To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.
Τριάντα χρόνια έκλεισαν τον περασμένο Απρίλιο από τον όλεθρο του Τσέρνομπιλ, αλλά οι επιπτώσεις του είναι ακόμα αισθητές. Η κατάρρευση του πυρηνικού εργοστασίου στη βόρεια Ουκρανία προκάλεσε τη διάχυση τεράστιας ποσότητας ραδιενεργών σωματιδίων στη γήινη ατμόσφαιρα, μολύνοντας τη γύρω περιοχή, με τη γειτονική Λευκορωσία να δέχεται το 70% του νέφους.
Videos by VICE
Στη σειρά φωτογραφιών The Invisible People of Belarus [Οι Αόρατοι Άνθρωποι της Λευκορωσίας], η φωτογράφος Jadwiga Bronte διερεύνησε τις επιπτώσεις της καταστροφής του Τσέρνομπιλ στον λαό της Λευκορωσίας, ιδιαιτέρως σε εκείνους που ζουν σε κρατικά ιδρύματα που ονομάζονται « internats», δηλαδή οικοτροφεία. Αυτά τα ιδρύματα είναι εν μέρει άσυλο, εν μέρει ορφανοτροφείο και εν μέρει ξενώνας, και χιλιάδες Λευκορώσοι πέρασαν σ’ αυτά τη ζωή τους κρυμμένοι από την κοινή θέα, συχνά «παραδομένοι» στο κράτος από τους συγγενείς αμέσως μετά τη γέννησή τους.
Μίλησα στην Jadwiga για το πρότζεκτ της.
VICE: Τι σε προσέλκυσε στην ιστορία των οικοτροφείων;
Jadwiga Bronte: Αυτό το θέμα υπήρξε πάντα πολύ προσωπική υπόθεση για μένα. Γεννήθηκα στη γειτονική Πολωνία, ένα κράτος δορυφόρο της ΕΣΣΔ την εποχή της καταστροφής του Τσέρνομπιλ. Αφού έμαθα περισσότερα για τα επακόλουθα αυτής της καταστροφής από ένα απίστευτο φωτογραφικό δοκίμιο – Chernobyl Legacy (Η Κληρονομιά του Τσέρνομπιλ) του Paul Fusco–, ένιωσα ότι ήταν καθήκον μου να πάω στη Λευκορωσία και να εργαστώ σε αυτό το αντικείμενο.
Αυτό που με εξέπληξε περισσότερο ήταν πως σε αυτά τα ιδρύματα δεν βρίσκονταν μόνο θύματα της καταστροφής του Τσέρνομπιλ. Κυριολεκτικά οποιοσδήποτε θεωρούνταν από τη λευκορωσική κυβέρνηση «διαφορετικός» μπορούσε να απομακρυνθεί από την κοινωνία και να φυλακιστεί σ’ ένα από αυτά.
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
Η φωτογράφιση ευάλωτων ανθρώπων προφανώς ενέχει πολλές ηθικές επιπλοκές. Νιώθω ότι έχεις χειριστεί αυτό το πρότζεκτ καλά, αλλά δεν είχες κάποιου τύπου ανησυχία πριν από τη φωτογράφιση;
Τέτοια ζητήματα με την οπτική αναπαράσταση αποτελούν μεγάλο μέρος της φωτογραφίας επί μακρόν, ιδιαιτέρως όταν πρόκειται για ευάλωτους ανθρώπους. Η απεικόνιση της αναπηρίας είναι ιδιαιτέρως ευαίσθητο θέμα, που πάντα ενσωματώνει την έννοια της ηθικής και της αισθητικής. Φωτογράφοι για ντοκιμαντέρ και φωτορεπόρτερ έχουν επικριθεί για τις προσεγγίσεις τους και τις αισθητικές επιλογές τους σε πολλές περιπτώσεις, και υπάρχει λόγος που στις μέρες μας σχεδόν δεν υπάρχουν φωτογραφίες ατόμων με αναπηρίες. Ίσως οφείλεται στην προσέγγιση του θέματος, στο παρελθόν και στα τεράστια θέματα με την «καλή εκπροσώπηση» της «διαφορετικότητας». Οι άνθρωποι με ειδικές ανάγκες έγιναν σχεδόν μεταφορικό σχήμα λόγου για τη «διαφορετικότητα».
Σύμφωνα με την έρευνα για την οπτική απεικόνιση ατόμων με ειδικές ανάγκες που ανέλαβα αυτό το έτος, η κρίση μας ως προς τη δεοντολογία στη φωτογραφία αλλάζει όταν γνωρίζουμε πότε και γιατί έχει τραβηχτεί η φωτογραφία. Η επίγνωση των ιστορικών προσεγγίσεων γύρω από αυτά τα θέματα έπαιξε θεμελιώδη ρόλο στην προσέγγισή μου σε αυτό το πρότζεκτ στη Λευκορωσία. Με κράτησε επικεντρωμένη στις προθέσεις μου κάθε φορά που έβγαζα μια φωτογραφία.
Για μένα, οι ένοικοι των ιδρυμάτων που επισκέφτηκα είναι καταπληκτικοί άνθρωποι, όμορφοι και δυνατοί. Μέσω της δουλειάς μου θέλω να δείξω ότι τα άτομα με ειδικές ανάγκες είναι ικανά να σπουδάσουν, να εργαστούν, να οικοδομήσουν σχέσεις που διαρκούν και να συμβάλουν στην κοινωνία. Νιώθω ότι υπάρχει κάποιου τύπου ακατέργαστη ευτυχία στα περισσότερα από τα πορτρέτα μου. Ελπίζω οι θεατές να μπορούν επίσης να τη δουν. Το να δουλεύεις σε ένα τόσο ευαίσθητο θέμα είναι δύσκολο. Πάντα θα γίνεται κριτική. Ωστόσο, πιστεύω ότι ο κόσμος θα πρέπει πάντα να έχει συναίσθηση.
Αντιμετώπισες κάποιες προκλήσεις δουλεύοντας στο θέμα των οικοτροφείων;
Δεν είχα ποτέ πριν εργαστεί σε θέμα που να αφορούσε άτομα με νοητική στέρηση, οπότε κύριο μέλημά μου δεν ήταν να δημιουργήσω αγχωτικές καταστάσεις ή να προκαλέσω ανησυχία.
Τι θα ήθελες να δεις να αλλάζει σε σχέση με τα οικοτροφεία; Πώς νομίζεις ότι θα μπορούσε να λυθεί το πρόβλημα;
Να αλλάξει η νοοτροπία των Λευκορώσων, διδάσκοντάς τους τη δική τους κρυμμένη ιστορία και κάνοντάς τους να καταλάβουν τι γίνεται στη χώρα τους. Τα άτομα με ειδικές ανάγκες, σε γενικές γραμμές, παραμένουν κάτι σαν θέμα ταμπού στη Λευκορωσία και συχνά το να τα εγκαταλείπουν –ή να «τα δίνουν αλλού» [στο κράτος]– είναι ευκολότερο από το να εξορίζονται οι ίδιοι από την τοπική κοινωνία. Θα ήθελα πολύ αυτοί οι άνθρωποι να γίνονται αποδεκτοί και να τους επιτραπεί να είναι κομμάτι της κοινωνίας.
Επίσης, πιστεύω ότι οι λαοί της Ευρώπης θα έπρεπε να γνωρίζουν τα υπάρχοντα προβλήματα με τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την κακή υγειονομική περίθαλψη και την πείνα, που πολύ συχνά είναι αποτέλεσμα της έλλειψης χρημάτων και γνώσης. Στον κόσμο αρέσει να σκέφτεται ότι όλα αυτά τα θέματα παραδοσιακά είναι πιο διαδεδομένα στις χώρες του Τρίτου Κόσμου και όχι στο κατώφλι της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Υπάρχει μια φωτογραφία που απεικονίζει κάτι σαν τοιχογραφία μιας γυναίκας. Ποια είναι η σημασία της;
Είναι η παλιά φωτογραφία μιας γυναίκας, μιας μητέρας «ενοίκου» στον ξενώνα. Είναι πολύ σπάνιο οι ένοικοι να έχουν τις φωτογραφίες των γονιών τους, καθώς οι περισσότεροι εγκαταλείφθηκαν λίγο μετά τη γέννηση.
Ωστόσο, προσωπικά για μένα αυτή η φωτογραφία έχει δύο έννοιες. Πρώτον, είναι μια μεταφορά για το πέρασμα του χρόνου, την ακόμα ζωντανή σοβιετική νοοτροπία και μια υπενθύμιση ότι αυτό το θέμα υπάρχει εδώ και πολύ καιρό. Και δεύτερον, αυτοί οι αόρατοι άνθρωποι μπορεί να παραμείνουν αόρατοι και δεν θα υπάρχει κανείς να τους θυμάται. Θα μπορούσε μια φωτογραφία να είναι η μόνη απόδειξη της ύπαρξής τους.
Δείτε περισσότερες φωτογραφίες από το πρότζεκτ της Jadwiga, καθώς επίσης και από τις εργασίες άλλων φωτογράφων στο μάθημά της, που παρουσιάστηκαν τον περασμένο Ιανουάριο στην έκθεση LCCMA στο London College of Communication.
Περισσότερα από το VICE
Οι «Κολλημένοι» Έλληνες που Ποντάρουν Ακόμα Υπέρ της Αγγλίας για την Κατάκτηση του Euro
Τα Extreme Tattoos στο Πρόσωπο που Έχουν Κάνει Έλληνες Αrtists
