Σε μια σκηνή του ντοκιμαντέρ της Rokhsareh Ghaem Maghami’s, Sonita, μερικά κορίτσια κάθονται σε μια σχολική αίθουσα στην Τεχεράνη και μιλάνε για αγόρια. Είναι μια συνηθισμένη συζήτηση εφήβων, με τη μόνη διαφορά ότι τα αγόρια για τα οποία μιλούν δεν είναι στην πραγματικότητα συνομίλικα αγόρια αλλά άντρες. Η συζήτησή τους δεν επικεντρώνεται στο ποιος αρέσει σε ποια, αλλά πότε θα παντρευτούν και τι τιμή πιάνουν ως νύφες. Η Sonita Alizadeh, που δίνει το όνομά της στο ντοκιμαντέρ, αξίζει 9.000 δολάρια (περίπου 8.000 ευρώ).
Videos by VICE
Όταν η Sonita ήταν οχτώ χρονών διέφυγε μαζί με την οικογένειά της από το Αφγανιστάν και τους Ταλιμπάν με προορισμό την πρωτεύουσα του Ιράν, Τεχεράνη. Για δέκα χρόνια ζούσε ως παράνομη μετανάστρια, δίχως επίσημα έγγραφα, μαζί με μια αδερφή της, τα παιδιά της αδερφής της και έναν αδερφό της στριμωγμένοι σε διάφορα καταλύμματα στην πόλη. Παρόλο που η ζωή της στο Ιράν δεν ήταν εύκολη, εάν είχε μείνει στο σπίτι της οικογένειάς της στη Herat, πιθανότατα δεν θα είχε τη δυνατότητα να ανακαλύψει και να ακολουθήσει το μεγαλύτερο πάθος της: τη ραπ.
Στην αρχή της ταινίας, η Sonita λέει πως σε έναν ιδανικό κόσμο η Rihanna θα ήταν η μητέρα της. Στoν πραγματικό κόσμο βάζει τα δυνατά της για να της μοιάσει. Από τις φωτογραφίες των δολαρίων που κολλάει στο τετράδιό της μέχρι τον τρόπο που τραγουδάει μπροστά στις αγαπημένες συμμαθήτριές της, η επιρροή της Rihanna είναι ξεκάθαρη.
«Μια ξαδέρφη μου, κοινωνική λειτουργός, μου ζήτησε να συναντήσω τη Sonita επειδή ήθελε να ηχογραφήσει τη μουσική της και χρειαζόταν βοήθεια», εξηγεί η δημιουργός Maghami για την αρχική γνωριμία της με τη Sonita. «Τη συνάντησα, ενδιαφέρθηκα για την ιστορία της και τελικά αποφάσισα να κάνω μια ταινία γι’ αυτήν».
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
Η κάμερα της Maghami ακολουθεί την προσπάθεια της Sonita να ηχογραφήσει τη μουσική της (σε μια χώρα που είναι παράνομο οι γυναίκες να τραγουδούν σόλο), τόσο για να εκφράσει όσο και για να παλέψει ενάντια στην καταπίεση που η ίδια και αμέτρητα κορίτσια υφίστανται από τις οικογένειές τους.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβουμε γιατί η Sonita ενέπνευσε τη Maghami να κάνει μια ταινία γι’ αυτήν. Το μουσικό ταλέντο, η αφοπλιστική ειλικρίνεια και η αποφασιστικότητά της να πετύχει αντί να υποχωρήσει και να αποδεχτεί τη μοίρα της, είναι χαρακτηριστικά που δυστυχώς δεν συναντώνται συχνά σε Αφγανά κορίτσια. Παρόλο που έχουν περάσει περίπου 15 χρόνια από την κατάρρευση του καθεστώτος των Ταλιμπάν –που απαγόρευε σε κορίτσια και ενήλικες γυναίκες να βγαίνουν από το σπίτι χωρίς αντρική συνοδεία, να δουλεύουν και να δέχονται ιατρική περίθαλψη από άντρες–, η πρόοδος των γυναικείων δικαιωμάτων είναι αργή και μέχρι σήμερα το Αφγανιστάν είναι ένα από τα πιο δύσκολα και επικίνδυνα μέρη για μια γυναίκα.
«Το πρώτο τραγούδι που έγραψα μιλούσε για την παιδική εργασία», αναφέρει η Sonita, που σήμερα είναι 19 χρονών και βρίσκεται στο Missouri για ένα φεστιβάλ ταινιών. «Όταν ήμουν παιδί χρειάστηκε να δουλέψω και ήθελα να μοιραστώ τα συναισθήματά μου με τον υπόλοιπο κόσμο. Όμως, τότε η οικογένειά μου δεν ήξερε πως τραγουδούσα ραπ. Φοβόμουν να τους το πω, διότι δεν ήξερα αν θα τους άρεσε. Είναι πολύ παραδοσιακοί».
Μια «πολύ παραδοσιακή οικογένεια» μπορεί να πουλήσει την κόρη της για νύφη ώστε ο γιος να μπορέσει να αγοράσει μια σύζυγο. Αυτή η πρακτική είναι ακόμη ευρύτατα διαδεδομένη σχεδόν σε όλο το Αφγανιστάν και τα κορίτσια συχνά χρησιμοποιούνται ως μέσο συναλλαγής μεταξύ οικογενειών. Παρόλο που η νόμιμη ηλικία γάμου για τις γυναίκες είναι τα 16 έτη και ο νόμος του 2009 για την εξάλειψη της βίας ενάντια στις γυναίκες ποινικοποιεί τον παιδικό γάμο, ο νόμος σπάνια εφαρμόζεται και η οικογενειακή παράδοση έχει συχνά περισσότερη επιρροή σε θέματα για τα οποία θα έπρεπε να αποφασίζει το δικαστήριο. Το πρόβλημα φυσικά δεν περιορίζεται στο Αφγανιστάν. Σύμφωνα με μια πρόσφατη ανακοίνωση της UNICEF, το 25% των γυναικών σε όλο τον κόσμο υπήρξαν κάποτε ανήλικες νύφες.
Αυτή η παράδοση ενέπνευσε τη Sonita να γράψει το τραγούδι «Brides for Sale», με το οποίο τράβηξε την παγκόσμια προσοχή και άλλαξε την πορεία της ζωής της. Το βίντεο, στο οποίο η Sonita δεν ραπάρει απλώς, αλλά ικετεύει μπροστά στην κάμερα, φορώντας ένα νυφικό και έχοντας ζωγραφισμένο στο μέτωπό της ένα barcode, έχει περισσότερες από 367.000 προβολές στο YouTube. Η Sonita, μάλιστα, συμπεριλήφθηκε στη λίστα του BBC με τις 100 σημαντικότερες γυναίκες του 2015.
«Όταν η μητέρα μου προσπαθούσε να με πιέσει να παντρευτώ δεν ήμουν θυμωμένη μαζί της, επειδή ξέρω πως παντρεύτηκε όταν ήταν ανήλικη, οπότε δεν γνωρίζει καν άλλες επιλογές», αναφέρει η Sonita. Αυτήν τη νοοτροπία προσπαθεί να αλλάξει μέσω των τραγουδιών και της εκστρατείας της.
Ωστόσο, αν η Maghami δεν έδινε 2.000 δολάρια στην οικογένειά της για να αγοράσει έξι μήνες ελευθερίας για τη Sonita, τότε η μικρή ράπερ δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να ακολουθήσει τη μητέρα της στο Αφγανιστάν και να επαναλάβει τη ζωή που έζησε κάποτε εκείνη. Η απόφαση να δώσει τα λεφτά ήταν δύσκολη για τη Maghami, κυρίως γιατί συγχέει τις σχέσεις ανάμεσα στη δημιουργό του ντοκιμαντέρ και στο υποκείμενό της. «Ως άνθρωπος ήθελα να δώσω τα χρήματα, αλλά ως δημιουργός φοβόμουν πως θα κατέστρεφα την ταινία μου», λέει η Maghami.
Λίγο αργότερα, η Wasatch Academy στην Utah πρόσφερε στη Sonita μια υποτροφία για να σπουδάσει μουσική. Σπουδάζει εκεί τα τελευταία δύο χρόνια και για την ώρα δεν κινδυνεύει από την απειλή του γάμου. «Τώρα σπουδάζω, αισθάνομαι ασφάλεια και μου επιτρέπεται να μάθω αυτά που θέλω να μάθω», λέει. «Εάν ήμουν στο Αφγανιστάν, θα είχα παιδιά και δεν θα μπορούσα να σκέφτομαι το μέλλον μου».
Η φωτογραφία είναι μια ευγενική παραχώρηση του Human Rights Watch Film Festival
Η οικογένεια της Sonita δεν έχει δει ακόμη το ντοκιμαντέρ, όμως εκείνη δεν ανησυχεί πια για την άποψή της. «Τώρα υποστηρίζουν εμένα και τις επιλογές μου και συνειδητοποιούν ότι έχω επιρροή στον κόσμο. Στην πραγματικότητα, θέλω να τους υποστηρίξω – δεν το κάνω μόνο για μένα».
Η Sonita δηλώνει εμφατικά ότι δεν πρέπει να είναι η μόνη που θα ωφεληθεί από την εμπειρία και την εκπαίδευση που θα αποκτήσει. «Προσπαθώ να μάθω κάποια πράγματα εδώ ώστε να γυρίσω πίσω στη χώρα μου για να βοηθήσω άλλους ανθρώπους και να τους δείξω πως έχουν άλλες δυνατότητες», αναφέρει. «Ο στόχος μου είναι να διηγηθώ την ιστορία μου, που είναι η ιστορία πάρα πολλών κοριτσιών σε όλο τον κόσμο».
Διαβάστε ακόμη: Οι Ελληνίδες Ράπερ που «Φτύνουν» Ρίμες
Μερικά από αυτά τα κορίτσια είναι φίλες της Sonita. «Αυτά τα κορίτσια συνεχίζουν να μου εμπνέουν τα θέματα για τα οποία ραπάρω», λέει η ίδια. «Όταν ξεκίνησα, ήταν οι πρώτες θαυμάστριές μου. Τώρα διαδίδουν τα τραγούδια μου για να περάσουν το μήνυμά μου και να ευαισθητοποιήσουν τους υπόλοιπους. Η Rokhsareh άλλαξε τη ζωή μου με το ντοκιμαντέρ της και τώρα μπορώ να αλλάξω εγώ τη ζωή άλλων κοριτσιών. Αν αλλάξω τη ζωή ενός κοριτσιού, με τη σειρά της κι εκείνο θα αλλάξει τη ζωή ενός άλλου κοριτσιού».
Ρώτησα τη Maghami πώς ένιωσε που έζησε από κοντά το ταξίδι της Sonita. «Είναι το μεγαλύτερο επίτευγμά μου», απαντά χωρίς δισταγμό. «Ελπίζω ο κόσμος να καταλάβει από το ντοκιμαντέρ πως το να αλλάζει τη ζωή του δεν είναι πολύ δύσκολο. Τα παιδιά έχουν μεγάλες δυνατότητες και είναι ευθύνη μας να τα βοηθήσουμε».
Αλλά η Sonita ήταν μόνο η αρχή. «Η μεγαλύτερη επιθυμία μου είναι να δω το τέλος των παιδικών γάμων μέσα σε μια γενιά», λέει. «Αλλά δεν μπορώ να το πετύχω μόνη μου. Χρειάζεται να συνεργαστώ με άλλα άτομα και οργανώσεις που έχουν στόχο την εξάλειψη των παιδικών γάμων. Έχω ανάγκη τη βοήθεια άλλων».
Το ντοκιμαντέρ Sonita θα προβληθεί στο πλαίσιο του φεστιβάλ Cine Doc:
Την Τετάρτη 5 Οκτωβρίου, στις 19.30 στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών,
Την Κυριακή 9 Οκτωβρίου, στις 16.00 στον κινηματογράφο Δαναός &
Το Σάββατο 15 Οκτωβρίου, στις 20.00 στο Δημοτικό Κινηματογράφο Βόλου «Αχίλλειον»
Η ταινία θα προβληθεί με ελληνικούς υποτίτλους.
Τιμή εισιτηρίου: 6 ευρώ.
Για περισσότερες πληροφορίες: www.cinedoc.gr
Περισσότερα από το VICE
Ήμουν στην Ποδοσφαιρική Ακαδημία της Ρεάλ Μαδρίτης και Σιχάθηκα τη Ζωή μου
Τα Μισά Αυτοκίνητα με Βουλγάρικες Πινακίδες στη Θεσσαλονίκη Κυκλοφορούν Παράνομα
Αντιφασίστες Μετέτρεψαν σε Φιάσκο τα Εγκαίνια της ΛΕΠΕΝ στον Άγιο Παντελεήμονα
