Ο Abdul* εκτιμά ότι έχε ξοδέψει περισσότερα από 70.000 δολάρια σε ναρκωτικά τα τελευταία τρία χρόνια. Ο 29χρονος κάτοικος Βαγδάτης κατάγεται από μια εύπορη οικογένεια γιατρών και μηχανικών. Κάποτε οδηγούσε BMW, είχε χιλιάδες δολάρια στην τράπεζα και συχνά ικανοποιούσε την αγάπη του για τα χρυσά κοσμήματα. Σήμερα όλα αυτά δεν υπάρχουν. Χρησιμοποιήθηκαν μαζί με ότι άλλο αξίας είχε για να ικανοποιήσει τον εθισμό του. Έχει, λέει, καταστραφεί εντελώς η ζωή του.
Δεν είναι μόνο τα οικονομικά του που έχουν υποστεί ζημιά-απέτυχε να φροντίσει και την οικογένεια του. Ο Abdul φαίνεται σκληρός, γεροδεμένος, με μαλλιά χτενισμένα προς τα πίσω με ζελέ, αυτοσχέδια τατουάζ στα χέρια του. Αλλά όταν μιλάει για την εδώ και τέσσερα χρόνια σύζυγό του και δείχνει στο VICE News φωτογραφίες του μικρού γιου και της κόρης του, ξαφνικά ξεσπάει με λυγμούς.
«Τη νύχτα κοιτάω τα παιδιά μου και αρχίζω να κλαίω για αυτό που κάνω» είπε, σκουπίζοντας τα δάκρυα από το πρόσωπό του.
Στο Ιράκ, ιστορίες σαν του Abdul αρχίζουν να γίνονται όλο και πιο συχνές. Η κατάχρηση ουσιών είναι μόνο μία από τις πολλές συνέπειες που προκαλούν τα μεγάλα προβλήματα της χώρας.
Είναι δύσκολο να μιλήσουμε με ακριβή αριθμητικά στοιχεία για το πόσο διαδεδομένο είναι το πρόβλημα. Το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC) βρίσκεται στη διαδικασία εφαρμογής ενός κοινού προγράμματος-προς το παρόν έχει ανασταλεί λόγω της επισφαλούς κατάστασης ασφαλείας-με την Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας και το ιρακινό υπουργείο Υγείας για να βελτιωθεί η θεραπεία. Ωστόσο η Elizabeth Sáenz, συντονίστρια του πρότζεκτ από το Τμήμα Πρόληψης, Θεραπείας και Επανένταξης του UNODC, είπε στο VICE News ότι η έλλειψη δεδομένων είναι σημαντικό πρόβλημα για το πρότζεκτ.
«Ένα από τα μεγάλα προβλήματα στο Ιράκ είναι η έλλειψη πληροφοριών για το μέγεθος και τη φύση του προβλήματος» λέει. Ωστόσο η Sáenz, οι γιατροί, οι ειδικοί στη χρήση ναρκωτικών και οι χρήστες, όλοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: η χρήση και η κατάχρηση ναρκωτικών είναι σε άνοδο σε όλη τη χώρα.
Μετά την απομάκρυνση του Σαντάμ Χουσεϊν από την εξουσία, το 2033 από τις ΗΠΑ, το Ιράκ κλονίζεται τακτικά από τη βία, διάφορα επίπεδα ανομίας και ανεξέλεγκτη διαφθορά. Στη Βαγδάτη για παράδειγμα, σχεδόν όλοι έχουν χάσει κάποιο αγαπημένο πρόσωπο, ένα σπίτι ή το λιγότερο μια δουλειά. Συνέπεια αυτού είναι ένα διαδεδομένος συναισθηματικός τραυματισμός και το κίνητρο να βρει ο καθένα τρόπο αυτοθεραπείας. Με άλλα λόγια, η τέλεια ατμόσφαιρα για να ενθαρρυνθεί η χρήση ναρκωτικών.
«Συνέπεια όλου αυτού είναι ότι τώρα υπάρχουν πολλά περισσότερα ψυχολογικά και οικονομικά προβλήματα και περισσότερες περιπτώσεις νόσων όπως η κατάθλιψη» είπε στο VICE News ο Δρ. Mohammed el-Korashy, αναπληρωτής εθνικός σύμβουλος για την ψυχική υγεία στο υπουργείο Υγείας του Ιράκ.
Την ίδια ώρα, η επισφαλής κατάσταση ασφαλείας έχει επιτρέψει την είσοδο περισσότερων παράνομων ουσιών στη χώρα.
Κάποιες από αυτές έφθασαν τυχαία. Οι λαθρέμποροι έσπευσαν να επωφεληθούν από τα πορώδη σύνορα που προέκυψαν μετά τη σύγκρουση, προκειμένου να μεταφέρουν ναρκωτικά από τα κέντρα παραγωγής όπως είναι το Αφγανιστάν και το Ιράν, μέσω του Ιράκ και προς την Τουρκία, το Ισραήλ, τον Περσικό Κόλπο και πιο μακριά. Μια ποσότητα ωστόσο, αναπόφευκτα παραμένει στη χώρα κατά τη διαμετακόμιση.
Αυτό σημαίνει επίσης ότι οι ουσίες που χρησιμοποιούνται στο Ιράκ έχουν αλλάξει επίσης. Το αλκοόλ είναι νόμιμο για περισσότερο από μισό αιώνα και ως εκ τούτου, ο αλκοολισμός είναι συχνό φαινόμενο μεταξύ πλουσίων και φτωχών τουλάχιστον για ανάλογο διάστημα. Οι πρώτοι που έχουν λεφτά πίνουν καλό σκωτσέζικο ουίσκι ενώ οι άλλοι βολεύονται με ουίσκι Ιορδανίας, όπως λέει ο Korashy. Από το τέλος του πολέμου Ιράν-Ιράκ, το 1988, προσθέτει, υπάρχει μεγάλο πρόβλημα και με συναγογραφούμενα φάρμακα όπως τα Benzhexol και Diazepam. Κι αυτό οφείλεται στη γενική προθυμία των φαρμακοποιών και των γιατρών να συνταγογραφούν αυτά τα φάρμακα σε οποιονδήποτε τα ζητήσει, λέει η Sáenz.
Έκανα την πρώτη μου εισπνοή και ένιωσα σα να ήμουν σε ένα διαφορετικό κόσμο.
Τώρα, όμως, στο προσκήνιο έχουν έρθει νέα ναρκωτικά. Οι φαρμακοποιοί που δουλεύουν στο εργαστήριο ναρκωτικών του κεντρικού νοσοκομείου της Βαγδάτης είπαν στο VICE News ότι ο φόρτος εργασίας τους άλλαξε προσφάτως για να συμπεριλάβει πολλά περισσότερα οπιούχα-κυρίως το παυσίπονο Tramadol και αμφεταμίνες-περιλαμβανομένων της μεθαμφεταμίνης, γνωστής και ως κρυσταλ μεθ και Captagon.
Η μεθαμφεταμίνη, γνωστή στους ντόπιους ως «πάγος», ήταν που οδήγησε στον καταστροφικό εθισμό του Abdul.
Το χασίς ήταν πάντα κάτι συνηθισμένο μεταξύ των συνομήλικων του, είπε αλλά ο ‘πάγος’ ήρθε ξαφνικά στους δρόμους το 2010. Το δοκίμασε πρώτη φορά στο σπίτι κάποιου φίλου αφού ρώτησε τι ήταν. Ο φίλος προσπάθησε να προειδοποιήσει τον Abdul.
«Μου είπε: ‘εάν το δοκιμάσεις, θα χάσεις τη ζωή σου’» θυμάται. Μετά από λογομαχία όμως, ο φίλος ενέδωσε. «Έκανα την πρώτη μου εισπνοή και ένιωσα σα να ήμουν σε ένα διαφορετικό κόσμο». Κόλλησε. Λίγο αργότερα, τηλεφώνησε στον φίλο του και παρακάλεσε για περισσότερο.
Ο Abdul λέει πως γνωρίζει εκατοντάδες που βρίσκονται στο έλεος του εθισμού από μεθαμφεταμίνη.
«Είναι καταστροφικό. Σε μια γειτονιά γνωρίζω 50 κορίτσια που είναι εθισμένες… γίνονται πόρνες για περισσότερο» είπε. «Είσαι εξαρτημένος από την πρώτη φορά που το δοκιμάζεις».
Λέει τη μία ιστορία τρόμου μετά την άλλη. Ο φίλος που έκλεψε της μητέρας του τα κοσμήματα για να έχει λεφτά να αγοράσει ναρκωτικά, ένας άλλος που έδωσε τις πανάκριβες Kickers μπότες του σε έμπορο για ένα γραμμάριο και περπάτησε μέχρι το σπίτι ξυπόλητος. Ο άνδρας που σκότωσε τον αδερφό του και την οικογένεια του αδερφού του γιατί δεν του έδιναν χρήματα να αγοράσει ναρκωτικά. Ο απελπισμένος εξαρτημένος που πυροβόλησε έναν άνδρα τέσσερις φορές κατ’εντολή του εμπόρου του, με αντάλλαγμα τρία γραμμάρια του ναρκωτικού. Το θύμα επέζησε, προσθέτει ο Abdul, αλλά είναι παράλυτο από το λαιμό και κάτω. «Θα κάνεις τα πάντα για μια εισπνοή» είπε. «Οτιδήποτε».
Βοήθεια μπορεί να λάβει κανείς, ωστόσο είναι περιορισμένη. Ο Korashy είναι επίσης ειδικός στην ψυχιατρική στο ψυχιατρικό νοσοκομείο Ibn Rushd της Βαγδάτης και προεδρεύει της μοναδικής στη χώρα εξειδικευμένης, μονάδας εγκλεισμού για την αντιμετώπιση του εθισμού. Ωστόσο, έχει χώρο μόνο για 10 νοσηλευόμενους ασθενείς. Φροντίζονται και εκείνοι που δεν μένουν μέσα, αλλά η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση φαρμάκων κατά του εθισμού που ακολουθούνται από τσεκάπ κάθε τρεις με τέσσερις ώρες για μια περίοδο τριών μηνών. Ωστόσο και σε αυτή την περίπτωση υπάρχει χώρος μόνο για δυο ή τρία άτομα την ημέρα.
Εδώ ζήτησε βοήθεια και ο Abdul, που έχει να πει πολύ καλά λόγια για την εγκατάσταση. «Είμαι εδώ μια εβδομάδα τώρα και δεν έχω πάει σπίτι και δεν θέλω να πάω σπίτι» λέει. «Μου λείπουν τα παιδιά και η γυναίκα μου, αλλά θέλω να βγάλω τα ναρκωτικά από το σώμα μου για πάντα».
Όσο πολύτιμη είναι η μονάδα, ακόμα και ο Korashy παραδέχεται ότι υστερεί. Η μόνη άλλη διαθέσιμη επιλογή είναι η θεραπεία σε μία από τις άλλες γενικές ψυχιατρικές πτέρυγες στο Ιράκ. «Σίγουρα δεν είναι αρκετό» είπε, κουνώντας το κεφάλι του. Η Sáenz προσθέτει ότι το σύστημα θεραπείας πρέπει να διευρυνθεί για να αντιμετωπίζει τη χρόνια και υποτροπιάζουσα φύση του εθισμού και να περιλαμβάνει μια σειρά από στοιχεία που θα βοηθήσουν στην επανένταξη στην κοινότητα.
Ο Korashy είπε όμως ότι υπάρχει πρόοδος, εν μέρει μέσω της συνεργασίας με το UNODC και τη Διοίκηση Υπηρεσιών Κατάχρησης Ουσιών και Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ (SAMHSA). «Νιώθουμε ότι κάνουμε καλή δουλειά» είπε.
Ωστόσο, η θεραπεία δεν είναι το μόνο πρόβλημα. Η αντιμετώπιση του εμπορίου ναρκωτικών δεν είναι προτεραιότητα για τις αρχές και οι προσπάθειες στον τομέα της πρόληψης περιορίζονται, πέρα από τις συνοριακές περιπολίες ρουτίνες. Σύμφωνα με την έκθεση 2013 International Narcotics Control Strategy Report του Στέιτ Ντιπάρτμεντ «η εστίαση στην κατάσχεση φορτίων ναρκωτικών στα σύνορα, σπανίως συνοδεύεται από περαιτέρω έρευνα για τις πηγές των ναρκωτικών ή από συλλήψεις και προσαγωγές των ανώτερων στελεχών των επιχειρήσεων διακίνησης ναρκωτικών. Η Ομοσπονδιακή Αστυνομία του Ιράκ δεν αφιερώνει σημαντικούς πόρους στις υποθέσεις ναρκωτικών».
Την κατάσταση κάνει χειρότερη, η διαφθορά στο Ιράκ που κατατάσσεται στην 171η από τις 177 θέσεις στον κατάλογο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς της Διεθνούς Διαφάνειας το 2013. Ο Abdul είπε ότι οι δυνάμεις ασφαλείας συχνά κάνουν τα στραβά μάτια στους εμπόρους ή μπορεί και να εμπλέκονται ενεργά. Είπε ότι κατάφερε να γλιτώσει με τον εθισμό του επειδή ο θείος του είναι υψηλόβαθμος αστυνομικός και τον κρατούσε μακριά από τα προβλήματα. Επίσης είπε ότι οι έμποροι στη Βαγδάτη προστατεύονται από την αστυνομία με αντάλλαγμα μερίδιο από τα κέρδη.
Πρόσθεσε ότι οι δεσμοί μεταξύ των αρχών και των κυκλωμάτων ναρκωτικών είναι τόσο ισχυροί που τις βουλευτικές εκλογές του Απριλίου, ένας από τους μεγαλύτερους εμπόρους ναρκωτικών της πόλης είπε ότι θα έδινε ένα τέταρτο του γραμμαρίου ηρωίνης σε οποιονδήποτε ορκιζόταν στο Κοράνι τρεις φορές ότι θα ψήφιζε για τον απερχόμενο πρωθυπουργό Νούρι αλ Μαλίκι. Εκατοντάδες, πρόσθεσε, δέχθηκαν την προσφορά του.
Αυτή η εξάρτηση μας καταστρέφει μέρα με τη μέρα.
Οι αρχές γνωρίζουν το πρόβλημα, είπε στο VICE News ξένος αξιωματούχος που συνεργάζεται τακτικά με το υπουργείο Υγείας.
«Δεν υπάρχουν πληροφορίες για το μέγεθος του προβλήματος [διαφθορά], αλλά οι αξιωματούχοι γνωρίζουν για αυτό και δεν ντρέπονται να το συζητήσουν σε ένα επαγγελματικό πλαίσιο» είπε ο αξιωματούχος, μιλώντας υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Έχουν αναφέρει ότι σε ορισμένες υποβαθμισμένες περιοχές υπάρχουν συγκεκριμένα προβλήματα που σχετίζονται με τη διαφθορά [και τη διακίνηση ναρκωτικών]».
Ο Abdul είπε ότι πιστεύει πως η μόνη πιθανότητα ουσιαστικής αλλαγής, όμως, είναι μια νέα κυβέρνηση να αποπολιτικοποιήσει τις δυνάμεις ασφαλείας και να αντιμετωπίσει την ενδημική διαφθορά. Στο μεταξύ, ελπίζει ότι θα έχουν ανοίξει κι άλλες εγκαταστάσεις σαν κι αυτή στην οποία βρίσκεται εκείνος.
«Ελπίζω ότι μπορούν να βοηθήσουν την υπόλοιπη νεολαία» είπε. «Γιατί αυτή η εξάρτηση μας καταστρέφει μέρα με τη μέρα».
* Το όνομα έχει αλλάξει για να διατηρηθεί η ανωνυμία του.
Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.
