Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.
Ήμουν επτά ετών το 1996, όταν έκανε ντεμπούτο στο WB η χριστιανική οικογενειακή σειρά 7th Heaven. Η σειρά παρακολουθεί την οικογένεια Camden, μια μεσοαστική οικογένεια που ζει στα προάστια και αποτελείται από επτά άτομα: δύο «παραμυθένιους» γονείς και τα πέντε παιδιά τους. Α ναι, και το σκυλί τους, τον Happy. Ο πατριάρχης της οικογένειας, Eric Camden, είναι ιερέας σε μια χριστιανική εκκλησία, κάτι το οποίο έκανε το 7th Heaven να ξεχωρίζει εκείνη την εποχή που η ποπ κουλτούρα ήταν κοσμική, βέβηλη και κάποιες φορές παντελώς βλάσφημη.
Videos by VICE
Ένα χρόνο πριν από το ντεμπούτο του 7th Heaven, το Kids του Larry Clark είχε παρουσιάσει ένα πορτρέτο άθεης εφηβείας. Το Kids έδειχνε νέους τίγκα στα ναρκωτικά να περιδιαβαίνουν τους δρόμους της Νέας Υόρκης σαν να ήταν τα Σόδομα και τα Γόμορρα σε μοντέρνα έκδοση˙ την έπεφταν σε αγνώστους, βίαζαν αναίσθητες φίλες τους και κολλούσαν HIV κάνοντας σεξ χωρίς προφυλάξεις. Οδηγούμενο από ξέφρενες grunge μπάντες όπως οι Nirvana, το νεανικό πνεύμα στα ’90ς σίγουρα δεν ήταν άγιο.
Οι Camdens είναι μια καλοσιδερωμένη καρικατούρα μιας αμερικανικής οικογένειας που δεν υπάρχει. Παρ’ όλα αυτά, η σειρά ήταν πολύ καλή κατά λάθος, με τρόπο που θύμιζε έντονα τη Ζώνη του Λυκόφωτος: κάθε επεισόδιο ήταν ένα κοινωνικό μήνυμα τουμπανιασμένο από τα αναβολικά. Σε ένα επεισόδιο, ένας έφηβος ανεβαίνει στην οροφή ενός κτιρίου και απειλεί να πέσει επειδή η μάνα του πήγε και του αγόρασε ένα ξενέρωτο ζευγάρι τζιν. Αλήθεια. Ο αιδεσιμότατος Camden, όμως, σκάει μύτη και για κάποιο λόγο η αστυνομία τού αναθέτει την αποστολή να πείσει το παιδί να κατέβει. Σε ένα άλλο επεισόδιο, ο Matt, ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας, παίρνει ένα τσιγάρο μαριχουάνας από έναν τύπο στο σχολείο ο οποίος και καλά είναι 17 ετών, αλλά τον ρόλο υποδύεται ένας τύπος που δεν είναι μήνα κάτω από 35. Ο Matt δεν θέλει το τσιγάρο, αλλά το δέχεται υπό την πίεση της κατάστασης. Όταν του πέφτει από την τσέπη έχοντας πια γυρίσει στο σπίτι, ο Ηappy, ο σκύλος της οικογένειας, το παίρνει και το παραδίδει στον μπαμπά.
Σε μια απέλπιδα προσπάθεια να απομακρύνει τον γιο της από τον δρόμο των ναρκωτικών, η Annie Camden, η μητέρα της οικογένειας, ρισκάρει τα πάντα και παραδέχεται στον γιο της ότι είχε καπνίσει κι αυτή χόρτο όταν ήταν νέα. Ναι, πέρασε καλά, παραδέχεται – μέχρι που η επιλογή της οδήγησε στον αιματηρό και βίαιο θάνατο της φίλης της. Όχι, αλήθεια. Ούτε ο πατέρας δεν είχε ακούσει την ιστορία αυτή μέχρι εκείνο το σημείο, μιας και δεν του είχε αποκαλύψει ποτέ ότι κάποτε κάπνισε χόρτο. «Πώς μπόρεσες;» της ούρλιαξε ο αιδεσιμότατος Camden.
Κάτι τέτοια ήταν που έκαναν τη σειρά τόσο περίεργη, αλλά ίσως έτσι φαινόταν ταυτόχρονα πολύ «μπροστά» στα μάτια των πιο συντηρητικών θεατών. Ίσως αυτός ο συνδυασμός είναι που χάρισε στη σειρά 11 χρόνια ζωής στην τηλεόραση. Παρά το γεγονός πως τα παιδιά πάντα έμπλεκαν σε φασαρίες ή έκαναν παρέα με άτομα που έμπλεκαν σε φασαρίες, πάντα είχαν στο μυαλό τους τη σωστή θρησκευτική ανατροφή τους. Οι γονείς έκαναν ό,τι καλύτερο μπορούσαν και είχαν πλάκα. Ο Eric ήταν καλοσυνάτος, δηλαδή όχι πάντα ένας στριφνός εκπρόσωπος του Θεού. Άσε που πολλές φορές βλέπαμε τον Eric και την Annie να την κάνουν με ελαφρά πηδηματάκια για να φιληθούν ή να κάνουν σεξ, κάτι που βοηθούσε το κοινό να τους εκλάβει ως «πραγματικούς» ανθρώπους. Ναι, μπορεί να ταξίδευαν μέσα σε μια θάλασσα δυσκολιών και ηθικών διλημμάτων, αλλά, διάολε, είχαν πάντα μαζί τους την πυξίδα της πίστης.
Η αμερικανική κουλτούρα από τις αρχές των ’90s μέχρι τα μέσα των ’00s ήταν γεμάτη με τέτοια χριστιανικά αξιοπερίεργα. Το χριστιανικό καρτούν Veggie Tales έκανε ντεμπούτο το 1993 και ακόμα μεταδίδεται. Το Left Behind, μια ακόμη χριστιανική σειρά, άρχισε να προβάλλεται το 1995 και γρήγορα έγινε best seller, «γεννώντας» 16 μυθιστορήματα και ολοκληρώνοντας την πορεία του το 2007, την ίδια χρονιά που προβλήθηκε το τελευταίο επεισόδιο του 7th Heaven. Α ναι, ασφαλώς και δεν ξεχνάμε ότι εκείνη την περίοδο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ο καταστροφέας των κόσμων ο ίδιος, ο εκπρόσωπος του χριστιανισμού, ο ένας και μοναδικός 43ος πρόεδρος George W. Bush.
«Με οδηγεί μια αποστολή από τον Θεό», λέγεται ότι είπε κάποτε ο Bush στον Παλαιστίνιο υπουργό Εξωτερικών. «Ο Θεός μού έλεγε “George, πήγαινε να πολεμήσεις αυτούς τους τρομοκράτες στο Αφγανιστάν”. Και πήγαινα. Και μετά ο Θεός μου έλεγε “George, δώσε ένα τέλος σε αυτή την τυραννία στο Ιράκ”. Και αυτό έκανα. Και τώρα ξανά νιώθω τα λόγια του Θεού να έρχονται σε μένα και να μου λένε πως πρέπει να δώσω στους Παλαιστίνιους το κράτος τους, στους Ισραηλινούς την ασφάλειά τους και στη Μέση Ανατολή την ειρήνη που ζητάει. Και μα τον Θεό, αυτό θα κάνω».
Screenshot από το Hulu
Προτού ο Θεός «δημιουργήσει» τον πόλεμο στο Ιράκ, το Left Behind και το 7th Heaven, έφτιαξε βραχιολάκια πάνω στα οποία έβλεπες τα γράμματα WWJD (What Would Jesus Do?). Κοινώς, «τι θα έκανε ο Ιησούς;» Έχοντας δημιουργηθεί στις αρχές των ’90s, τα εξαρτήματα WWJD έπαιξαν πολύ κατά την άνθηση των χριστιανικών media προϊόντων. «Η κατανάλωση των media διαμορφώνει προσωπικότητες», λέει ο Scott Draper, κοινωνιολόγος στο Κολέγιο του Idaho, ο οποίος επικεντρώνεται στα χριστιανικά φαινόμενα, όπως η δημοφιλής ιδέα που λέει πως οι άγγελοι υπάρχουν στην πραγματικότητα. «Η κατανάλωση χριστιανικών προϊόντων είναι ένας συμβολικός τρόπος να οριοθετήσεις και να εκπέμψεις τη χριστιανική σου ταυτότητα. Είναι κάτι σαν ένα κοινωνικό νόμισμα».
Τα χριστιανικά media έχουν μακρά ιστορία. «Ιστορικά, οι Αμερικανοί ευαγγελιστές ήταν πάντα πρωτοπόροι στα θρησκευτικά media, από ραδιοφωνικές εκπομπές όπως το Old-Fashoned Revival Hour του Charles Fuller μέχρι τηλεοπτικές εκπομπές όπως το 700 Club και ταινίες όπως το The Great Commandment», εξηγεί ο Draper. «Κάποια έχουν πιο ξεκάθαρο χριστιανικό περιεχόμενο, ενώ άλλα απλώς έχουν κάποιες χριστιανικές θεματικές».
Αυτό το τελευταίο περιγράφει άψογα το 7th Heaven. Είναι ένα προϊόν media που προσπαθεί να περάσει τα πιστεύω του χριστιανισμού, χωρίς όμως να τα προωθεί εξόφθαλμα. Ουσιαστικά πρόκειται για κάτι που λέγεται «προ-ευαγγελισμός» και έχει αισθητή διαφορά από τον σαφώς πιο ωμό προσηλυτισμό. «Με άλλα λόγια, οι θεατές μπορείς να μην πέσουν κατευθείαν στα γόνατα και ασπαστούν τον χριστιανισμό πριν καν τελειώσει το επεισόδιο, αλλά ο σπόρος που φυτεύει η σειρά ίσως ανθίσει αργότερα». Αν και τα περισσότερα χριστιανικά media προϊόντα απευθύνονται σε πολύ μικρή αγορά, το 7th Heaven –και ταινίες όπως Τα Πάθη του Χριστού, όπως σημειώνει ο Draper– αποτελεί εξαίρεση η οποία κέρδισε τη mainstream επιτυχία.
Χαλαρή κατήχηση σαν να λέμε, ή, για τους «cool» χριστιανούς, απαραίτητη ψυχαγωγία. Στα ’90s, το MTV ήταν σαν την εκκλησία για πολύ νέο κόσμο και ο Marilyn Manson με τον Dennis Rodman ήταν μερικές από τις εντυπωσιακές φιγούρες που συναντούσες εκεί. Την ίδια χρονιά που οι Camdens προβλήθηκαν για πρώτη φορά στην τηλεόραση, η Rosie O’Donnell, μια λεσβία που τότε δεν είχε παραδεχτεί ανοιχτά τις σεξουαλικές της προτιμήσεις, πήρε τη δικό της talk show. Ένα χρόνο μετά, βγήκε στην τηλεόραση και η Ellen DeGeneres. Για τους χριστιανούς γονείς, το 7th Heaven πρέπει να φάνταζε σαν όαση. Σε μια θάλασσα αθεΐας, το 7th Heaven μιλούσε για το σωστό και το λάθος, με πολλή προσευχή και λίγη λειτουργία.
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
Θυμάμαι καλά εκείνα τα άθεα χρόνια πριν από το 2000. Το 1997, η Natalie Ιmbruglia κυκλοφόρησε το βιντεοκλίπ της για το Torn. Ήμουν οκτώ ετών, ήταν καλοκαίρι και εγώ με τα αδέρφια μου βλέπαμε μόνο MTV.
«I’m all out of faith» (Μου έχει τελειώσει η πίστη), τραγουδούσα, πιο δυνατά και από τους ύμνους στην εκκλησία. Η μητέρα μου, που τότε ήταν πιστή μεθοδίστρια, σήκωσε το κεφάλι της από εκεί που τηγάνιζε μπέικον. «This is how I feel» (έτσι αισθάνομαι), συνέχισα τραγουδιστά, βάζοντας ένα ποτήρι γάλα. Τα φρύδια της ανασηκώθηκαν καθώς συνέχιζα να τραγουδάω. Όταν πλέον η μικρή της κόρη τραγούδησε «I’m cold and I am chained, lying naked on the floor» (κρυώνω και είμαι αλυσοδεμένη, ξαπλωμένη γυμνή στο πάτωμα), της έπεσε και η σπάτουλα από τα χέρια.
Της είπα πως ήταν ένα τραγούδι που είχα ακούσει στο MTV, οπότε μας απαγόρεψε να το βλέπουμε για το υπόλοιπο του καλοκαιριού. Τα αδέρφια μου τσαντίστηκαν μαζί μου, αλλά δεν είχα σκεφτεί ότι θα γινόταν τίποτα επειδή τραγουδούσα πως ήμουν αλυσοδεμένη, άπιστη και γυμνή ένα σαββατιάτικο πρωινό. Θα χρειαζόταν πια να βρούμε κάτι άλλο να βλέπουμε. Δεν θυμάμαι πότε πρωτοείδα το 7th Heaven, αλλά θυμάμαι να βλέπω πολύ νωρίς στη ζωή μου αυτή την περίεργη οικογένεια, που αντιμετώπιζε όλες τις δυσκολίες της ζωής.
Οι δύο έφηβες κόρες, η Mary και η Lucy, διαρκώς προκαλούσαν η μια την άλλη. Μερικές φορές οι κοπέλες απλώς ήθελαν απεγνωσμένα να τους πουν τα αγόρια τους ότι τις αγαπάνε ή είχαν φάει σκάλωμα με κάποιον τύπο που δεν είχε και τις καλύτερες προθέσεις. Τόσο ο Eric όσο και ο αγαπημένος αδερφός τους, ο Matt, βασανίζονταν διαρκώς από την ιδέα πως υπήρχαν νεαρά αγόρια εκεί έξω που ενδιαφέρονταν γι’ αυτές. Σε ένα από τα πρώτα επεισόδια, ο Matt ρίχνει μπουνιά σε ένα αγόρι που ενδιαφέρεται για μια από τις αδερφές του, απειλώντας τον. «Είναι η αδερφή μου», φωνάζει ο Matt. «Ξέρεις τι σημαίνει αυτό;»
Βασικά, όχι. Καθόλου. Αυτή την αίσθηση ιδιοκτησίας που φαίνεται να βιώνει ο Matt απέναντι στις αδερφές του και στη σεξουαλικότητά τους τη λες και περίεργη, αλλά στην πρώτη σεζόν αναφέρεται διαρκώς. Σε μια σκηνή, ο Eric και ο Matt διαπραγματεύονται τα συναισθηματικά δικαιώματα της μεγαλύτερης κόρης. Στα 16 της χρόνια, έχει δικαίωμα να φιλάει; Να βγαίνει με κάποιον μεγαλύτερο και ψηλότερο; Αν και οι γονείς επιτρέπουν αργότερα στη Mary να βγει με έναν τύπο μερικά χρόνια μεγαλύτερό της, ο Matt υποστηρίζει πως δεν θα έπρεπε, διότι εκείνος ξέρει τι θέλουν τα αγόρια της ηλικίας του από τις κοπέλες.
Screenshot από το Hulu
O Draper τονίζει πως τα χριστιανικά media κινδυνεύουν πάντα να χάσουν το βασικό τους κοινό. «Υπάρχει πάντα μεγάλη πιθανότητα να προσβληθεί κάποιος από τα μέσα με θρησκευτική θεματική», λέει ο Draper. «Αν το θεολογικό περιεχόμενο δεν είναι αυτό που πρέπει, αν η γλώσσα είναι λίγο άγρια, τότε πολλοί θρησκευόμενοι καταναλωτές θα ξοδέψουν αλλού τα λεφτά τους. Ίσως γι’ αυτό πολλά θρησκευτικά media projects καταλήγουν να κρατούν πολύ χαμηλούς τόνους και καταλήγουν να είναι πολύ άνοστα».
Αν όμως το 7th Heaven προσπάθησε να είναι άνοστο σε μια προσπάθεια να πιάσει τους χριστιανούς καταναλωτές, τότε απέτυχε. Το 2013, ο Sammy Rhodes, ο ιερέας του Πανεπιστημίου της South Carolina, μπλόγκαρε σχετικά με τις αγαπημένες τηλεοπτικές σειρές του Σατανά. Σύμφωνα με εκείνον, ο πρίγκιπας του σκότους γουστάρει πολύ περισσότερο το 7th Heaven από πιο «κακές» σειρές όπως το Breaking Bad, όπου ένας δάσκαλος γίνεται έμπορος ναρκωτικών.
Η κριτική του Rhodes επικεντρώνεται στο ότι το 7th Heaven παρουσιάζεται σαν σειρά που αφορά τις ηθικές επιλογές υπό την οπτική μιας χριστιανικής οικογένειας, αλλά ουσιαστικά ξεγελά τους θεατές. «Κάθε επεισόδιο είναι σαν ένα μάθημα ηθικής, που συνήθως τελειώνει με κάποιες γενικές σκέψεις που σκοπό έχουν να εμπνεύσουν τον θεατή να είναι σωστός, καλοσυνάτος και να επιδεικνύει αυτοσυγκράτηση», γράφει ο Rhodes.
«Γι’ αυτό ο Σατανάς αγαπάει το 7th Heaven πολύ περισσότερο από το Breaking Bad: γιατί λέει ψέματα», συνεχίζει ο Rhodes. Σύμφωνα με τον ίδιο, το 7th Heaven λέει ψέματα επειδή είναι μια σειρά που προσπαθεί πάντα να διορθώσει την κακή συμπεριφορά κάνοντας τους ανθρώπους καλούς, κάτι το οποίο δεν είναι ρεαλιστικό. «Δεν αντιμετωπίζει τον κόσμο και τους ανθρώπους όπως είναι», γράφει ο Rhodes. «Ο Απόστολος Παύλος έχει πει πως αν άξιζες από μόνος σου την αγάπη του Θεού, τότε ο Χριστός πέθανε άδικα». Ο Rhodes αποκαλεί αυτήν τη στάση της σειράς ηθικολογική και το 7th Heaven είναι σίγουρο γεμάτο από ηθικολογία.
Η οικογένεια Camden έχει εμμονή να σώζει τους πάντες που περνούν από μπροστά της, είτε μιλάμε για κάποιο ορφανό που κρύβεται στο γραφείο του αιδεσιμότατου Camden είτε για ένα μικρό κορίτσι που αποκαλεί τη μητέρα του «ηλίθια» σε ένα μπακάλικο είτε για μια μαύρη οικογένεια της οποίας η εκκλησία παραδίδεται στις φλόγες. Είναι σωτήρες, αλλά πέρα από αυτές τις «σωτήριες» προσπάθειές τους, περιστρέφονται διαρκώς γύρω από ηθικά διλήμματα, που αν και πάντα τελειώνουν με τον καλύτερο τρόπο, εντούτοις δεν αφήνουν χώρο για την παραμικρή αναφορά στις Γραφές ή τον Χριστό. Για τον Rhodes, αυτό αποτελεί την εικόνα ενός κόσμου που ελέγχει ο Αντίχριστος. «Θα έμοιαζε με το 7th Heaven. Όλα ωραία, όλα καθαρά, όλα ηθικά και χωρίς την παρουσία του Χριστού».
Το 2007, έπειτα από 11 σεζόν, το 7th Heaven έφτασε τελικά στο τέλος του, αλλά η σειρά δέχτηκε ξανά τα φώτα της δημοσιότητας το 2014, όταν ο Stephen Collins, ο ηθοποιός που ενσάρκωσε τον αιδεσιμότατο Eric Camden, τον αγαπημένο ηθικολόγο της Αμερικής, ομολόγησε ότι είχε παρενοχλήσει σεξουαλικά νεαρά κορίτσια τη δεκαετία του ’70, του ’80 και του ’90.
Ίσως τελικά αυτό είναι και το βασικό πρόβλημα με τις ιδεολογίες που παρουσιάζουν εμμονές με τη σωστή ή καλή συμπεριφορά. Ο Collins ενσάρκωνε έναν καλό άνθρωπο, έναν άνθρωπο που έκρινε με ευκολία το σωστό και το λάθος στις ενέργειες των άλλων. Αλλά την ίδια στιγμή που ο αιδεσιμότατος Camden συγκλονιζόταν από τη διαβολική φύση του χόρτου, o Collins «έγραφε» στο βιογραφικό του μια σειρά από πράξεις που ήταν πραγματικά απαράδεκτες. Τι είναι αυτό λοιπόν που πουλάει στον καταναλωτή μια σειρά όπως το 7th Heaven; Ξέρουμε ήδη πως η πίστη μπορεί να λειτουργήσει σαν μάσκα που καλύπτει τις πραγματικές αμαρτίες των θρησκευτικών ηγετών. Η σειρά εμφανίζεται να πασχίζει πανικόβλητα να ανοικοδομήσει ένα μοντέλο αμερικανικής ζωής που θεωρούσε ότι κινδύνευε με αφανισμό. Αν και τα περισσότερα θρησκευτικά media είναι γεμάτα από καρικατούρες αληθινών οικογενειών, το 7th Heaven σου έδινε την αίσθηση ότι το έκανε αυτό ακόμα πιο άγαρμπα, γιατί τελικά σου πρόσφερε μια οικογενειακή πραγματικότητα τόσο αναθεματισμένα «καθαρή» που καταντούσε αισχρή.
Περισσότερα από το VICE
Συζητώντας με τον Pedro Almodóvar
Περήφανοι Σπαρτιάτες Αναβιώνουν τη Μάχη των Θερμοπυλών
