Όταν ο Δημήτρης μου είπε ότι πέρασε τέσσερα χρόνια στην οδό Αχαρνών κατέβαλλα κάμποση προσπάθεια για να μην αποτυπωθεί η απορία στο βλέμμα μου. «Μα στην Αχαρνών;» σκεφτόμουν. «Γιατί;». Ούτε φόντο για καμιά διαφημιστική καμπάνια τύπου «Live your myth in Athens» είναι, ούτε hot spot για την ψαγμένη νεολαία της πόλης, ούτε ενδείκνυται για shopping therapy -λες και ενδείκνυται βασικά κάποιος άλλος δρόμος. Άσε, που αυτές οι γειτονιές δεν είναι πλέον και ιδιαίτερα φιλόξενες για τους φωτογράφους. Ο ίδιος χρειάστηκε να κάνει καμιά δεκαριά ράμματα μετά από μια βραδινή επιδρομή των «ταγμάτων εφόδου» της Χρυσής Αυγής. Η Αχαρνών είναι ένα μέρος που κανείς μάλλον δε θα διάλεγε να ζήσει. Ωστόσο, έχει ζωή -ίσως πιο πραγματική από τα όμορφα πλην κομματάκι «αποστειρωμένα» προάστια που αν ξεμείνεις από τσιγάρα πρέπει να χαλάσεις το μισό ντεπόζιτο βενζίνης για να βρεις περίπτερο και αν τύχει να περπατήσεις μόνος σου τη νύχτα νιώθεις λες κι είναι ο Αγγελόπουλος πίσω και σε τραβάει μονοπλάνο.
Τις μέρες που περάσαμε στην Αχαρνών, στη διαδρομή από την Πλατεία Βάθης μέχρι τα Πατήσια, χαζεύαμε τις απλωμένες μπουγάδες στα στενά της, στήναμε – μάταια – καρτέρι έξω από τη Μασονική Στοά, θυμόμασταν το τελευταίο punk party που πήγαμε στη Βίλα Αμαλίας, πριν αυτή γίνει σουπεράκι στα δελτία των 8. Ηταν λες και βρισκόμασταν διαρκώς στο μεταίχμιο μεταξύ παλιού και νέου. Από τη μια η «Νέα Ελλάδα» ως συντελεσμένη πραγματικότητα φτώχειας, εγκατάλειψης και μιζέριας κι απ’ την άλλη τα απομεινάρια της παλιάς Αθήνας. Μια μηχανή του χρόνου που κρύβεται στις φιγούρες των γέρων που στέκονται πίσω από τα κλειστά πατζούρια και σε όσες μικρές βιοτεχνίες ρούχων δεν έχουν κατεβάσει ακόμα ρολά. Αυτές οι γειτονιές που σήμερα συνοδεύουν τα δελτία αστυνομικών συμβάντων και τις θαμμένες αγγελίες για ευκαιρίες στα ακίνητα, παλιά κατοικούνταν από μεσοαστικά στρώματα Αθηναίων. Στη συνέχεια οι περισσότεροι απ’ αυτούς μετακινήθηκαν προς τα προάστια. Τη θέση τους πήραν στρατιές απόκληρων μεταναστών και προσφύγων που αναρωτιούνται ίσως ακόμα στα ελάχιστα τετραγωνικά μέτρα των υπογείων της περιοχής, αν αυτός ήταν ο δρόμος για τη Δύση.
Videos by VICE
Αυτοί που ήρθαν στις αρχές του ’90 και προέρχονται κυρίως από τις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, κάπως ενσωματώθηκαν και κατόρθωσαν να συγκροτήσουν στοιχειώδεις όρους διαβίωσης. Οι τελευταίοι που ξεκίνησαν από την Αφρική και τις εμπόλεμες ζώνες της Ασίας στοιβάζονται ανά δεκάδες σε άθλια καταρρέοντα παλιά διαμερίσματα και κλειδώνονται τα βράδια νωρίς σπίτι τους για να μη «πέσουν» πάνω στα μαχαίρια μαυροντυμένων ανδρών με ξυρισμένα κεφάλια. Συνήθως προπομπός τους είναι γυναίκες με έντονο ντεκαπάζ. Βλέπεις η μεγαλύτερη αντίθεση της Αχαρνών είναι ότι σαφώς συνιστά την πιο πολύχρωμη γωνιά της πόλης και αντί να αποτελέσει ένα πείραμα κοινοτικής συνύπαρξης και πολιτισμικής ανταλλαγής, μετατράπηκε στην οδό του μίσους. Από εδώ, με επίκεντρο τον Άγιο Παντελεήμονα, ξεκίνησε η ρατσιστική δράση της Χρυσής Αυγής. Ο φόβος παγιώθηκε στην Αχαρνών και έμειναν μόνο τα φώτα από τα αμέτρητα, νόμιμα και παράνομα μπουρδέλα να διασαλεύουν το σκοτάδι.
Στην Αχαρνών δεν υπάρχουν λαμπερές αλυσίδες καταστημάτων, μόνο μικρά μαγαζιά που πουλούν φθηνά ρούχα και είδη λαϊκής ανάγκης. Ούτε χώροι μαζικής ψυχαγωγίας και διασκέδασης, μόνο τα καφενεία των μεταναστών. Κανείς δε μετακινείται εδώ για να βγει. Μοναδική εξαίρεση, το club Nirvana, ένα από τα ελάχιστα swingers club της Αθήνας. Το σεξουαλικό απωθημένο βρίσκει εδώ ένα χώρο που διαφεύγει από την ασφυκτική σεμνοτυφία και εκδηλώνεται σε οριακές μορφές. Αυτό που κυρίως υπάρχει στην Αχαρνών είναι άδειες βιτρίνες, απλωμένα χέρια στα συσσίτια της εκκλησίας και καροτσάκια που ψάχνουν σε ανοιγμένους κάδους. Και εκείνο το ενοχλητικό «γκρίζο» που δραπετεύει από τους όγκους του μπετόν και αντανακλά στα βλέμματα των ανθρώπων.
Τις προηγούμενες δεκαετίες στις συνοικίες γύρω από την οδό Αχαρνών έμεναν κυρίως μεσοαστικά στρώματα. Οι περισσότεροι ήταν έμποροι και βιοτέχνες. Σταδιακά μετακόμισαν σε άλλες περιοχές της πρωτεύουσας και πλέον έχουν μείνει κυρίως ηλικιωμένοι. Κοινό χαρακτηριστικό στα σπίτια των Ελλήνων στην περιοχή είναι οι κλειστές πόρτες και τα κλειστά παραθυρόφυλλα σε όλη τη διάρκεια της μέρας. Είναι σα να μη θέλουν να προσαρμοστούν στους μετασχηματισμούς που βιώνει η γειτονιά τους.
Οι ηλικιωμένοι κάτοικοι της περιοχής μετακινούνται με συστολή και διστακτικότητα για να διεκπεραιώσουν τις βασικές ανάγκες της καθημερινότητας τους εξαιτίας της παραβατικότητας αλλά και της έλλειψης κοινωνικών υπηρεσιών που θα μπορούσαν να τους υποστηρίξουν. Οι περισσότεροι έχουν πληγεί από τις απανωτές περικοπές στις συντάξεις και τα εισοδήματα τους.
Ο Άγιος Παντελεήμονας λειτούργησε ως πρόπλασμα για το όραμα μίσους και βίας της Χρυσής Αυγής με απώτερο σκοπό να εξαπλωθεί σε ολόκληρη την πόλη. Στις αυτοδιοικητικές εκλογές ο Ηλίας Κασιδιάρης απέσπασε στο 6ο διαμέρισμα το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό στην Αθήνα με 18,8%. Οι αντιρατσιστικές κινήσεις που δραστηριοποιούνται εδώ , προσπαθούν να αποκόψουν αυτή την πορεία και να σβήσουν τα ίχνη του φασισμού.
Μια ιδιαίτερη κατηγορία μεταξύ του μεταναστευτικού πληθυσμού που μένει εδώ, είναι οι γυναίκες. Οι περισσότερες προέρχονται από τα κράτη της Ανατολής και είναι μουσουλμάνες. Για τις μετανάστριες μουσουλμάνες γυναίκες η μαντήλα έχει μια αμφίσημη ανάγνωση. Είναι ένα σύμβολο καταπίεσης – σύμφωνα με τις αναλύσεις του δυτικού φεμινισμού – ,για τις ίδιες όμως συχνά λειτουργεί ως στοιχείο κοινοτισμού και υπόμνησης της πατρίδας τους.
Η περιοχή έχει υψηλό συντελεστή δόμησης. Παλιές πολυκατοικίες, με ορατά σημάδια εγκατάλειψης, ορθώνονται και δημιουργούν ένα συνεχές με το μουντό χρώμα του ουρανού.
Τα βράδια νεαροί μετανάστες και πρόσφυγες μαζεύονται ανά παρέες στα πλατύσκαλα των σπιτιών και συζητούν ζωηρά όλοι μαζί. Γι’ αυτούς αποτελεί έναν ιδιότυπο τρόπο ψυχαγωγίας -μια τελετουργία συλλογικής κοινωνικής αποφόρτισης.
Όσο πέφτει η νύχτα, τόσο αραιώνει η κίνηση στην Αχαρνών. Αυτοί που θα τύχει να περπατήσουν εκείνες τις ώρες, το κάνουν βιαστικά και προσεκτικά. Τα φαινόμενα παραβατικότητας που σχετίζονται με τις κλοπές τσαντών και χρυσαφικών αλλά και με τη χρήση ή διακίνηση ναρκωτικών είναι συχνά. Μόνιμη είναι και η δράση κυκλωμάτων που αφορούν τον έλεγχο της νύχτας και το trafficking.
Στην περιοχή πέριξ της πλατείας Βικτωρίας και των οδών Αχαρνών, Πατησίων και Φυλής έχει συγκεντρωθεί μεγάλος αριθμός παράνομων στην πλειοψηφία τους οίκων ανοχής. Σ’ αυτούς εργάζονται σε καθεστώς καταναγκαστικής ή εξαναγκαστικής πορνείας λίγες Ελληνίδες και εκατοντάδες μετανάστριες που μπλέχτηκαν στα δίκτυα της διεθνούς σωματεμπορίας και ζουν πλέον σε απόλυτα εκβιαστικές συνθήκες.
Οι μετανάστες καμιά φορά στις εσωτερικές τους διαδικασίες και τις μικρές γιορτές ντύνονται με τις παραδοσιακές στολές της πατρίδας τους. Σ’ αυτή την περίπτωση η λαμπερή ενδυμασία επισκιάζει φευγαλέα την εξαθλίωση του μικρού δωματίου που μένουν 10 άνθρωποι μαζί.
Η νέα ανθρωπογεωγραφία της Αχαρνών είναι κάτοικοι που ανήκουν κατά βάση σε λαϊκά στρώματα ή ότι απέμεινε από την άλλοτε κραταία μεσαία τάξη που απειλείται με απότομη φτωχοποίηση. Υπάρχουν διαμερίσματα στην Αχαρνών που αν ανοίξεις την πόρτα αισθάνεσαι ότι βρίσκεσαι σε κάποια παλιά ελληνική ταινία -τα περίτεχνα κεντήματα, οι βαριές πορσελάνες κι το ελαφρώς ξεβαμμένο κόκκινο κραγιόν στα χείλη ενισχύουν το συλλογικό θυμικό.
Πρόσφυγες από τις σπαραγμένες ζώνες της Αφρικής συνωστίζονται γύρω από την πλατεία Βάθης και ψάχνουν μεροκάματα ανάμεσα σε κατεβασμένα ρολά και «πωλείται». Οι περισσότεροι δε διαθέτουν νομιμοποιητικά έγγραφα, ενώ οι διαδικασίες παροχής ασύλου είναι άκρως γραφειοκρατικές και δύσκολες με αποτέλεσμα η Ελλάδα να διαθέτει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά χορήγηση ασύλου πανευρωπαϊκά.
Mόνο κατά το δίμηνο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου του 2013 μετά από έλεγχο σε 10 οίκους ανοχής στο 6ο Δημοτικό Διαμέρισμα του Δήμου Αθηναίων σχηματίστηκαν 100 ποινικές δικογραφίες και συνελήφθησαν 59 άτομα. Παρ’ όλα αυτά τα κόκκινα φωτάκια ποτέ δε σβήνουν, αφού ακόμα και όσα μπουρδέλα σφραγίζονται από το Δήμο, επαναλειτουργούν μέσα σε λίγες ώρες κάτω από τα άγρυπνα μάτια του Αστυνομικού Τμήματος Αγίου Παντελεήμονα.
Η Αθήνα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, στην οποία δεν υπάρχει πρόβλεψη για τη λειτουργία επίσημου τεμένους. Δεν υπάρχει καν διάθεση, αφού το τζαμί έχει γίνει πεδίο πολιτικής αντιπαράθεσης με ακροδεξιά κατεύθυνση, αντί να εκλαμβάνεται ως στοιχειώδες ζήτημα σεβασμού της θρησκευτικής ελευθερίας. Έτσι, οι χιλιάδες μουσουλμάνοι τελούν το λατρευτικό τους συναίσθημα σε αυτοσχέδια υπόγεια με το διαρκή φόβο του εμπρησμού από τα «τάγματα» της Χρυσής Αυγής.
Το στοιχείο της ορθόδοξης πίστης είναι πολύ έντονο στους Έλληνες που μένουν στην περιοχή. Ειδικά την περίοδο της οικονομικής κρίσης και της γενικευμένης ανασφάλειας υπάρχει μια σαφής τάση αναδίπλωσης στη θρησκεία. Ούτως ή άλλως οι εκκλησίες στην περιοχή είναι από τα ελάχιστα σταθερά και διαχρονικά σημεία και αρκετές οργανώνουν συσσίτια και φιλανθρωπικές εκδηλώσεις.
Το μπετόν είναι μάλλον η επιτομή της υποβάθμισης της Αχαρνών και η σημειολογία της κακής ποιότητας ζωής. Οι ελεύθεροι χώροι είναι ελάχιστοι και το πράσινο, το χρώμα που λείπει περισσότερο απ’ όλα τα υπόλοιπα.
Οι μετανάστες από τη Ρωσία, τη Ρουμανία και την Αλβανία μένουν χρόνια εδώ και σ’ ένα βαθμό έχουν ενσωματωθεί. Οργανώνουν τη ζωή τους με έναν τρόπο που να προσιδιάζει σε ότι άφησαν πίσω τους. Ειδικά η ρωσική κοινότητα πόνταρε αρκετά στο θρησκευτικό στοιχείο για τη διατήρηση της ταυτότητα της. Στη φωτογραφία διακρίνεται μια ρωσίδα καλόγρια.
Γύρω από την Αχαρνών υπάρχουν μικρά αυτοσχέδια τεμένη για να μπορεί ο μουσουλμανικός πληθυσμός να εκφράζει συλλογικά την ανάγκη του για θρησκευτική πίστη. Παρά το γεγονός ότι οι συνθήκες είναι αντίξοες και κινούνται στο φάσμα της παρανομίας -με διαρκείς απειλές από τις διωκτικές αρχές- οι ιμάμηδες προσπαθούν να διαμορφώσουν μια συνθήκη κανονικότητας μέσα από την προσομοίωση ενός επίσημου λατρευτικού χώρου.
Όταν νυχτώνει η πλατεία Βάθης γεμίζει σκιές. Τα παγκάκια είναι γεμάτα με τρυπημένα χέρια και καλαμάκια. Η διακίνηση φθηνών ναρκωτικών είναι αρκετά διαδεδομένη και το αποτέλεσμα στη ρώσικη ρουλέτα με το θάνατο αμφίρροπο. Προγράμματα street working αναπτύσσονται με διαρκώς μειωμένους πόρους για να αποτρέψουν τους τοξικοεξαρτημένους από τη διάδοση μεταδιδόμενων νοσημάτων.
Στους οίκους ανοχής της περιοχής εργάζονται κυρίως γυναίκες από τις ανατολικές χώρες σ’ ένα απειλητικό περιβάλλον μαστροπείας και βίας που κάνει δύσκολη τη δυνατότητα διαφυγής. Η γεωγραφία της πορνείας έχει αυστηρή διαστρωμάτωση. Αυτοί οι χώροι απευθύνονται κυρίως στην «πελατεία» των λαϊκών στρωμάτων με περιορισμένα εισοδήματα.
Από τον αστερισμό της παρανομίας και των εξαρτήσεων δε θα μπορούσε να απουσιάζει ο τζόγος. Παράνομες χαρτοπαιχτικές λέσχες ξεφυτρώνουν διαρκώς. Είναι καλά καμουφλαρισμένες και με αυστηρό face control. Οι αρχές έχουν αφήσει ανέγγιχτο αυτό το πεδίο κερδοσκοπίας. Ακόμα κι όσες κλείνουν μετά από κάποια έφοδο της Αστυνομίας, ξανανοίγουν έπειτα από λίγο.
Οι μετανάστες μένουν σε άθλια υπόγεια, αρκετά άτομα μαζί και πληρώνουν με το «κεφάλι». Κοιμούνται όλοι μαζί στο πάτωμα σε χώρους που δε διαθέτουν βασικές υποδομές. Έξω απ’ αυτά οι ανάσες είναι πιο άνετες. Το βλέμμα όμως παραμένει στραμμένο κάτω ως υποδήλωση ενός μείγματος απογοήτευσης και νοσταλγίας.
Η προσκόλληση στην Εκκλησία είναι ορατή, στους ναούς που ξεπροβάλλουν ανά λίγα τετραγωνικά μέτρα και στα κυριακάτικα πρωινά, στα μαγαζιά που ασχολούνται με το εμπόριο εκκλησιαστικών ειδών.
Η εκτόνωση της σεξουαλικής καταπίεσης είναι βασικό – αν και συγκαλυμμένο – μοτίβο στην Αχαρνών. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν εκτός από τους άπειρους οίκους ανοχής, club με στριπτιζ, σινεμά που προβάλλουν ταινίες πορνό και ένα swinger’s club. Ο υποκριτικός καθωσπρεπισμός που διαχέεται το πρωί στην πόλη, ραγίζει τα βράδια εδώ με βίαιο συχνά τρόπο.
Όπως συμβαίνει σε ολόκληρη τη χώρα, τα μοναδικά μαγαζιά που ανοίγουν μαζικά την εποχή της οικονομικής κρίσης, είναι αυτά της αγοράς χρυσού. Με πολλές παραβιάσεις της κείμενης νομοθεσίας εκμεταλλεύονται την εξαθλίωση των νοικοκυριών εξαγοράζοντας σε εξευτελιστικές τιμές χρυσαφικά παντός είδους, μερικά απ’ τα οποία αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της μνήμης μιας οικογένειας.
Εξαιτίας των αυξημένων κλοπών -αυτοκινήτων και μηχανών- που έχουν παρατηρηθεί, υπάρχουν πολλοί ιδιωτικοί χώροι στάθμευσης που εγγυώνται την ασφάλεια των οχημάτων -όχι απαραίτητα και την αισθητική στη διακόσμηση τους. Ο συγκεκριμένος ανήκει σε μια γυναίκα-οπαδό της Χρυσής Αυγής που πείστηκε από τη μεταστροφή της οργάνωσης από τον ανοιχτό παγανισμό στην πιο mainstream ελληνική ορθοδοξία.
Πριν από μερικά χρόνια οι νύχτες ήταν πολύ πιο ζωηρές στην Αχαρνών. Πλέον οι μετανάστες αποφεύγουν να κυκλοφορούν πολύ με νωπές τις μνήμες από τις βίαιες επιθέσεις ομάδων που πρόσκεινται στη Χρυσή Αυγή. Παράλληλα, η οικονομική κρίση κράτησε τους Έλληνες κατοίκους στα σπίτια τους. Η ερήμωση στην Αχαρνών έχει διττή διάσταση: πραγματική και συμβολική.
Η περιοχή διακρίνεται από μικρά μαγαζιά με είδη λαϊκής ανάγκης που προσπαθούν να συγκρατήσουν τις τιμές για να είναι προσιτά στους κατοίκους. Δε λείπουν βέβαια και πολύ βασικές παραβιάσεις της αγορανομικής νομοθεσίας. Η ποιότητα ζωής δεν είναι αυτονόητο δικαίωμα για όλους τους πολίτες αλλά διακύβευμα που φιλτράρεται από το πορτοφόλι τους.
Σ’ αυτή τη γωνιά της πρωτεύουσας συγκεντρώνονται μετανάστες και πρόσφυγες από τις χώρες της Ανατολής και της Αφρικής. Οι περισσότεροι δεν έχουν χαρτιά με αποτέλεσμα να είναι απολύτως εκτεθειμένοι στην εργοδοτική αυθαιρεσία και στις ρατσιστικές επιθέσεις. Είναι πάντα φθηνά εργατικά χέρια και σπάνια υποκείμενα δικαιωμάτων. Δεν έχουν όνομα, πρόσωπο, ταυτότητα.
Όταν τελειώνει η Λαϊκή, εμφανίζεται δειλά δειλά μια διαρκώς διευρυνόμενη κατηγορία πολιτών που άτυπα ταξινομήθηκε ως «β’ διαλογής». Είναι Έλληνες και μετανάστες που βιώνουν έντονη φτώχεια και δε διαθέτουν καθόλου πόρους για να εξασφαλίσουν την επιβίωση τους. Το ρόλο της πρόνοιας γι’ αυτούς υποκαθιστούν τα συσσίτια της Εκκλησίας και τα περισσεύματα από τη λαϊκή αγορά.
