Στα σύνορα μεταξύ Πολωνίας και Λευκορωσίας βρίσκεται το Εθνικό Πάρκο Belovezhskaya Pushcha, ένα από τα τελευταία παρθένα δάση της Ευρώπης που είναι ακόμα σε μεγάλο βαθμό ανέγγιχτο από τον άνθρωπο. Τα τελευταία δύο χρόνια, μετανάστες από την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και τη Νότια Ασία κρύβονταν στο δάσος στην προσπάθεια τους να περάσουν στην Ε.Ε. μέσω Πολωνίας. Η πολωνική συνοριακή αστυνομία περιπολεί ασταμάτητα σε αυτές τις περιοχές, ασκώντας βία και διώχνοντας όποιον βρει.
Η κρίση ξεκίνησε το 2021 όταν ο πρόεδρος της Λευκορωσίας, Aleksandr Lukashenko, χαλάρωσε τη νομοθεσία της χώρας για τις βίζες, επιτρέποντας την είσοδο σε άτομα με εισιτήριο χωρίς επιστροφή. Η κίνηση θεωρήθηκε σε μεγάλο βαθμό ως αντίποινα για τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από την Ε.Ε. μετά τη φερόμενη νοθεία της νίκης του Lukashenko στις εκλογές του 2020 στη Λευκορωσία. Οι εντάσεις μειώθηκαν το 2022, αλλά πρόσφατα αυξήθηκαν ξανά μετά την αποστολή 10.000 στρατευμάτων από την Πολωνία στην περιοχή ως απάντηση στην εισβολή της Λευκορωσίας στο έδαφός της.
Videos by VICE
Για τους χιλιάδες ανθρώπους που κρύβονται στο δάσος, οι συνθήκες διαβίωσης είναι πολύ σκληρές. Το χειμώνα, οι θερμοκρασίες πέφτουν συχνά κάτω από το μηδέν. Οι άνθρωποι χάνονται στο δάσος προσπαθώντας να το διασχίσουν και δυσκολεύονται να βρουν το δρόμο της επιστροφής. Από το 2021, τουλάχιστον 48 πτώματα έχουν βρεθεί εκεί. Η ανθρωπιστική βοήθεια και η πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης στην περιοχή έχουν απαγορευτεί από την πολωνική κυβέρνηση.
Παρόλα αυτά, οι δημοσιογράφοι έχουν βρει τρόπους να καταγράφουν την κρίση και εθελοντές βοηθούν τους μετανάστες με τρόφιμα, ρούχα και ιατρική βοήθεια. Ανάμεσά τους είναι η φωτορεπόρτερ Hanna Jarzabek, η οποία εργάστηκε μυστικά στην περιοχή από τον Αύγουστο του 2022 έως τον Μάιο του 2023. Τη ρωτήσαμε για τη σειρά φωτογραφιών της, The Jungle και τις ιστορίες που της έμειναν περισσότερο.
VICE: Γιατί αποφάσισες να κάνεις φωτορεπορτάζ στα σύνορα μεταξύ Πολωνίας και Λευκορωσίας; Hanna Jarzabek: Γεννήθηκα στην Πολωνία. Από την αρχή, παρατήρησα τη διαφορά στον τρόπο με τον οποίο η κυβέρνηση αντιμετωπίζει τους πρόσφυγες από την Ουκρανία σε σύγκριση με αυτούς που διέρχονται από τη Λευκορωσία. Ενώ οι ανθρωπιστικές οργανώσεις μπορούν να επέμβουν στα σύνορα της Ουκρανίας, πρέπει να δρουν μυστικά στα σύνορα της Λευκορωσίας. Η Πολωνία εφαρμόζει αυστηρές μεταναστευτικές πολιτικές εκεί.
**Τι εννοείς “αυστηρές”;
**Περίπου 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι ήρθαν από την Ουκρανία στην Πολωνία από την αρχή του πολέμου. Νομίζω ότι είναι υπέροχο που τους βοηθάμε. Σχεδόν 40.000 άνθρωποι ήρθαν από τη Λευκορωσία και συνέχεια απωθούνται προς τα πίσω. Η πολωνική κυβέρνηση έχτισε επίσης ένα τείχος εκεί.
Γιατί να παρέχεται βοήθεια στη μια ομάδα και όχι στην άλλη;
Πιστεύω ότι έχει να κάνει με την εθνικότητα, τον πολιτισμό και το θρησκευτικό υπόβαθρο.
Ποιοι είναι οι άνθρωποι στα σύνορα;
Πολλοί φεύγουν από τον πόλεμο ή τη φτώχεια. Πρώτα πηγαίνουν στη Ρωσία και στη συνέχεια στη Λευκορωσία, όπου παίρνουν βίζα – είναι εύκολο εκεί, καθώς η κυβέρνηση της Λευκορωσίας βγάζει χρήματα από αυτούς. Στη συνέχεια, οδηγούν από το Μινσκ προς τα σύνορα και τους λένε να περπατήσουν άλλα δέκα χιλιόμετρα μέσα στο δάσος. Θέλουν να μπουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και να υποβάλουν αίτηση για άσυλο. Όμως οι Πολωνοί συνοριοφύλακες τους σταματούν. Το ταξίδι από Μεσόγειο είναι επικίνδυνο, αλλά δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι καταλαβαίνουν πόσο επικίνδυνο μπορεί να είναι το δάσος.
Πόσο άσχημα μπορεί να γίνουν τα πράγματα;
Ο χειμώνας που πέρασε ήταν σκληρός. Μια φορά, περπάτησα μέσα στο δάσος για τρεις ώρες με δύο εθελοντές. Ένας από αυτούς ήταν γιατρός. Τελικά βγήκαμε έναν Σύρο πρόσφυγα που είχε σοβαρή υποθερμία. Του αλλάξαμε τα βρεγμένα ρούχα, αλλά η κατάστασή του επιδεινώθηκε. Μετά από δύο ώρες, ο γιατρός αναγκάστηκε να καλέσει ασθενοφόρο. Δεν ήμασταν σίγουροι ότι θα έβγαζε τη νύχτα.
Γιατί να περιμένετε δύο ώρες;
Δεν υπάρχει Ερυθρός Σταυρός ή άλλες οργανώσεις εκεί. Αν καλέσεις ασθενοφόρο, εμφανίζεται και η συνοριακή αστυνομία. Γι’ αυτό οι πρόσφυγες έχουν έναν αριθμό έκτακτης ανάγκης για να επικοινωνούν με εθελοντές.
Γιατί να περιμένετε δύο ώρες;
Δεν υπάρχει Ερυθρός Σταυρός ή άλλες οργανώσεις εκεί. Αν καλέσεις ασθενοφόρο, εμφανίζεται και η συνοριακή αστυνομία. Γι’ αυτό οι πρόσφυγες έχουν έναν αριθμό έκτακτης ανάγκης για να επικοινωνούν με εθελοντές.
Τι έγινε αφού τηλεφωνήσατε;
Περιμέναμε άλλες τέσσερις ώρες, στους -11°C. Η ομάδα διάσωσης είχε τις συντεταγμένες μας, αλλά όταν τελικά έφτασε, δεν υπήρχε ιατρικό προσωπικό: μόνο συνοριοφύλακες και πυροσβέστες.
Έφτασε ο πρόσφυγας στο νοσοκομείο;
Τον έβαλαν στο αυτοκίνητο αλλά δεν τον πήγαν ποτέ εκεί.
Πώς το ξέρεις αυτό;
Ανησύχησα πραγματικά και έφτασα στο κοινοβούλιο για να μάθω πού βρισκόταν.
Επέζησε;
Ναι, οι αξιωματικοί τον πήγαν σε έναν καταυλισμό μεταναστών.
Μίλησες με κανέναν άλλο;
Θυμάμαι μια γυναίκα από το Ιράν που είχε συμμετάσχει σε διαμαρτυρίες για τα δικαιώματα των γυναικών. Η ιρανική κυβέρνηση την έβαλε στη μαύρη λίστα και έπρεπε να τραπεί σε φυγή. Κανονικά θα έπρεπε να μπορεί να πάρει πολιτικό άσυλο.
**Και γιατί δεν πήρε;
**Οι Πολωνοί συνοριοφύλακες την απώθησαν πίσω στη Λευκορωσική πλευρά πριν προλάβει να ζητήσει άσυλο. Ήταν με μια φίλη της και τον άντρα της. Κατά τη δεύτερη προσπάθειά τους, οι φρουροί τους επιτέθηκαν και χρησιμοποίησαν δακρυγόνα. Η γυναίκα ξύπνησε σε νοσοκομείο της Πολωνίας, αλλά ο άντρας και η φίλη της δεν ήταν εκεί.
Που ήταν;
Στη Λευκορωσία. Πέρασαν μήνες για να μπορέσει στείλει ένα μήνυμα στον άντρα της και να μάθει ότι ήταν ακόμα ζωντανός. Όταν μίλησα μαζί της, κάποιος την είχε πάρει να τη φιλοξενήσει στο σπίτι του στην Πολωνία. Αυτό απαγορεύεται, αλλά κάποιοι εξακολουθούν να το κάνουν. Χρησιμοποιήσαμε το Google Translate για να καταλάβουμε ο ένας τον άλλον. Οι ιστορίες της ήταν τρομακτικές. Αλλά αυτό που θυμάμαι περισσότερο ήταν τα μάτια της γεμάτα φόβο.
Η άρνηση του δικαιώματος σε κάποιον να υποβάλει αίτηση για άσυλο είναι παράνομη σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο. Γιατί συμβαίνει όμως;
Οι συνοριοφύλακες δεν ρωτάνε καν. Αν κάποιος το αναφέρει, το αγνοούν. Δεν υπάρχουν μάρτυρες ή μεταφραστές. Οι πρόσφυγες δεν έχουν την ευκαιρία να υποβάλουν αίτηση – απωθούνται πίσω στη Λευκορωσία. Οι συνοριοφύλακες πατάνε τα τηλέφωνά τους και τους οδηγούν πίσω στο δάσος χωρίς GPS. Θα μπορούσατε να πείτε ότι η συνοριακή αστυνομία στέλνει ανθρώπους στο θάνατο.
Σε έχουν πιάσει ποτέ οι συνοριοφύλακες;
Ναι, όταν φωτογράφιζα το τείχος, 186 χιλιόμετρα από ατσάλι και συρματοπλέγματα. Αλλά προσποιήθηκα ότι ήμουν τουρίστρια, και επειδή διατήρησα την απαιτούμενη απόσταση από τον τοίχο, δεν μπορούσαν να κάνουν καμία ενέργεια πέρα από το να κάνουν ερωτήσεις. Δεν μπορώ να πιστέψω ότι περίπου 30 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, ένα άλλο τείχος χωρίζει την Ευρώπη.
Το τείχος σταματάει τους πρόσφυγες;
Είναι πεντέμισι μέτρα ψηλό και έχει συρματοπλέγματα, αλλά οι άνθρωποι εξακολουθούν να σκαρφαλώνουν πάνω του. Πέφτουν στην πολωνική πλευρά και σπάνε τα πόδια τους.
Ξέρεις κάποια ιστορία με αίσιο τέλος;
Έχω μάθει για ανθρώπους που βρίσκονται σε ασφαλή μέρη, που έφτασαν στη Γερμανία ή βρήκαν τους συγγενείς τους στην Ε.Ε.
Περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω:
Αυτό το φωτορεπορτάζ χρηματοδοτήθηκε με τη βοήθεια του Investigative Journalism for Europe (IJ4EU).
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE Germany.
Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.
Περισσότερα από το VICE
Ο Βαγγέλης Ευαγγελίου Πέρασε Έξι Μήνες Μαζί με τους Ενοίκους του Ψυχιατρικού Ξενώνα Χίου
Έφαγα «Πόρτα» Σχεδόν σε Όλες τις Εφαρμογές Γνωριμιών
