Το νησί Sumba είναι ένα νησί στο μέγεθος της Τζαμάικα στο αρχιπέλαγος της Ινδονησίας, το οποίο έχει αποκοπεί από τον υπόλοιπο κόσμο για τόσο πολύ καιρό, που οι αρχαίες ανιμιστικές παραδόσεις σώζονται μέχρι σήμερα. Εκεί, γίνονται οι τελετουργικές μάχες Pasola, που λαμβάνουν χώρα κάθε χρόνο τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο. Ο Pasola είναι ένας αγώνας ανάμεσα σε αντίπαλες φυλές, των οποίων τα έφιππα μέλη εκτοξεύουν λόγχες στον αντίπαλο, για να «γονιμοποιήσουν» το έδαφος με το χυμένο ανθρώπινο αίμα.
Για να φτάσουμε στο Sumba από το Μπαλί, επιβιβαστήκαμε σε ένα μικρό ελικοφόρο αεροπλάνο για μια πτήση μίας ώρας. Οι περισσότεροι από τους επιβάτες ήταν ντόπιοι εργαζόμενοι, αλλά υπήρχαν και ρωμαλέοι, μαυρισμένοι σέρφερ σε αναζήτηση ελεύθερων κυμάτων, και Δυτικοί και Ινδονήσιοι επιχειρηματίες, πιθανώς εκτιμητές γης. Τα οικόπεδα στο Sumba είναι σε ζήτηση επειδή το νησί, πλούσιο σε πολιτισμό και ευλογημένο με τέλειες παραλίες, προβλέπεται να μετατραπεί σε καυτό τουριστικό προορισμό.
Videos by VICE
Ενώ κατεβαίναμε από ορυζώνες περικυκλωμένους από φοίνικες και από καταπράσινους λόφους γεμάτους άγρια άλογα, περάσαμε συστάδες από αχυρένιες, μπαμπού καλύβες με λασπώδεις αυλές, όπου περιπλανούνταν χοίροι, κοτόπουλα και σκυλιά. Σε αντίθεση με το σκηνικό αυτό, το σύγχρονο, ημιτελές αεροδρόμιο Tambolaka μοιάζει ξένο. Προς το παρόν το νησί Sumba είναι ακόμα πάρα πολύ άγριο για να προσελκύσει περιστασιακούς τουρίστες. Οι φυλές στο νησί εξακολουθούν να ασκούν κυνήγι κεφαλών, μαγεία και την τελετουργική θυσία του αίματος σύμφωνα με την απόκρυφη θρησκεία τους, τη Marapu, ενώ η επίσημη νομοθεσία της Ινδονησίας υποχωρεί μπρος τον adat, τον παραδοσιακό κώδικα νομοθεσίας.
Έχουμε έρθει για να βιντεοσκοπήσουμε την πορεία προς τη μάχη Pasola στο Wanukaka, ένα χωριό στη Δυτική Sumba όπου τα μέλη της φυλής Praibakul, από τα έφηβα αγόρια μέχρι τους ηλικιωμένους άνδρες, ετοίμαζαν τα δόρατα και τα άλογά τους για τον φετινό αγώνα, έναντι της γειτονικής φυλής Waihura. Η μάχη είχε οριστεί να λάβει χώρα μια-δυο μέρες αργότερα, αν και αυτό θα μπορούσε να αλλάξει, ανάλογα με το πώς οι ratus – οι τοπικοί σαμάνοι – θα ερμήνευαν το φεγγάρι .
Προτού οδηγήσουμε στο Wanukaka, σταματήσαμε σε ορισμένους ετοιμόρροπους πάγκους στο δρόμο για να χτίσουμε ένα απόθεμα από ψυχοδραστικούς ξηρούς καρπούς που ονομάζονται pinang – και Gudang Garam (τσιγάρα με μπαχαρικα), για να προσφέρουμε ως δώρα στους σαμάνους καθώς και τους πολεμιστές της Pasola. Είχαμε κανονίσει να μείνουμε με τον Rudy, έναν απόγονο της βασιλικής οικογένειας Mamodo του Wanukaka. Το σπίτι του στα περίχωρα του χωριού περιβάλλεται από φοινικόδασος και ορυζώνες, όπου οι αγρότες σπρώχνουν βαριά ξύλινα άροτρα πίσω από τα βουβάλια τους. Έμοιαζε με μια πιο όμορφη εκδοχή της εναρκτήριας σκηνής της ταινίας Αποκάλυψη Τώρα. Ο Rudy δεν είχε φτάσει ακόμα, έτσι η αδελφή του η Μοnica μας σέρβιρε σακχαρώδες τσάι στη μπροστινή βεράντα τους, η οποία ήταν επενδεδυμένη με σαγόνια χοίρων. «Τα σαγόνια και τα κρανία ζώων είναι ενδείξεις πλούτου. Δείχνουν ότι η οικογένεια έχει πολλά ζώα και μπορεί οικονομικά να αντέξει την κατανάλωση κρέατος,» εξηγεί.
Στην πλαϊνή βεράντα, ο ξάδερφος του Rudy, ο Dedi, ένας δυναμικός νεαρός πολεμιστής της Pasola, στίλβωνε τις λόγχες του, με ένα τσιγάρο να κρέμεται από τα χείλη του. Τον ρωτήσαμε για την προετοιμασία του. «Εμείς δεν προετοιμαζόμαστε. Απλά πάμε εκεί και αγωνιζόμαστε γιατί έτσι πρέπει, για τη συγκομιδή», είπε. «Αν χτυπηθείς από δόρυ και αρχίσεις να αιμορραγείς, αυτό σημαίνει ότι η συγκομιδή θα είναι καλή.» Ο Dedi αγωνίζεται στην Pasola από τότε που ήταν 14ων, και μας έδειξε τα σημάδια σε όλο του το σώμα.» Ο πόνος είναι απίστευτος όταν σε χτυπά το ακόντιο, ειδικά αν σε έχει χτυπήσει στο κεφάλι.» Προσφέρθηκε να μας οδηγήσει εκείνο το βράδυ σε έναν αγώνα πυγμαχίας με γυμνά χέρια, που ονομάζεται Pajura και λαμβάνει χώρα παραδοσιακά πριν από την Pasola. Δεχτήκαμε με ευχαρίστηση, πριν μας προειδοποιήσει ότι συχνά γρονθοκοπούνται και οι θεατές και ότι ορισμένοι μπόξερ τυλίγουν πέτρες, κέρατα ή σπασμένο γυαλί γύρω από τις γροθιές τους. Ένα γηραιό μέλος της οικογένειας προσέθεσε ότι μέχρι πρόσφατα η Pasola ήταν πολύ πιο αιματηρή. «Μόλις πριν από 40 χρόνια η κυβέρνηση απαγόρευσε τη χρήση των μεταλλικών μυτών στα δόρατα και τα parang [μαχαίρια με μακριά λεπίδα τύπου machete, που μεταφέρονται από όλους τους άντρες στη Sumba] κατά τη διάρκεια της Pasola. Τώρα οι μαχητές χρησιμοποιούν στομωμένα ακόντια», είπε.
Μετά από ένα δείπνο με τηγανιτά Noodles σε κατσαρόλα και κρέας σκύλου, ο Dedi και οι φίλοι του, χαρωποί αφού κατανάλωσαν το κουτάκι της μπύρας που τους είχαμε δώσει, αποφάσισαν ότι ήταν ώρα να πάμε στο Pajura, στο Tetena. Η βόλτα στο πίσω μέρος της μοτοσικλέτας ενός μεθυσμένου πολεμιστή της Pasola μέσα στους δρόμους της ζούγκλας, χωρίς κράνος, (για να καταλήξουμε σε ένα αγώνα μποξ χωρίς γάντια) μπορεί να ακούγεται ανησυχητική, αλλά η διαδρομή κάτω από το φως των αστεριών ήταν καταπληκτική. Πρέπει να είχαμε οδηγήσει για 45 λεπτά, μέσα από ατελείωτους φοίνικες, περικυκλωμένοι από νυχτερίδες, όταν ο δρόμος τέλειωσε απότομα σε ένα χωράφι με βλάστηση στο ύψος του ώμου. Ο Dedi και οι φίλοι του συνέχισαν να οδηγούν σε πλήρη ταχύτητα μέσα στα ψηλά χόρτα, μέχρι που φτάσαμε σε ένα μικρό μονοπάτι. Αυτό οδήγούσε σε κάτι που έμοιαζε με εκατοντάδες σκαλοπάτια, τα οποία κατέληγαν σε μια παραλία. Είχαμε φτάσει νωρίς. Μερικοί άνθρωποι κάθονταν στην άμμο, καπνίζοντας Gudang Garams αφειδώς, ώστε να απωθήσουν τα σμήνη των κουνουπιών.
Ο Dedi μας οδήγησε σε μια σκηνή όπου κάποιοι άντρες βρίσκονταν συγκεντρωμένοι γύρω από ένα σαμάνο (ratu) ο οποίος καθόταν σταυροπόδι και τυλιγμένος σε ένα εντυπωσιακό ύφασμα ikat, προετοιμάζοντας τα καρύδια betel του σε ένα ξύλινο γουδί. Ήταν ο ratu της Pajura για μία νύχτα μόνο, ο πιο cool διαιτητής πυγμαχίας στον κόσμο. Εξήγησε τους κανόνες του αγώνα μέσα από ένα μακροσκελή θρύλο σε μια τοπική διάλεκτο. Η ιστορία αφορούσε έναν άντρα που χάθηκε στη θάλασσα, του οποίου η γυναίκα είχε παντρευτεί έναν άλλο άντρα, κάτι που κατέληξε σε διαμάχες μεταξύ των φυλών. Η ιστορία ολοκληρώθηκε με την ανταλλαγή του ιερού nyale μεταξύ των φυλών, ενός θαλάσσιου σκουληκιού που εμφανίζεται μία φορά το χρόνο, καθορίζοντας την ημέρα της Pasola. Ακόμα και μετά από αυτό, δεν γίναμε σοφότεροι, όσον αφορά στις τεχνικές λεπτομέρειες. Μέχρι τώρα, εκατοντάδες – αν όχι χιλιάδες – άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί στην παραλία και ακόμα περισσότεροι κατέβαιναν τα γεμάτα σκαλοπάτια.
Ξαφνικά, ολόκληρο το πλήθος σχημάτισε έναν αυτοσχέδιο κύκλο γύρω από έναν αγώνα που είχε ξεκινήσει. Στη συνέχεια, τυχαίες μάχες ξέσπασαν σε όλη την παραλία. Ο μόνος χειροπιαστός κανόνας ήταν ότι αν ένας άντρας από τη φυλή Praibakul εντόπιζε κάποιον από τη φυλή Waihura, θα του επιτίθονταν. Ο Dedi μας διαβεβαίωσε ότι o Ratu είχε «φλοιό δέντρου» για τη θεραπεία των τραυματισμών.
Όταν ο κάμεραμάν μας γρονθοκοπήθηκε στο στομάχι και κάτι ντόπιοι πολιτικοί με σκατόφατσες άρχισαν μάχες με το χέρι στα parangs τους, θεωρήσαμε ότι ήταν καιρός να αποχωρήσουμε, και περάσαμε δύο όμορφες ώρες αναμονής μέχρι να ανέβουμε τα στενά σκαλοπάτια.
Ο Rudy εργάζεται ως νομικός σύμβουλος για το Ίδρυμα Sumba, μια μη κερδοσκοπική φιλανθρωπική οργάνωση που έχει ιδρύσει κλινικές ελονοσίας και σχολεία στο νησί, και προμηθεύει τα χωριά με καθαρό νερό. Το πρωί μετά τον αγώνα, ένας από τους συναδέλφους του, ο Δανός γιατρός, Claus Bogh, ο οποίος έχει περάσει το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας στο νησί, κάθισε μαζί μας για τσάι στη βεράντα.
«Στο Sumba, το αίμα αντιπροσωπεύει τα πάντα, από τα τρόφιμα, μέχρι τον πόλεμο και τη ζωή», είπε. «Στην Pasola, αν δεν υπάρχει αίμα στο έδαφος, οι ratu δεν θα σταματήσουν τον αγώνα. Θα πρέπει να βεβαιωθούν ότι η σοδειά ρυζιού της επόμενης χρονιάς θα είναι καλή. Για αυτό, πρέπει να χυθεί αίμα».
Μας είπε να είμαστε προσεκτικοί. «Ένας θεατής σκοτώθηκε πριν από μερικά χρόνια. Ένα δόρυ τον χτύπησε στο μάτι και πέθανε μέσα σε δέκα λεπτά.» Μας προειδοποίησε ότι κάθε Pasola καταλήγει σε χάος, συνήθως με πετροπόλεμο. Επιβεβαίωσε, επίσης, τις φήμες που είχα ακούσει για τις φυλές κυνηγών κεφαλών.
«Πριν από μερικά χρόνια, μια φυλή απήγαγε ένα κορίτσι επειδή αρνήθηκε να παντρευτεί έναν από τους άντρες της. Όταν το ανακάλυψαν στη φυλή της, πήγαν να την βρούν, έκοψαν τα κεφάλια των απαγωγέων της και τα έστειλαν στη φυλή των απαγωγέων. Το 1982, νομίζω, υπήρξε μια σημαντική διαμάχη μεταξύ δύο φυλών και 200 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους – όλοι τους πέθαναν με αποκεφαλισμό».
Αργότερα μάθαμε ότι μια μέρα προτού φύγουμε από το νησί, επτά άνθρωποι είχαν αποκεφαλιστεί σε μια φιλονικία για γη, λίγα χιλιόμετρα από εκεί που είχαμε μείνει.
Αφού μιλήσαμε με τον Claus, ο Rudy μας πήρε να γνωρίσουμε τον πιο διάσημo ratu του Sumba, τον Dangu Duka, του οποίου το μισό πρόσωπο είχε μαυρίσει μυστηριωδώς. «Οι θεοί από τον ουρανό και οι θεοί από τον κάτω κόσμο μας λένε πότε πρέπει να γίνει η Pasola, στέλνοντας το nyale. Προσευχόμαστε στους θεούς κατά την ανατολή και δύση του ηλίου και μετράμε τους κύκλους του φεγγαριού για να προβλέψουμε το πότε θα έρθει το nyale,» εξηγεί ο ratu. Eκτός από τον καθορισμό της ημερομηνίας της Pasola, τα nyale προβλέπουν και την ποιότητα της συγκομιδής, ανάλογα με το χρώμα και το σχήμα τους. «Το χώμα χρειάζεται αίμα», είπε. «Αν κάποιος σκοτωθεί στην Pasola, αυτό αντιμετωπίζεται ως τοπικό ζήτημα, δεν έχει να κάνει με τον ινδονησιακό νόμο.»
Σε όλο αυτό το διάστημα, συνέθλιβε καρπούς pitang και τους μασούσε μαζί με κιμωλία σε σκόνη και ένα πράσινο φυτό που κρατούσε σε μια μικρή αχυρένια τσάντα. Δοκιμάσαμε μερικούς. Η γεύση τους έμοιαζε με κόκκους καφέ εμποτισμένους με χλωρίνη. Ακολουθώντας το παράδειγμα του, φτύσαμε τις άφθονες ποσότητες κόκκινου σάλιου που προκάλεσε ο καρπός και απολαύσαμε ένα αίσθημα χαλάρωσης και ευφορίας.
Το βράδυ κατευθυνθήκαμε προς το ιερό χωριό Ububewi, όπου τρεις ratu ήταν έτοιμοι να ξεκινήσουν το τελετουργικό της Pasola. Ο Dedi και οι φίλοι του μας πήγαν με τις μηχανές τους αλλά σταμάτησαν στη μέση ενός χωματόδρομου στη ζούγκλα, λέγοντας ότι έπρεπε να περπατήσουμε τον υπόλοιπο, επειδή ο θόρυβος από τις μοτοσικλέτες θα διατάραζε την ιερή τελετή. Όταν φτάσαμε στην κορυφή του λόφου, οι ratu χαλάρωναν σε μια βεράντα, μασώντας pitang. Είχαμε μόλις χάσει το πρώτο τελετουργικό, είχαν θυσιάσει μερικά κοτόπουλα, ώστε να διαβάσουν το μέλλον της Pasola στα σωθικά τους. Καθώς το φως του φεγγαριού δυνάμωνε και μόλις οι ratu ολοκλήρωσαν το ντύσιμό τους με περίπλοκα υφαντά ikat, φυλαχτά και φτερά, σήκωσαν κάποια καλάθια με pitangs και κάποιες φιάλες με λάδι καρύδας.Έπειτα, εγκαταστάθηκαν σε μια τεράστια αρχαία λίθινη πλατφόρμα με θέα στη ζούγκλα και τη φεγγαρόλουστη κοιλάδα. Τραγούδησαν σαμανικούς ύμνους, καλώντας το nyale και ψέλνοντας προς το φεγγάρι. Χωρίς να σταματήσουν τα ξόρκια τους, κατέβηκαν από το λόφο στην παραλία, όπου -ελπίζουμε πως- τα θαλάσσια σκουλήκια θα έκαναν την εμφάνιση τους.
Τους ακολουθήσαμε, προσπαθώντας σκληρά να αποφύγουμε τις βαθιές ρωγμές στο έδαφος, που δεν ήταν καθόλου ορατές στο σκοτάδι. Καθώς προχωρήσαμε, όλο και περισσότεροι χωρικοί έρχονταν μαζί μας. Τελικά φτάσαμε στην παραλία τις πρώτες πρωινές ώρες, βλέποντας την ανατολή του ηλίου, ενώ οι ratu περπατούσαν στη θάλασσα για να πιάσουν τα nyale, τα οποία καλούσαν από τα μεσάνυχτα. Μετά από 20 λεπτά, γύρισαν στην παραλία με την ψαριά τους. Εκατοντάδες άνθρωποι συγκεντρώθηκαν για να ακούσουν τις προβλέψεις για την επόμενη συγκομιδή. Τα φετινά θαλάσσια σκουλήκια ήταν πράσινα και καφέ. Το πράσινο σημαίνει ότι ο ορυζώνας θα μολυνθεί με βρύα, ενώ τα καφέ προειδοποιούσαν για προβλήματα με έντομα. Δεν ήταν και τα καλύτερα νέα. Κατά τις επτά, οι μαχητές της Pasola κατέφθασαν, ιππεύοντας τα στολισμένα άλογα τους. Όταν ο ήλιος έλαμψε, άρχισε η πρώτη Pasola. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι έφτασαν, προσπαθώντας ανυπόμονα να διασχίσουν το πλήθος και να πλησιάσουν πιο κοντά στα ιπτάμενα δόρατα. Μετά από περίπου μιάμιση ώρα, οι πολεμιστές της Pasola, ζεσταμένοι πια, ίππευσαν μακριά, προς το κύριο πεδίο Pasola, στην άλλη πλευρά του χωριού.
Χιλιάδες άνθρωποι είχαν συγκεντρωθεί και όλοι προσπαθούσαν να φτάσουν μπροστά. Κάποιοι σκαρφάλωναν στα δέντρα για μια καλύτερη θέα. Οι μαχητές ακούραστοι εκσφενδονίζαν δόρατα ο ένας στον άλλο, χωρίς να δίνουν σημασία στη ζέστη και εντελώς άφοβοι. Πιστεύουν ότι ο θάνατος στην Pasola είναι έντιμος και ότι θα επιστρέψουν στους προγόνους τους. Κάθε φορά που κάποιος τραυματιζόταν, ο πολεμιστής που του είχε ρίξει το δόρυ σήκωνε τα χέρια του στον αέρα πανηγυρίζοντας, ενώ τα μέλη της φυλής του επευφημούσαν.
Αρκετές ώρες αργότερα, το μαύρισμά μας πλησίαζε στο στάδιο του εγκαυμάτος δευτέρου βαθμού. Μέχρι τις 15:00, αισθανόμενος ότι η μάχη δεν θα τελειώσει ποτέ, ο οπερατέρ μας, απελπισμένος για λίγη σκιά, έκλεψε τη λουλουδένια ομπρέλα μιας οικογένειας για να πάρει από κάτω έναν υπνάκο. Μόλις όμως εγκαταστάθηκε σε άνετη θέση, τα μέλη μιας φυλής απογοητευμένα από την έλλειψη αίματος στην Pasola, άρχισαν να ρίχνουν πέτρες κατά των αγωνιστών και του πλήθους. Σε αυτό το σημείο, η ένοπλη αστυνομία της Ινδονησίας, η οποία μέχρι τότε είχε κρατήσει χαμηλό προφίλ, άρχισε να πυροβολεί στον αέρα, προκαλώντας πανικό και σκορπίζοντας το πλήθος, συμπεριλαμβανομένων των έφιππων πολεμιστών.
Όπως είχε υποσχεθεί ο Claus, η Pasola κατέληξε σε χάος. Ο Dedi, ο οποίος είχε πολεμήσει εντυπωσιακά για μεγάλο χρονικό διάστημα, έκανε έναν τελευταίο γύρο του θριάμβου, με τα μάτια του να αστράφτουν από υπερηφάνεια. Στη συνέχεια, διέσχισε τον λόφο μέχρι το σπίτι του, όπου συναντήσαμε τον ίδιο και την οικογένειά του για τη γιορτή Pasola. Ενώ λαγοκοιμόμασταν στη βεράντα του Dedi, όπου μας σέρβιραν ρύζι, σκύλο στιφάδο, nyale goreng και pitang, συνειδητοποίησα ότι παρά την δίψα για αίμα που περίμενα αρχικά, η Pasola έχει περισσότερο να κάνει με την αποκατάσταση της ειρήνης, την εκτόνωση της έντασης και την επίλυση διαφορών μεταξύ των φυλών. Μόλις ξεπεράσεις το φόβο του να ποδοπατηθείς ή να τρυπηθείς από λόγχη, το χάος είναι πραγματικά απελευθερωτικό.
