέλης Κοσμάτος, ψυχολόγος-ειδικός σε θέματα φύλου και υπεύθυνος επιστημονικού έργου G-All (Gender Alliance Initiative – Η Συμμαχία των Φύλων), μια πρωτοβουλία συνάντησης και σύμπραξης ανθρώπων από διαφορετικά επιστημονικά και κοινωνικά πεδία με στόχο να συνεργαστούν πάνω στα θέματα φύλου, διαφορετικότητας και δικαιωμάτων, δίνει μία ακόμη οπτική:
«Η προσπάθειά μας να κατανοήσουμε την ανθρώπινη ύπαρξη, σε όλη την έκταση και το βάθος της, προσκρούει διαχρονικά σε ένα δομικό πρόβλημα. Στο γεγονός δηλαδή ότι η κοινωνική και επιστημονική σκέψη διαθέτει προϋπάρχοντα σχήματα (ιδέες-νόρμες) για το φαινόμενο που επιδιώκει να αποκωδικοποιήσει. Αυτό ακριβώς καλούμαστε να συνειδητοποιήσουμε -και να αναδομήσουμε εντέλει- σε ό,τι αφορά την ανθρώπινη έκφραση της σεξουαλικότητας και των έμφυλων ταυτοτήτων εν γένει.
»Σε έναν κόσμο διαρκώς ανακαλυπτόμενο και μεταβαλλόμενο, η προσέγγισή μας (κοινωνική, πολιτική, επιστημονική) χρειάζεται να διευρυνθεί και να παραμείνει ανοιχτή, αν θέλουμε να κατανοήσουμε πραγματικά το ανθρώπινο φαινόμενο. Η ποικιλότητα και η ρευστότητα της ανθρώπινης έκφρασης, δεν μπορεί παρά να συμβαδίζει με την ευελιξία και την πολυμορφία των εργαλείων προσέγγισής της. Με άλλα λόγια, αν θέλουμε να κατανοήσουμε στ’ αλήθεια την ανθρώπινη σεξουαλικότητα είναι αναγκαίο να πάμε σε αυτήν και να την προσεγγίσουμε όπως ακριβώς εκδηλώνεται και είναι – εκτός εννοιολογικών (και επιστημονικών) κουτιών», σημειώνει.
VICE Video: Συντροφική Βία
Και συνεχίζει: «Η σεξουαλική έκφραση των ανθρωπίνων όντων έχει καταταλαιπωρηθεί στο πέρας των αιώνων από σχήματα ιδεολογικά, θρησκευτικά, πολιτισμικά. Απέναντι στο sex-box και στο gender-box είναι καιρός να αντιτάξουμε μία στάση unboxing. Στη Συμμαχία των Φύλων υποστηρίζουμε ότι το πώς θα αυτοπροσδιορίζεται ένας άνθρωπος και η σεξουαλική του έκφραση, σε μια δεδομένη στιγμή, σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, αποτελεί προσωπικό ανθρώπινο δικαίωμα. Και σε καμία περίπτωση μία στατική ταξινομική κατηγορία.
»Για να το πούμε απλά: αν ένας άνθρωπος σήμερα, σε μια συγκεκριμένη ηλικία ή φάση της ζωής του/της, σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον, αισθανθεί έλξη για ένα άλλο πρόσωπο του ίδιου φύλου, έχει κάθε δικαίωμα να εκφράσει και να πραγματώσει αυτή του/της την έλξη. Σε ένα κλίμα, πάντοτε, συναίνεσης και σεβασμού, τόσο της δικής του/της όσο και της άλλης έλξης. Όσο για το αύριο ή το κάπου αλλού, και την έκφραση αυτής ή μιας άλλης έλξης, τούτο και πάλι θα το προσδιορίσει αυτός ή αυτή.
»Όπως, βεβαίως, θα ορίσει (εάν το επιθυμεί και εάν το χρειάζεται) το ίδιο το πρόσωπο και κανείς άλλος (ατομικά ή θεσμικά) και τον έμφυλο εαυτό και προσανατολισμό του/της. Οτιδήποτε άλλο εργαλειοποιεί την ανθρώπινη ύπαρξη και απανθρωποποιεί τόσο το ίδιο το πρόσωπο όσο και την κοινωνία μας. Γι’ αυτό και μας αφορά», καταλήγει.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Οι «Ανατριχίλες» Είναι η Horror Σειρά Βιβλίων που Μεγάλωσε Εκατομμύρια Millennials
Το Πλωτό «Σπίτι του MDMA» Όπου Στρατιώτες Πήγαιναν για να Αντιμετωπίσουν τις Επιπτώσεις του Πολέμου
Η Εταιρεία που «Έμπλεξε» Επειδή Πλήρωσε Εργαζόμενο με Κέρματα
