Ένα υγρό σαλονικιώτικο βράδυ, ο Γιάννης Μπουτάρης κάθεται στο σκαλοπάτι έξω από μπαρ στην Προξένου Κορομηλά. Χωρίς φρουρά ή παρατρεχάμενους, μιλά στο τηλέφωνο, με χαμηλωμένο το κεφάλι. Είναι ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης, καθισμένος μόνος έξω στον δρόμο. Οι περισσότεροι περαστικοί δεν καταλαβαίνουν ότι είναι αυτός. Μια παρέα πιτσιρικάδων μόνο, τον πλησιάζει και του ζητά να βγάλουν μια selfie. Ο Μπουτάρης κλείνει το κινητό, τους κοιτάζει και τους λέει σοβαρά: «Βγάλτε από ένα 5ευρω». Οι πιτσιρικάδες ψαρώνουν για λίγο κι ύστερα ο Μπουτάρης γελά με την ψυχή του, κλείνοντας τα μάτια.
Ο δήμαρχος Θεσσαλονίκης ανακοίνωσε την Τετάρτη ότι δεν θα διεκδικήσει τρίτη θητεία στις προσεχείς εκλογές του Μαΐου. Συγκρουσιακός, προβοκάτορας, χορτάτος, κοσμοπολίτης, Αρειανός, συνήθως άκομψος, αυτή η avant-garde φιγούρα τάραξε τα νερά στον Βορρά. Αρκεί να δεις ποιοι διοικούσαν την πόλη πριν από αυτόν. «Δεν κόβω φλέβες για τον Μπουτάρη, αλλά μετά τον Παπαγεωργόπουλο, μας φάνηκε σαν να ήρθε ο Γκάντι», είπε πρόσφατα ο Γιάννης Αγγελάκας. Αρκεί, επίσης, να δεις ποιοι θα είναι υποψήφιοι την επόμενη μέρα, σε μια πόλη που φλερτάρει άγρια με το νεόπλουτο ρωσικό κιτς, ανοίγοντας το καπάκι της εθνικο-πατριωτικο-λούμπεν χύτρας.
Videos by VICE
Ζω στη Αθήνα τέσσερις μήνες και 23 μέρες, επομένως λογίζομαι ακόμη ως Θεσσαλονικιός. Έζησα τη θητεία Μπουτάρη από την πρώτη μέρα κι επίσης θυμάμαι καλά την περίοδο πριν από αυτόν. Ο δήμαρχος δεν μάζεψε τα σκουπίδια ούτε καθάρισε τα πεζοδρόμια από τα τραπέζια των καφέ. Άνοιξε, όμως, το παράθυρο για να μπει καθαρός αέρας. Αυτό είναι ένα προσωπικό, μη γραμμικό, χρονολόγιο οκτώ ετών για τον κυρ-Γιάννη.
Η Αθηνά
Γνώρισα τον Γιάννη Μπουτάρη στο ιστορικό γραφείων των ΝΕΩΝ στη Θεσσαλονίκη, στην οδό Αγίας Σοφίας 10. Είχε έρθει ένα μεσημέρι, πριν γίνει δήμαρχος, για να μιλήσει στη Βίκυ Χαρισοπούλου για τη γυναίκα του, την Αθηνά. Μπήκε στο γραφείο κρατώντας στο χέρι- αυτό με το τατουάζ σαύρα κάτω από το μανίκι- ένα χάρτινο ποτηράκι με εσπρέσο και αναμμένο τσιγάρο. Η Αθηνά είχε πεθάνει και η επιθυμία της ήταν να αποτεφρωθεί. Τέτοια δυνατότητα δεν υπήρχε στην Ελλάδα κι έπρεπε να μεταφερθεί σε αποτεφρωτήριο στη Βουλγαρία. Ήταν μια επώδυνη διαδικασία για τον ίδιο, όμως μιλούσε με ψυχραιμία. Τα επόμενα χρόνια, προσπάθησε να αδειοδοτήσει την κατασκευή αποτεφρωτηρίου στη Θεσσαλονίκη, όμως το έργο δεν προχώρησε, λόγω αντιδράσεων της Εκκλησίας και άλλων συντηρητικών. Από νωρίς, ο ίδιος μίλησε ανοιχτά για το πρόβλημα που αντιμετώπισε με τον αλκοολισμό τη δεκαετία του ’80 και την απεξάρτησή του. Έγραφε το 2000: «Ζω την επόμενη ζωή με πλήρη συνείδηση και πλήρη ευχαρίστηση, αισθάνομαι μέρος του ποταμιού που κυλάει. Μιλάω με τον εαυτό μου, χαίρομαι, στενοχωριέμαι και κυρίως, και πάνω απ’ όλα, έφυγε η πλήρης αδιαφορία και το πλήρες κενό. Νομίζω ότι τη δυστυχία του πότη δεν μπορώ να την περιγράψω».
«Η πόλη γουστάρει»
Η ιστορία έγραψε ότι ο Μπουτάρης εκλέχθηκε δήμαρχος, το 2010, χάρη στον μητροπολίτη Άνθιμο. Παραμονές των δημοτικών εκλογών, ο υποψήφιος τότε δήμαρχος είχε αποκαλέσει τον μητροπολίτη «μουτζαχεντίν». Στη δοξολογία στον Άγιο Δημήτριο, τη μέρα του εορτασμού της πόλης, ο Άνθιμος λέγεται ότι τον πλησίασε και του είπε: «Αν δεν ανακαλέσεις, θα συνεχίσω να σε πολεμάω, και όσο ζω δεν πρόκειται να γίνεις δήμαρχος».
Η στιχομυθία κυκλοφόρησε αμέσως και όπως ήταν λογικό συσπείρωσε το μέρος του εκλογικού σώματος -τη φωτισμένη Δεξιά και τους εστέτ του κέντρου- που είχε κουραστεί με το συντηρητικό καθεστώς το οποίο διοικούσε για δεκαετίες την πόλη, πλην όμως δεν είχε καμία διάθεση να πάει ως το εκλογικό κέντρο. Και τελικά, όλοι αυτοί πήγαν και ψήφισαν τον κυρ-Γιάννη, ο οποίος κέρδισε στον δεύτερο γύρο τον συντηρητικό Κώστα Γκιουλέκα, με μόλις 309 ψήφους διαφορά. Το βράδυ της εκλογικής νίκης, κόσμος συγκεντρώθηκε στο εκλογικό κέντρο, Τσιμισκή με Κομνηνών. Σήκωσαν τον νέο δήμαρχο στα χέρια και φώναζαν «η πόλη γουστάρει για δήμαρχο Μπουτάρη».
Το Gay Pride
Το 2012 διοργανώθηκε το πρώτο Thessaloniki Pride, κάτι σχεδόν αδιανόητο έως τότε. Ο Μπουτάρης το υποστήριξε σθεναρά και κατέβηκε στον δρόμο μαζί με τον υπόλοιπο κόσμο. Έγινε για ακόμη μια φορά στόχος ακροδεξιών στοιχείων και παρα-θρησκευτικών οργανώσεων. Μια τέτοια ομάδα είχε συγκεντρωθεί εκείνη τη μέρα στη γωνία Τσιμισκή με Αγία Σοφίας, προσπαθώντας να επιτεθεί σε όσους συμμετείχαν στο Pride. Τα επόμενα χρόνια, ο Άνθιμος έφθασε να κάνει αγρυπνία στον Άγιο Δημήτριο εναντίον των «αμαρτωλών». Όταν ρωτήθηκε ο Μπουτάρης για το πρώτο Thessaloniki Pride, είχε πει: «Εγώ δεν έχω κανένα απολύτως δικαίωμα να απαγορεύσω την ελεύθερη έκφραση. Το gay pride είναι μια σειρά εκδηλώσεων και περιποιεί τιμή για την πόλη της Θεσσαλονίκης. Το ότι θα μαζευτούν 5.000 γκέι και λεσβίες θα έχει αντίκτυπο και στον τουρισμό της πόλης». Όπως αποκάλυψε το VICE Greece, άτομα από την ίδια μήτρα εκείνων που αντιδρούσαν στο Pride, με διαφορετική σύνθεση και μανδύα, συμμετείχαν στον ακροδεξιό όχλο, που χτύπησε άγρια τον δήμαρχο τον περασμένο Μάιο.
VICE Video: Ο Γιάννης Μπουτάρης Λέει Ότι Είναι Ακόμα «Ονειροπαρμένος»
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Η ομιλία για τους Εβραίους
Τον περασμένο Ιανουάριο, τη μέρα του μεγάλου συλλαλητηρίου για το Μακεδονικό στη Θεσσαλονίκη, νεοναζί βεβήλωσαν το μνημείο του Ολοκαυτώματος στην Πλατεία Ελευθερίας. Δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά. Έτσι, αποκτά ξεχωριστή σημασία η επιμονή του Μπουτάρη να αναδείξει την εβραϊκή παρουσία στη Θεσσαλονίκη πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κι επίσης πολλά ένοχα μυστικά τα χρόνια που ακολούθησαν. Ο Δήμος συμμετέχει στο σχήμα για την κατασκευή του Μουσείου Ολοκαυτώματος, στη δυτική είσοδο της πόλης. Στην τελευταία εκδήλωση για τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, ο δήμαρχος εκφώνησε μια ιστορική ομιλία. «Ποιοι θρήνησαν το 1945 τους εξαφανισμένους γείτονές τους; Ποια μνημεία στήθηκαν; Ποιες τελετές έγιναν; Μόνη η κοινότητα, καθημαγμένη και ρακένδυτη, πάλευε να ανασυστήσει την ύπαρξή της και να θρηνήσει τους νεκρούς της. Η πόλη, η κοινωνία, η χώρα ολόκληρη, αδιαφόρησαν. Κρύφτηκαν πίσω από το δάχτυλό τους. Έκαναν πως δεν ήξεραν τι συνέβη», είπε.
Το σπίτι του Κεμάλ
Η διοίκηση Μπουτάρη έκανε σημαντικό έργο στην προσέλκυση τουριστών. Μετά το 2010 αυξήθηκε ραγδαία ο αριθμός Τούρκων επισκεπτών στη Θεσσαλονίκη. Το “Selanik kokusu” («Άρωμα Θεσσαλονίκης») είναι μια ανάσα για την τουριστική αγορά της πόλης. Αυτό δεν ήταν καθόλου αυτονόητο μέχρι το 2010. Με την εκλογή Μπουτάρη, μία ομάδα επαγγελματιών στον τουριστικό κλάδο άρχισε να εργάζεται για την προσέλκυση Τούρκων τουριστών. Μέχρι τότε, κάθε χρόνο στην επέτειο θανάτου του Κεμάλ συγκεντρώνονταν 30-40 άτομα στο τουρκικό προξενείο ή το σπίτι του Κεμάλ, διπλωματικοί υπάλληλοι και μέλη των οικογενειών τους. Ο Δήμος συμμετείχαμε σε εκθέσεις στην Τουρκία με στοχευμένη διαφημιστική καμπάνια της πόλης ως τουριστικής ατραξιόν. Πολύ γρήγορα, οι επισκέπτες στην επέτειο θανάτου του Κεμάλ έφτασαν τους 1.000, ενώ πλέον ξεπερνούν τις 3.000. Η τουρκική προσέγγιση κυνηγάει τον Μπουτάρη, όπως κι ένα από τα πιο γνωστά fake news σε βάρος του. Ότι είχε προτείνει να μετονομαστεί η οδός Αγίου Δημητρίου σε Κεμάλ Ατατούρκ.
Η παγωμένη αλατιέρα
Η διοίκηση Μπουτάρη τα πήγε άσχημα σε θέματα καθημερινότητας. Η Θεσσαλονίκη δεν έγινε πιο καθαρή τα τελευταία οκτώ χρόνια, μάλιστα υπήρξαν σκιές σε υποθέσεις διαγωνισμών στην καθαριότητα. Το κυκλοφοριακό δεν λύθηκε ούτε οι αναπλάσεις ήταν όλες πετυχημένες. Το χειρότερο επικοινωνιακά ήταν η υπόθεση της παγωμένης αλατιέρας. Τις πρώτες μέρες του 2017, σφοδρή κακοκαιρία έπληξε τη Θεσσαλονίκη. Οι δρόμοι δεν καθαρίστηκαν ποτέ, οδηγοί αποκλείστηκαν μέχρι και στην Τσιμισκή. Η δικαιολογία του Μπουτάρη ήταν ότι ο μηχανισμός είχε όλη την καλή διάθεση να αντιμετωπίσει τον χιονιά, όμως «πάγωσε το αλάτι στις αλατιέρες και ακινητοποιήθηκαν». Ο ίδιος είπε αργότερα σαρκαστικά: «Έχουμε γίνει το ανέκδοτο της χρονιάς». O Ηλίας Ψινάκης τού έκανε δώρο μια αλατιέρα-μύλο για το φαγητό.
Τυπικά, η δεύτερη θητεία Μπουτάρη ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2015. Το πρώτο δίμηνο εκείνης της χρονιάς, δύο αντιδήμαρχοι παραιτήθηκαν – ο ένας ήταν ο Χασδάι Καπόν, αντιδήμαρχος Οικονομικών και στενός συνεργάτης του δημάρχου, ο οποίος αποχώρησε μετά τις ποινικές διώξεις που ασκήθηκαν για την υπόθεση της Proton Bank. Το επόμενο διάστημα υπήρξαν νέες ρήξεις στο εσωτερικό της παράταξης Μπουτάρη, άλλοτε φανερές και άλλοτε υποβόσκουσες. Εντέλει, η «Πρωτοβουλία», η δημοτική παράταξη που ίδρυσε με τους Παναγιώτη Αβραμόπουλο και Ανδρέα Κουράκη, διασπάστηκε, με κατηγορίες εναντίον του δημάρχου για αυταρχική συμπεριφορά.
Στη Βιέννη με ποταμόπλοιο
Κάποια στιγμή, το φθινόπωρο του 2016, τον ζήτησα στο τηλέφωνο για μια τρελή ιδέα που είχε. «Έλα να με βρεις στο Piece of cake, στη Χρυσοστόμου Σμύρνης, απέναντι από τον φούρνο του Μπακόλα. Τον ξέρεις τον φούρνο;» με ρώτησε. Ήρθε μόνος στο ραντεβού. Φλέρταρε λίγο με τις σερβιτόρες, χαιρέτισε αρκετούς και καθίσαμε στο τελευταίο τραπεζάκι στο βάθος. «Έχω ήδη έρθει μιλήσει με τον πρόεδρο Ιβανόφ στα Σκόπια και τον Νίκολιτς στο Βελιγράδι. Συζητούν ξανά ζωηρά το σχέδιο να καταστεί πλωτός ο ποταμός Αξιός, ώστε να συνδεθεί με τον Δούναβη και την Κεντρική Ευρώπη. Το έργο το θέλει και η ελληνική κυβέρνηση. Ο Φλαμπουράρης έχει αναθέσει σε μία ομάδα ειδικών να συντάξουν το λεγόμενο αφήγημα του έργου, όπως λέγεται στη Μηχανική, δηλαδή το πρωταρχικό στάδιο ενός πρότζεκτ, πριν ακόμα την προμελέτη και άλλες τεχνικές λεπτομέρειες», μου είπε. Το σχέδιο είναι μαξιμαλιστικό και έρχεται κάθε τόσο στην ατζέντα. Πρακτικά, είναι σχεδόν αδύνατο να κατασκευαστεί ποτέ κάτι τέτοιο. Ήταν γοητευτικός, όμως, ο τρόπος που ο Μπουτάρης συζητούσε, έστω ως ιδέα, ένα έργο τέτοιας έκτασης.
Γκάλης ή Γιαννάκης;
Ο Γιάννης Μπουτάρης είναι Αρειανός και υπήρξε ένας από τους βασικούς χρηματοδότες της θρυλικής ομάδας μπάσκετ των κίτρινων, τη δεκαετία του ’80. Είχα ρωτήσει παλιότερα τον Παναγιώτη Γιαννάκη αν είναι αλήθεια η ιστορία ότι υπέγραψε το συμβόλαιό του με τον Άρη, σε συνθήκες άκρας μυστικότητας, στο διαμέρισμα του Γιάννη Μπουτάρη στο Κολωνάκι. Ο Δράκος απάντησε: «Είναι αλήθεια, ναι. Οι άνθρωποι του Άρη ήθελαν να προλάβουν τις άλλες ομάδες που ενδιαφέρονταν να με αποκτήσουν. Κυρίως, ήθελαν να κάνουν μια τέτοια μεταγραφή, ώστε να μην υπάρξει εν δυνάμει αντίπαλος στο γήπεδο». Ο Μπουτάρης αποκάλυψε κάποια στιγμή ότι είχε πάρει θέση και στη μεγάλη κόντρα Γκάλη – Γιαννάκη, στη δύση της μπασκετικής κυριαρχίας στον Βορρά. «Όταν ήταν να γίνει η μεταγραφή του Γκάλη στον Παναθηναϊκό κι επειδή ήταν αδύνατο να μείνουν και οι δύο, εγώ επέμενα να μείνει ο Γιαννάκης», είπε.
Η συλλογή κιτς
Ο δήμαρχος έχει μια μεγάλη συλλογή κιτς αντικειμένων, περισσότερων από 2.000, τα οποία κρατά στο κτήμα του στο Γιαννακοχώρι Ημαθίας: Μπουκάλια κονιάκ από την Αρμενία σε σχήμα σπαθιού, αναπτήρες–γόβες, διακοσμητικά ρολόγια τοίχου σε σχήμα ήλιου, ρολόγια που συγκρατούν τον χρόνο ανάμεσα στους καλλίγραμμους μηρούς γυναικών, φτερά, παγώνια, κουκλάκια διακοσμητικά με τις μορφές παπάδων, που παίζουν τάβλι. «Ήταν εκεί στα μέσα της δεκαετίας του ’80, όταν άρχισα τις εξαγωγές με τα κρασιά, ταξίδευα συνεχώς, περνούσα μεγάλο μέρος του χρόνου μου στα αεροδρόμια. Χάζευα στα duty free και στα καταστήματα με τα ενθύμια», είχε εξηγήσει ο Μπουτάρης στο ΑΠΕ. «Το σύνολο σχεδόν των αντικειμένων ήταν ιδιαίτερα κακόγουστα –ακόμα και τα δήθεν αρχαία αντικείμενα είναι προχειροφτιαγμένα, δεν είναι ακριβή αντίγραφα. Να σκεφτείς υπάρχουν μπάλες – ξέρεις αυτές που χιονίζει, όταν τις κουνάς – με ένα λευκό σπιτάκι με μπλε παράθυρα μέσα και στη βάση γράφουν Ι love Mykonos. Μα, χιονίζει στη Μύκονο;» αναρωτήθηκε. «Αυτό που εγώ θεωρώ άσχημο, για κάποιον άλλο είναι όμορφο».
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Ο Πάνος Φραγκιαδάκης Μετά το «Ταξικό» Τραγουδάει «Τζετέ κι Ερωτικά»
«Καθαρίζουμε με Υπευθυνότητα» – H Επιχείρηση στη Θεσσαλονίκη που Απασχολεί Ψυχικά Ασθενείς
After Dark: Οι Ήρωες της Νυχτερινής Αθήνας
