Αν σκεφτούμε τον όγκο των υλικών που αφήνουν πίσω τους οι θεατρικές παραστάσεις, τα διάφορα projects, τα φεστιβάλ και οι εικαστικές τέχνες, τότε θα σκεφτούμε ότι η ιδέα που είχε η Μαρία Αντέλα Κονόμι είναι εξαιρετικά σημαντική αν θέλουμε να λέμε ότι η παραγωγή της Τέχνης οφείλει να σέβεται το περιβάλον.
Η Μαρία Αντέλα Κονόμι είναι διαχειρίστρια πολιτιστικών εκδηλώσεων. Αυτήν την περίοδο συντονίζει την παραγωγή των εκθέσεων στο μη κερδοσκοπικό ινστιτούτο State of Concept, ένα ανεξάρτητο ίδρυμα στην Αθήνα αφιερωμένο στη σύγχρονη τοπική και διεθνή τέχνη. Ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ανάπτυξη βιώσιμων επιχειρηματικών πρακτικών και μοντέλων στον πολιτιστικό τομέα, με ιδιαίτερη έμφαση στις ανεξάρτητες πρωτοβουλίες και την κουλτούρα του DIY. Προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με την αειφόρο ανάπτυξη και να τονωθεί η δημιουργικότητα, έχει δεσμευτεί να δημιουργήσει μια βιώσιμη πολιτιστική πρωτοβουλία μέσω της πλατφόρμας “OnMaterial“, μέσω της επαναχρησιμοποίησης υλικών. Με απλά λόγια; Πώς μπορούν για παράδειγμα τα σκηνικά μιας παράστασης μετά το τέλος της αντί να πεταχτούν να χρησιμοποιηθούν από έναν άλλον καλλιτέχνη για μία εγκατάσταση.
Videos by VICE
VICE: Τι ακριβώς είναι το OnMaterials;
Μαρία Αντέλα Κονόμι: Αρχικά να πω ότι το εγχείρημα ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2018 και είναι ένα από τα 15 πρότζεκτ που υποστηρίζονται και υλοποιούνται στην Ελλάδα στο πλαίσιο της υποτροφίας START-create cultural change. Στόχος του προγράμματος START είναι η προώθηση της ανταλλαγής και της ανάπτυξης στον κοινωνικοπολιτιστικό τομέα και η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής στην Ευρώπη. To πρόγραμμα αφορά ανερχόμενους πολιτιστικούς διαχειριστές στην Ελλάδα και υποστηρίζει νέους δημιουργούς να προωθήσουν πολιτιστικές πρωτοβουλίες, οι οποίες ενισχύουν την κοινωνική συνοχή στον τόπο τους.
Πιο συγκεκριμένα, τώρα, το OnMaterials είναι μια πιλοτική συλλογική πλατφόρμα που επικεντρώνεται στον κύκλο ζωής των υλικών μέσα σε εκθεσιακούς χώρους, μουσεία, θέατρα, κινηματογραφικές εγκαταστάσεις και εμπορικές εκθέσεις. Μέσω της πλατφόρμας αυτής διερευνώνται πιθανές στρατηγικές για την δημιουργική επαναχρησιμοποίηση των εκάστοτε υλικών.
Απευθύνεται σε δημιουργούς από όλα τα πεδία (εικαστικούς καλλιτέχνες, σκηνογράφους, σχεδιαστές, επιμελητές, διακοσμητές, τεχνίτες κα) αλλά και σε μικρότερους ανεξάρτητους εκθεσιακούς χώρους, σχολεία και δημιουργικά κέντρα.
Με αποστολή του την πρόσβαση, όσο το δυνατόν περισσότερων ενδιαφερομένων, σε υλικά που έχουν δεύτερη ζωή, η πλατφόρμα του OnMaterials θέλει να στηρίξει την καλλιτεχνική παραγωγή συμβάλλοντας ταυτόχρονα σε ένα πιο βιώσιμο καλλιτεχνικό περιβάλλον. Ο μεγάλος όγκος των υλικών που πετιούνται μετά την κάθε παραγωγή θα μπορούσε να αποτελέσει πόρο και στόχος μας είναι να ευαισθητοποιήσουμε τους εκάστοτε φορείς ώστε να επιτευχθεί προγραμματισμός για επαναχρησιμοποίησή τους από τα πολύ πρώιμα στάδια της οργάνωσης των εκθέσεων και των παραγωγών.
Πώς προέκυψε η ιδέα;
Η ιδέα μού μπήκε στο μυαλό ένα χρόνο πριν και ξεκίνησε θα έλεγα από την δουλειά μου και την ενασχόλησή μου με την οργάνωση της παραγωγής των εκθέσεων στην γκαλερί που δουλεύω. Άρχισα να παρατηρώ ότι συχνά μετά από τις εκθέσεις μας υπήρχαν πολλά υλικά από τις εγκαταστάσεις που αναγκαζόμασταν να τα πετάξουμε γιατί δεν είχαμε πρώτον αρκετά μεγάλο αποθηκευτικό χώρο και γιατί για μας δεν ήταν πλέον χρήσιμα. Και σκέφτηκα ότι αν αυτό γίνεται σε έναν μικρό χώρο τέχνης σαν αυτόν που δουλεύω τι θα γίνεται σε μεγαλύτερους χώρους όπως μουσεία, θέατρα, εκθέσεις εμπορικές κλπ και τις μεγάλες παραγωγές; Πόσα χρήματα θα ξοδεύονται για πράγματα που χρησιμοποιούνται για λίγο και μετά πετιούνται; Δεν θα ήταν ωραίο τα υλικά αυτά να διατίθενται σε καλλιτέχνες, σε άλλους χώρους τέχνηςγια να τα ξαναχρησιμοποιήσουν ή να τα μεταποιήσουν και να τους δώσουν μια άλλη δεύτερη ζωή; Σκέφτομαι και την λίγο κλισέ φράση «Τα σκουπίδια του ενός ο θησαυρός του άλλου» που νομίζω ότι χαρακτηρίζει τέλεια την φιλοσοφία του OnMaterials.
Πρακτικά πώς θα γίνεται η διαδικασία;
Βρισκόμαστε ακόμη σε πιλοτικό στάδιο. Έχουμε ξεκινήσει μια έρευνα στην Αθήνα για να μπορέσουμε να καταλάβουμε το πώς λειτουργούν οι διάφοροι χώροι τέχνης και να πλησιάσουμε περισσότερο τους διάφορους χώρους τέχνης αλλά και τους καλλιτέχνες που ζουν και εργάζονται εδώ. Ο σκοπός είναι να βρούμε και να ακολουθήσουμε μέσα από αυτούς τα υλικά που αφήνουν πίσω τους ή δεν χρειάζονται, να τα χαρτογραφήσουμε και ανάλογα τις ανάγκες να τα κάνουμε διαθέσιμα στους ενδιαφερόμενους.
Μέσα από την έρευνα που έκανα στα πολύ αρχικά στάδια της ιδέας, όταν ακόμα διαμορφωνόταν είδα ότι υπάρχουν παρόμοιες πλατφόρμες που λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια σε μεγάλες πόλεις όπως το Παρίσι, την Νέα Υόρκη, το Βερολίνο. Κάθε μια από αυτές τις πρωτοβουλίες έχει διαφορετικό τρόπο λειτουργίας αλλά έναν κοινό σκοπό. Για αυτό και εμείς θεωρούμε το τωρινό στάδιο ως το πιο σημαντικό που θα μας βοηθήσει να καταλήξουμε στο μοντέλο που θα λειτουργεί η πλατφόρμα. Θα πρέπει να αποκωδικοποιήσουμε τις ανάγκες όλων των συμβαλλόμενων παραγόντων και ενδιαφερομένων ώστε να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε ένα δίκτυο το οποίο με τη δράση του θα προωθεί στρατηγικές δημιουργικής επαναχρησιμοποίησης των υλικών, καθώς και γνώσεων και «καλών» πρακτικών.
Ποιος αναλαμβάνει τη συλλογή και φύλαξη;
Είναι πολύ σημαντικό να δημιουργηθεί ένα δυνατό ευέλικτο και γρήγορο δίκτυο για το OnMaterials. Η αξία της πρωτοβουλίας αυτής βρίσκεται στην ιδέα της επαναχρησιμοποίησης των υλικών, στην μεταποίησή τους και στην συνεχή ροή που μπορεί να αποκτήσουν μέσα από το δίκτυο και όχι στα ίδια τα υλικά. Προτεραιότητα μας είναι να καταλάβουμε τις ανάγκες της καλλιτεχνικής παραγωγής στην Αθήνα, να χαρτογραφήσουμε τη μετακίνηση των υλικών και να διευκολύνουμε την από κοινού χρήση. Σε αυτή τη φάση που προσπαθούμε να ενεργοποιήσουμε το δίκτυο δεν υπάρχει κάποιος αποθηκευτικός χώρος. Βέβαια είναι ένας από τους μελλοντικούς στόχους του OnMaterials να αποκτήσει φυσικό χώρο που θα λειτουργεί όχι μόνο ως αποθηκευτικός χώρος για την προσωρινή φύλαξη και κατηγοριοποίηση των υλικών αλλά και ως ένα σημείο συνάντησης και ανταλλαγής ιδεών, γνώσεων και πρακτικών.
Έχω Αυτισμό, Είμαι Διαφορετικός, Είμαι ο Εαυτός μου
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook
Με ποιους τρόπους μπορεί να πάρει δεύτερη ζωή ένα υλικό;
Μέχρι στιγμής έχουμε ήδη οργανώσει δυο εργαστήρια δημιουργικής επαναχρησιμοποίησης με τίτλο Wasted or Wanted, τα οποία έδειξαν έμπρακτα πώς μπορεί να πάρει δεύτερη ζωή και αξία ένα υλικό που είναι για πέταμα ή άχρηστο.
Συγκεκριμένα το ένα εργαστήριο έγινε σε συνεργασία με το LUDD Makerspace (συνεργατικό εργαστήριο) και το Rokani και απευθύνθηκε σε σπουδαστές αρχιτεκτονικής, εσωτερικής διακόσμησης και σχεδίου προϊόντος κυρίως της Σχολής Βακαλό. Μέσα από ένα τρίημερο εργαστήριο οι συμμετέχοντες έμαθαν για τις πρωτοβουλίες αναβαθμιστικής ανακύκλωσης για τη δημιουργία νέων προϊόντων (από τη διαδικασία αναζήτησης και διαλογής τους μέχρι το σχεδιασμό και την παραγωγή των νέων προϊόντων) και σχεδίασαν και κατασκεύασαν διακοσμητικά μικροαντικείμενα χρησιμοποιώντας φυράματα ξύλου του εργαστηρίου.
Το δεύτερο εργαστήριο έγινε σε συνεργασία με την Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και τους φοιτητές του εργαστηρίου 11. Καλεσμένος μας καλλιτέχνης ήταν ο Ολλανδός Ties Ten Bosch, ο οποίος μέσα σε τέσσερις μέρες βοήθησε τα παιδιά να εξοικειωθούν με την έννοια του upcycling στην καλλιτεχνική πρακτική, τους καθοδήγησε στην δημιουργία νέων έργων/ εγκαταστάσεων. Κατά τη διάρκεια του τετραήμερου εργαστηρίου, οι φοιτητές πειραματίστηκαν χρησιμοποιώντας τα απόβλητα της Σχολής για την καλλιτεχνική τους έκφραση και δημιούργησαν κάποιες εγκαταστάσεις σε διάφορα σημεία της Σχολής.
Και αυτήν τη στιγμή ετοιμαζόμαστε για την τρίτη και πιο ανοιχτή στο κοινό δράση μας που θα γίνει την εβδομάδα 15-21 Απριλίου στο Kassandras, έναν χώρο ανοιχτό για αστικούς και κοινωνικούς πειραματισμούς που βρίσκεται στον Βοτανικό. Έχουμε κοινοποιήσει κάλεσμα για υλικά, υλικά που δεν χρειάζονται πια, που πιάνουν χώρο σε κάποιο στούντιο, γκαλερί, μουσείο, που είναι για πέταμα. Τα υλικά αυτά θα συγκεντρωθούν και θα χρησιμοποιηθούν για μια συλλογική in situ κατασκευή στο Kassandras που θα λειτουργήσει ως εκθεσιακός χώρος και σκηνικό για μια μέρα γεμάτη μουσική, τέχνη και φαγητό.
Μέσα από αυτά τα εργαστήρια και δράσεις θέλουμε να ευαισθητοποιήσουμε και να ενεργοποιήσουμε τους διάφορους δημιουργικούς φορείς και να χτίσουμε συνεργασίες που στο μέλλον θα μπορούν να μας προσφέρουν γνώση, λύσεις και εναλλακτικές μεθόδους για την επαναχρησιμοποίηση διαφόρων υλικών.
Αρκετοί καλλιτέχνες χρησιμοποιούν απόβλητα για να φτιάξουν έργα τέχνης. Μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ένας είδος τέχνης φτιαγμένης από τα σκουπίδια μας;
Εδώ θα έκανα έναν διαχωρισμό μεταξύ σκουπιδιών και υλικών που πετιούνται ή παραμένουν ανεκμετάλλευτα σε αποθήκες τα οποία θα μπορούσαν να ενεργοποιήσουν και να ενδυναμώσουν την καλλιτεχνική παραγωγή. Υπάρχουν πολλοί καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν «σκουπίδια» για την καλλιτεχνική τους έκφραση. Ο Ολλανδός Ties Ten Bosch με τον οποίον και συνεργαστήκαμε στο εργαστήριο μας είναι ένας από αυτούς. Τελευταία έργα του περιλαμβάνουν πορτρέτα ανθρώπων φτιαγμένα από τα σκουπίδια που πετούν οι ίδιοι. Το καλλιτεχνικό πρότζεκτ “If Paradise is Half As Nice” όπου οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν μπαίνουν σε εγκαταλελειμμένα κτίρια και δημιουργούν μέσα σ’ ένα σύντομο χρονικό πλαίσιο έργα από όλα τα σκουπίδια και τα υλικά που βρίσκονται πεταμένα στο κτίριο. Ο Ιάκωβος Βολκώβ συνδυάζει τεχνικές και φτιάχνει τα έργα του με κυρίαρχο υλικό και πηγή έμπνευσης τα χρησιμοποιημένα ρούχα και πεταμένα καθημερινά αντικείμενα. Και άλλοι πολλοί που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε.
Πιστεύεις πως οι καλλιτέχνες στην Ελλάδα είναι ευαισθητοποιημένοι σε περιβαλλοντικά ζητήματα;
Οι καλλιτέχνες στην Αθήνα είναι αρκετά συνειδητοποιημένοι, είτε από επιλογή είτε από ανάγκη. Όμως θα πρέπει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες για να μπορέσουμε να πούμε ότι οι καλές πρακτικές είναι και βιώσιμες. Το θέμα της βιωσιμότητας θα έλεγα ότι έχει ξεκινήσει να φαίνεται στο έργο των καλλιτεχνών στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Η σύνδεση της τέχνης με την οικολογία έχει ξεκινήσει να απασχολεί όλο και περισσότερους πολιτιστικούς φορείς.
Θα πρέπει μαζί με τους καλλιτέχνες να δημιουργήσουμε εναλλακτικές πρακτικές πιο βιώσιμες. Το OnMaterials θέλει να υπενθυμίσει ότι τα υλικά που είναι άχρηστα για έναν καλλιτέχνη μπορεί να αποτελούν πρώτη ύλη για κάποιον. Ή τα φυράματα μιας μεγάλης καλλιτεχνικής παραγωγής θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στην πραγματοποίηση άλλων μικρότερων. Με τον τρόπο αυτό δεν σκοπεύουμε να αναδείξουμε την αξία τον υλικών. Η αξία βρίσκεται στη χρήση και την επαναχρησιμοποίηση. Δίνοντας δεύτερη ζωή στα υλικά δημιουργούμε όχι μόνο οικονομικό όφελος αλλά και περιβαλλοντικό.
Aν σκεφτούμε πόσα υλικά πετιούνται μετά τις καλλιτεχνικές παραγωγές θα καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι αυτό που κάνετε. Πώς θα κάνετε δημόσιους και ιδιωτικούς πολιτιστικούς φορείς να μπουν στην διαδικασία επαναχρησιμοποίησης των προϊόντων;
Αυτό είναι το σημείο που χρειαζόμαστε την βοήθεια όλων. Οι μεγάλοι φορείς ιδιωτικοί και κρατικοί θα είναι δύσκολο να τους προσεγγίσουμε. Έχουν συγκεκριμένους τρόπους λειτουργίας με βάση πρωτόκολλα σχεδιασμένα με τέτοιον τρόπο που δύσκολα μπορείς να επηρεάσεις τις διαδικασίες που ακολουθούνται. Το OnMaterials θέλουμε να λειτουργήσει αρχικά και σ’ αυτό το πιλοτικό στάδιο με ανθρώπους που ενδιαφέρονται πραγματικά να γίνουν μέλη ενός τέτοιου δικτύου. Η ανάγκη υπάρχει αλλά θα πρέπει να φανεί και να διεκδικήσουμε την συμμετοχή όλων. Μην ξεχνάμε ότι το να πετάμε τα υλικά μας δεν επιβαρύνει μόνο οικονομικά ένας οργανισμό αλλά και το περιβάλλον.
Περισσότερα για το OnMaterials, εδώ.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Υπέροχα Εγκαταλελειμμένα Κτίρια της Ελλάδας στο Instagram
Μέσα στις Μαζικές Αντικυβερνητικές Εξεγέρσεις στην Αλγερία
Εικόνες από την 6 de Maio, την πιο Hardcore Γειτονιά της Λισαβόναςψ
