Το καλοκαίρι του 2017, ο Πακιστανός Taimoor Raza έκανε ένα post στο Facebook, το οποίο οι πακιστανικές Αρχές θεώρησαν προσβλητικό για τον προφήτη Μωάμεθ και το Ισλάμ. Η αντιτρομοκρατική υπηρεσία της χώρας συνέλαβε τον Raza, μετά από καταγγελίες προς τις Αρχές, σύμφωνα με τις οποίες ο 30χρονος έδειχνε σε περαστικούς στο δρόμο «απαράδεκτο υλικό» -όπως το χαρακτήρισε ο εισαγγελέας Shafiq Qureshi- που διατηρούσε στο κινητό του. Ο Raza οδηγήθηκε στη δικαιοσύνη κατηγορούμενος για βλασφημία και τελικά καταδικάστηκε σε θάνατο. Σύμφωνα με τους New York Times, ο Raza καταδικάστηκε με βάση μια διάταξη του πακιστανικού ποινικού κώδικα που τιμωρεί με την ποινή του θανάτου όποιον διαπράττει υποτιμητικές πράξεις κατά του προφήτη Μωάμεθ.
Αν και η καταδίκη του Taimoor Raza για βλασφημία προκάλεσε αντιδράσεις από οργανώσεις προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων παγκοσμίως, η βλασφημία παραμένει ποινικό αδίκημα σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, ανάμεσα στα οποία η Ελλάδα κατέχει εξέχουσα θέση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2016 στην ελληνική δικαιοσύνη κατέληξαν 254 κατηγορίες για βλασφημία, αριθμός που έφτασε τις 315 το 2015, τις 345 το 2014 και τις 320 το 2013. Αν λάβει κανείς υπόψη του ότι κάθε κατηγορία μπορεί να αφορά περισσότερους από έναν κατηγορουμένους, περίπου ένας άνθρωπος κάθε μέρα κατηγορείται για βλασφημία στην Ελλάδα.
Videos by VICE
Μερικές από τις περιπτώσεις βλασφημίας που κατέληξαν στα ελληνικά δικαστήρια ήταν απλώς γελοίες. Πιο γνωστή είναι η σύλληψη του διαχειριστή της σελίδας στο Facebook «Γέροντας Παστίτσιος», ο οποίος κατηγορήθηκε, όπως και ο Taimoor Raza, για κακόβουλη βλασφημία και καθύβριση θρησκευμάτων μέσω Facebook. Ενώπιον της δικαιοσύνης, με την κατηγορία της καθύβρισης θρησκευμάτων, βρέθηκε το 2013 ο καλλιτέχνης Διονύσης Καβαλλιεράτος. Υπερορθόδοξοι συμπολίτες μας θύμωσαν με τον εικαστικό, όταν είδαν τρία καινούρια σκίτσα του: Στο πρώτο από αυτά, η Παναγία απεικονίζεται να σουβλίζει τον Χριστό, στο δεύτερο η Παναγία κάθεται με τον Χριστό στην αγκαλιά της, δίπλα στον Σατανά, την ώρα που ο Ναπολέων φαίνεται να τους δείχνει τα γεννητικά του όργανα, ενώ στο τρίτο -και εντυπωσιακότερο- ο Ιησούς έχει επτά πέη και η Λερναία Ύδρα του κάνει στοματικό έρωτα. Κερασάκι στην τούρτα, οι αντιδράσεις κατά του θεατρικού έργου Corpus Christi που ανέβηκε στο Χυτήριο το 2012 και παρουσίαζε τον Ιούδα να νιώθει ερωτική έλξη για τον Χριστό, με κάποιες εκδοχές του έργου να παρουσιάζουν τον Χριστό και τους Δώδεκα Αποστόλους ως ομοφυλόφιλους. Μάλιστα, στο παρακάτω σουρεαλιστικό βίντεο, ένας χριστιανός εκφράζει την απογοήτευσή του που ο Διονύσης Καβαλλιεράτος τελικά αθωώθηκε από το δικαστήριο:
Πέρα από το γελοίο του πράγματος, η βλασφημία ως ποινικό αδίκημα αποτελεί έναν περιορισμό της ελευθερίας του λόγου και γι’ αυτόν τον λόγο πολλά ευρωπαϊκά κράτη καταργούν σταδιακά τις διατάξεις που ποινικοποιούν τις «κακές κουβέντες» απέναντι στα Θεία. Η πρώτη φορά που καταργήθηκε η βλασφημία στη χριστιανική Ευρώπη, ήταν στη Γαλλία, αμέσως μετά τη Γαλλική Επανάσταση του 1789. Παρότι επανήλθε το 1830, καταργήθηκε οριστικά το 1881 από το γαλλικό κράτος, ακριβώς με το σκεπτικό της ενίσχυσης της ελευθερίας του λόγου και του Τύπου. Το παράδειγμα της Γαλλίας ακολούθησε η Σουηδία το 1970, που αποποινικοποίησε τη βλασφημία με τη λογική ότι η θρησκεία αποτελεί ιδιωτικό ζήτημα, το Ηνωμένο Βασίλειο το 2008, η Ολλανδία το 2014, η Νορβηγία και η Ισλανδία το 2015, η Μάλτα το 2016 και η Δανία το 2017. Σε άλλες χώρες, όπως η Ιταλία και η Αυστρία, παρότι δεν έχει καταργηθεί η βλασφημία ως αδίκημα, ως ποινή για την τέλεσή της δεν προβλέπεται φυλάκιση, αλλά μόνο χρηματικό πρόστιμο.
Η επιλογή πολλών ευρωπαϊκών χωρών να μην καταργήσουν τη βλασφημία συνδέεται με την ιστορική και νομική παράδοση της Ευρώπης, σύμφωνα με την οποία το κράτος πρέπει να επιτυγχάνει ισορροπία μεταξύ των ατομικών δικαιωμάτων, εν προκειμένω της ελευθερίας του λόγου και του σεβασμού της θρησκευτικής πίστης. Ακολουθώντας την παραπάνω παράδοση, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει κρίνει ότι οι σχετικοί νόμοι δεν παραβιάζουν τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, καθώς θεωρεί ότι θα πρέπει να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στο δικαίωμα ενός ατόμου περί μη προσβολής των θρησκευτικών του πεποιθήσεων και στο δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης.
Από την άλλη πλευρά, το νομικό καθεστώς που διέπει την τιμωρία της βλασφημίας στις ΗΠΑ είναι πιο φιλελεύθερο, αφού σύμφωνα με το Ανώτατο Ομοσπονδιακό Δικαστήριο της χώρας, «η Πολιτεία δεν έχει κανένα έννομο συμφέρον να προστατέψει οποιαδήποτε ή όλες τις θρησκείες από απόψεις τις οποίες κρίνουν ως κακόγουστες (distasteful), το οποίο να δικαιολογεί επαρκώς την επιβολή περιορισμών στην έκφραση τέτοιων απόψεων. Η καταστολή υπαρκτών ή φανταστικών επιθέσεων εναντίον συγκεκριμένων θρησκευτικών δογμάτων δεν είναι δουλειά της κυβέρνησης στη χώρα μας». Αυτή η άποψη έχει να κάνει με την αμερικανική αντίληψη ότι η ελευθερία του λόγου ούτε υπάγεται, ούτε πρέπει να υπάγεται, σε οποιουδήποτε είδους περιορισμό.
VICE Video: Ο Τζίμης Πανούσης Ήταν Όλα Αυτά που θα Θέλαμε να Είμαστε
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Η παραπάνω συζήτηση είναι ψιλά γράμματα για την Ελλάδα, όπου ακόμη περιμένουμε τον διαχωρισμό Κράτους και Εκκλησίας, ενώ το άρθρο 3 του Συντάγματος τονίζει ότι «επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού». Και γι’ αυτό κάθε φορά που ένα θεατρικό έργο ή ένας πίνακας παρουσιάζει τον Χριστό με τρόπο που δεν αρέσει σε κάποιους, άνθρωποι καταλήγουν στα δικαστήρια ή αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το έργο τους. Αυτό δεν είναι δημοκρατία.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Δέκα Ερωτήσεις σε Έναν Καθηγητή Διεθνούς Δικαίου για το «Μακεδονικό»
Ματωμένο Φεγγάρι, Μπλε Φεγγάρι και Ολική Έκλειψη Υπερ-σελήνης: Όλα μαζί Σήμερα
Τα Χρέη Έχουν Γίνει Βασικό Κομμάτι του Εμπορίου Ναρκωτικών
