Την τελευταία μέρα των μαθημάτων πριν τις φθινοπωρινές διακοπές, μέρα μεσημέρι, ο Samuel Paty, καθηγητής στο Collège Bois-d’Aulne στα προάστια του Παρισιού, αποκεφαλίστηκε.
Επί εβδομάδες ήταν στόχος μιας διαδικτυακής ισλαμιστικής καμπάνιας μίσους, επειδή έδειξε στους μαθητές του γελοιογραφίες του Προφήτη Μωάμεθ κατά τη διάρκεια ενός μαθήματος για την ελευθερία της έκφρασης.
Videos by VICE
Στις 16 Οκτωβρίου, ένας 18χρονος Τσετσένος πρόσφυγας τον αποκεφάλισε σε έναν παράδρομο δίπλα στο σχολείο. Η αστυνομία τον σκότωσε λίγα λεπτά αργότερα.
Τα σκίτσα του Μωάμεθ έχουν γίνει σύμβολο της γαλλικής αρχής της κοσμικότητας μετά την τρομοκρατική επίθεση στα γραφεία του σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo, τον Ιανουάριο του 2015.
Οι γελοιογραφίες που έδειξε ο Paty στους μαθητές του είχαν δημοσιευτεί στο Charlie Hebdo το 2013. Σε μία από αυτές, ο Μωάμεθ παρουσιάζεται με εκτεθειμένα τα γεννητικά του όργανα.
Διαφωνία για την κοσμικότητα
Σε μια τελετή προς τιμήν του Paty, ο πρόεδρος Emmanuel Macron ήταν εμφανώς συγκινημένος, αλλά αμετανόητος.
«Θα συνεχίσουμε, καθηγητά. Θα υπερασπιζόμαστε την ελευθερία που τόσο καλά δίδασκες και θα υπερασπιζόμαστε την κοσμικότητα», είπε. «Δεν πρόκειται να αποκηρύξουμε τις γελοιογραφίες».
Η δολοφονία του Paty ήταν μόλις μία από τις πολλές τρομοκρατικές επιθέσεις στη Γαλλία. Φέτος έχουν ήδη συμβεί εννέα. Στις 13 Νοεμβρίου συμπληρώθηκαν πέντε χρόνια από την ένοπλη και βομβιστική επίθεση του ISIS στο Παρίσι κατά την οποία 130 άτομα έχασαν τη ζωή τους. Τελετές πραγματοποιήθηκαν στη γαλλική πρωτεύουσα στη μνήμη των θυμάτων.
Στις αρχές του μήνα, ένας νεαρός που πρόσφατα είχε φτάσει από την Τυνησία σκότωσε τρία άτομα στη Notre-Dame Basilica στη Νίκαια. Σύμφωνα με τις Αρχές, μία γυναίκα «σχεδόν αποκεφαλίστηκε».
Ο Abdelkader Sadouni είναι ο ιμάμης στη μοναδική αίθουσα προσευχής στο κέντρο της Νίκαιας, λίγα λεπτά από τη Basilica. Ο επιτιθέμενος προσευχήθηκε εκεί, μια ώρα πριν τις δολοφονίες.
Ο Sadouni λέει ότι μεγάλος μέρος της έντασης προκύπτει από το πώς αντιμετωπίζεται η θρησκεία στη Γαλλία. «Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ’ (16ος) ήταν εκπρόσωπος του Θεού στη Γη και τον πήγαν στην γκιλοτίνα. Αυτό είναι ένα πολύ ισχυρό μήνυμα για τη θρησκεία».
Ενώ 70% των Γάλλων μουσουλμάνων πιστεύει ότι το Charlie Hebdo έκανε λάθος που δημοσίευσε τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ, το 60% όλων των Γάλλων υποστηρίζουν τη δημοσίευση και λένε ότι δεν καταλαβαίνουν γιατί οι μουσουλμάνοι προσβάλλονται.
Αυτή η διαφορά προσέγγισης στην κοσμικότητα έχει προκαλέσει εντάσεις. Πέρσι, πάνω από 10.000 άτομα βγήκαν στους δρόμους του Παρισιού για να διαδηλώσουν ενάντια στην ισλαμοφοβία στη Γαλλία.
Η Marlène Schiappa, η αρμόδια υπουργός για την καταπολέμηση των διακρίσεων, είπε ότι η διαδήλωση ήταν στην πραγματικότητα μια διαμαρτυρία ενάντια στην κοσμικότητα, «με το πρόσχημα της μάχης ενάντια στις διακρίσεις».
Macron vs Ισλάμ
Δεν ήταν όμως πάντα έτσι.
«Το 2003-2004, η Γαλλία ήταν η πιο δημοφιλής δυτική χώρα για τον μουσουλμανικό κόσμο. Σήμερα είναι η λιγότερο δημοφιλής. Κάτι πήγε στραβά», λέει ο Pascal Boniface, διευθυντής του Γαλλικού Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων και Στρατηγικών Σχέσεων.
Το απόγειο της φήμης της Γαλλίας στον ισλαμικό κόσμο ήταν η αντίθεση του προέδρου Chirac στον πόλεμο του Ιράκ.
«Μετά από αυτό κάπως υποχώρησε», λέει ο Boniface.
Λέει πως εκτός από τα σκίτσα του Charlie Hebdo, υπάρχει έντονη αντι-ισλαμική ρητορική στα γαλλικά media. Πρωτοσέλιδα σε πολιτικά περιοδικά όπως «Ξεδιάντροπο Ισλάμ» ή «Το τζαμί εισβάλει» δεν είναι αντι-ισλαμιστικά, λέει: Είναι αντιμουσουλμανικά.
Και όλα αυτά δεν τα βλέπουν μόνο στη Γαλλία αλλά και στο εξωτερικό, «διότι ζούμε σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο», λέει.
Έπειτα, είναι κι ο ίδιος ο πρόεδρος Macron. Τον περασμένο μήνα, πρότεινε έναν νόμο που στόχευε τον «αυτονομισμό» και έκανε λόγο για τους κινδύνους του «ισλαμιστικού αυτονομισμού».
Σε απάντηση σ’ αυτό, ο Τούρκος πρόεδρος Recep Tayyip Erdoğan είπε ότι ο Macron έπρεπε να πάει να τον δει γιατρός.
Πρόσφατα γίνεται μποϊκοτάζ στα γαλλικά προϊόντα και διαδηλώσεις ενάντια στη Γαλλία – στο Ιράν, το Πακιστάν, την Ινδία, το Μπαγκλαντές, την Ινδονησία, τον Λίβανο, τις Παλαιστινιακές περιοχές και το Αφγανιστάν.
Στις 11 Νοεμβρίου, κατά τη διάρκεια των εκδηλώσεων μνήμης για την Ημέρα Ανακωχής στη Σαουδική Αραβία, εκρηκτικός μηχανισμός στόχευσε Γάλλους διπλωμάτες, τραυματίζοντας αρκετούς.
Τίποτα καινούργιο
Φυσικά δεν φταίει μόνο ο Macron. Ποιος μπορεί να ξεχάσει την απαγόρευση μπουρκίνι του 2016, με βάση την οποία συλλαμβάνονταν γυναίκες επειδή φορούσαν ολόσωμα καλύμματα σώματος στις παραλίες της Γαλλίας;
Πριν από αυτό, ήταν η απαγόρευση της μαντίλας στα σχολεία.
Η Sophie Mazet λέει ότι δεν εξεπλάγη όταν έμαθε για τον αποκεφαλισμό του Samuel Paty.
Διδάσκει ελευθερία έκφρασης σε ένα γυμνάσιο στο Saint-Ouen, άλλο ένα προάστιο του Παρισιού με ποικίλο πληθυσμό.
«Πριν από εννέα χρόνια απειλούμασταν στο σχολείο μας από ισλαμιστικές ομάδες. Προσωπικά, το όνομά μου υπήρχε σε κάθε εξτρεμιστικό ισλαμιστικό blog στη Γαλλία», λέει.
«Κανείς δεν μας βοήθησε πριν από εννέα χρόνια. Έτσι, το περιμέναμε».
Τα 2/3 των μαθητών της Mazet είναι μουσουλμάνοι – αλλά θα συνεχίσει να τους δείχνει γελοιογραφίες. Μέχρι στιγμής δεν είχε προβλήματα.
«Κάποιοι σοκάρονται, προσβάλλονται. Αλλά ποτέ η αντίδραση δεν είναι βίαιη».
Υπάρχει ισλαμιστικός αυτονομισμός στα προάστια;
Υπάρχει φτώχεια και ανεργία, λέει. «Η απουσία προοπτικών, εργασιακών – αυτό είναι που βλέπουμε στους ανθρώπους, στους εξτρεμιστές, πάνω σε αυτό στηρίζεται για να ευδοκιμήσει».
Κυνηγώντας την ψήφο της ακροδεξιάς
Καθώς οι επόμενες εκλογές απέχουν δυο χρόνια –και η Marine Le Pen, ηγέτης του ακροδεξιού Εθνικού Μετώπου προηγείται στις δημοσκοπήσεις– κάποιοι κατηγορούν τον Macron ότι κυνηγάει το Ισλάμ για να κερδίσει την ακροδεξιά ψήφο.
Ο Boniface πιστεύει ότι ο νόμος ενάντια στον αυτονομισμό ήταν τουλάχιστον, εν μέρει, ένας τρόπος να τραβήξει το χαλί κάτω από τα πόδια του Εθνικού Μετώπου. Αλλά λέει ότι βοηθάει το κόμμα της Le Pen.
«Λένε “σας προειδοποιήσαμε”, “κανείς δεν μας άκουσε” κλπ».
«Είναι προφανές ότι η ακροδεξιά αποκτά μεγαλύτερη επιρροή στη Γαλλία σύμφωνα με τον Boniface. «Και κερδίζουν τη μάχη των ιδεών».
Αυτές οι ιδέες είναι πολύ ακραίες.
Ο Jérémie Piano είναι εκπρόσωπος του Génération Identitaire, ενός ακροδεξιού νεανικού κινήματος. Λέει ότι το Ισλάμ δεν μπορεί να υπάρχει στη Γαλλία.
«Δεν μπορεί να προσαρμοστεί στη γαλλική κοινωνία. Η προσέγγισή μας στην κοινωνία, στις γυναίκες, στους θεσμούς, στην κοσμικότητα – τίποτε από αυτά δεν είναι συμβατό με το Ισλάμ».
Για εκείνον –και όλο και περισσότερο για το Εθνικιστικό Κόμμα– η λύση είναι η επαναματενάστευση.
«Επαναμετανάστευση σημαίνει να στέλνουμε τους μη Ευρωπαίους ξένους πίσω στις χώρες προέλευσής τους. Υπάρχουν προτρεπτικά μέτρα και εξαναγκαστικά μέτρα. Ένα προτρεπτικό μέτρο είναι να απαγορεύσουμε το χτίσιμο τζαμιών. Ένα εξαναγκαστικό μέτρο είναι να απελάσουμε όλους τους τζιχαντιστές και ισλαμιστές».
Φτιάχνοντας τη σχέση
Ο Macron μπορεί να φλερτάρει την ψήφο της ακροδεξιάς με όσα λέει περί ισλαμιστικού αυτονομισμού, αλλά επίσης προσπαθεί να χτίσει «γέφυρες» με τον μουσουλμανικό κόσμο.
Μέρες μετά την επίθεση στη Νίκαια έδωσε μια συνέντευξη στο Al Jazeer Arabic προσπαθώντας να βελτιώσει τις σχέσεις και να διευκρινίσει τη θέση του.
Ο τόνος του ήταν συμφιλιωτικός: «Καταλαβαίνω και σέβομαι ότι κάποιοι σοκάρονται από αυτά τα σκίτσα, αλλά δεν θα δεχτώ ποτέ ότι κάποιος μπορεί να δικαιολογήσει τη σωματική βία με βάση αυτά».
Ο Saduoni, ο ιμάμης στην αίθουσα προσευχής στη Νίκαια, δεν θεωρεί ότι η κοσμικότητα είναι πρόβλημα από μόνη της.
Αυτό επιτρέπει στους ανθρώπους να εξασκούν τη θρησκεία τους όπως θέλουν, λέει. «Χάρη στην κοσμικότητα υπάρχουν 2.500 τζαμιά και άλλοι τόσοι ιμάμηδες στη Γαλλία».
Αλλά πιστεύει πως η γαλλική κοινωνία θα μπορούσε να κάνει μερικές παραχωρήσεις.
«Είναι προφανές ότι δεν χρειάζεται να παρουσιάζεις γελοιογραφίες που πληγώνουν κάποιους, για να διδάξεις την ελευθερία της έκφρασης. Ας βρούμε έναν άλλον τρόπο. Νομίζω πως είναι για το συμφέρον όλων. Αλλά αν συνεχίσουμε έτσι, θα αποστρέψουμε το βλέμμα και θα το αγνοούμε».
Επιπλέον ρεπορτάζ: Laurel Chor.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Μια Νύχτα σε Εφημερία Covid19 στο Νοσοκομείο «Ιπποκράτειο» της Θεσσαλονίκης
Κάνε Βόλτα σαν Συνοδηγός στους Δρόμους Μεγάλων Πόλεων
Δύο Γυναίκες Επισκέπτονται το Μέρος Όπου Αυτοκτόνησαν Αγαπημένα τους Πρόσωπα
