Από Αυτό το Χωριό των Γρεβενών Μοιάζει να Έφυγαν Όλοι οι Κάτοικοι

Η εικόνα όταν κινείσαι στον φθαρμένο ασφάλτινο δρόμο, τον κεντρικό του χωριού, είναι απογοητευτική. Το ένα μετά το άλλο τα δημόσια κτίρια είναι εκεί, εγκαταλειμμένα. Σαν να σταμάτησε μία μέρα ο χρόνος κι έφυγαν όλοι. Το σχολείο, το αστυνομικό τμήμα, το κοινοτικό κατάστημα. Στα περισσότερα σπίτια, τα χόρτα έχουν τυλίξει τους φράχτες και οι θάμνοι έγιναν δέντρα. Οι πόρτες, ερμητικά κλειστές, τα σίδερα καλυμμένα από σκουριά.

Άγιοι Θεόδωροι Γρεβενών. Πληθυσμός μετά την απογραφή του 2021, 161 κάτοικοι. Δέκα χρόνια νωρίτερα, στην απογραφή του 2011 ήταν 215. Μείωση 25,1%.

Videos by VICE

Θεωρείται από τα «μεγάλα» χωριά του νομού στη δυτική Μακεδονία. Είναι από τους «καινούργιους» οικισμούς καθώς προήλθε το 1970 από τη συγκέντρωση τριών χωριών, τον Διάκο, τη Γεωργίτσα και το Μελίσσι. Χτίστηκε δίπλα στον δρόμο Γρεβενών–Τρικάλων, με στόχο την ανάπτυξη. Οι δρόμοι όμως φεύγουν και η «ανάπτυξη της ταβέρνας» απομακρύνεται.

Κινούμαστε στους δρόμους του χωριού. Σχεδόν όλα είναι έρημα ένα μεσημέρι Κυριακής. Στο μπαλκόνι ενός σπιτιού κάθεται μία ηλικιωμένη. Συστηνόμαστε και διαπιστώνουμε πως και εκείνη, μόλις μπει το φθινόπωρο θα επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη. Αργότερα θα μάθουμε ότι την αναστατώσαμε, όταν μας είδε ένας συνταξιούχος αστυνομικός και την προέτρεψε να κλειδαμπαρωθεί. «Εάν ρωτούσαν και κρατούσαν και σημειωματάριο, κλείδωσέ τα όλα», της είπε. Όταν διαπίστωσε ότι άλλος ήταν ο λόγος της επίσκεψής μας έσπευσε να την καθησυχάσει.

Ο 22χρονος Ηλίας Πηλιτζίδης και άλλοι τρεις είναι οι μοναδικοί κάτοικοι μεταξύ 18 έως 25 χρόνων.

Οι πρώτες κουβέντες ακούγονται σε ένα από τα καταστήματα του χωριού. Ψησταριά – ταβέρνα «ο Μποέμ». Τρία άτομα κάθονται σε ένα τραπέζι και πίνουν καφέδες. Ο 22χρονος Ηλίας Πηλιτζίδης είναι ιδιοκτήτης. Έχει και χωράφια, επειδή τα έσοδα μόνο από το μαγαζί δεν φτάνουν. Έχει αποφασίσει να μείνει στο χωριό. Στο οποίο εκείνος και άλλοι τρεις είναι οι μοναδικοί κάτοικοι μεταξύ 18 έως 25 χρόνων. Και άλλα τρία παιδιά είναι μικρότερα, πηγαίνουν σχολείο στα Γρεβενά, 21 χιλιόμετρα μακριά. Ο Ηλίας ήταν από τους τελευταίους μαθητές του δημοτικού σχολείου. «Όταν ήμουν στην πέμπτη δημοτικού έκλεισε. Σε 20 χρόνια το χωριό θα έχει 30-40 άτομα», συμπεραίνει. Μας ενημερώνει ότι πάνω από το 80% των κατοίκων υπερβαίνουν τα 70 χρόνια. «Δεν έχει δουλειές για να μείνουν νέοι εδώ. Ούτε γίνεται κάτι για να ανατραπεί το κλίμα. Αν δεν ήταν και η υλοτομία, ο πληθυσμός θα είχε συρρικνωθεί ακόμη περισσότερο» λέει στο VICE. Δεν είναι αισιόδοξος ότι η κατάσταση στο χωριό του θα αλλάξει. Βλέπει την ύπαιθρο να ερημώνει.

Ο νομός Γρεβενών ήταν πρωταθλητής στην πληθυσμιακή μείωση, στην απογραφή αυτής της δεκαετίας. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία η μείωση έφτασε το 16,1%, ενώ η περιφέρεια της δυτικής Μακεδονίας επίσης πρώτευσε πανελλαδικά στη συρρίκνωση του πληθυσμού φτάνοντας το 10,1%. Στον δήμο Γρεβενών, όπου ανήκουν οι Άγιοι Θεόδωροι, ο πληθυσμός συρρικνώθηκε κατά 4.465 κατοίκους και πλέον έχει 21.440 κατοίκους.

«Δεν μας ήρθε κεραυνός εν αιθρία. Τη μείωση τη γνωρίζαμε εκ των προτέρων». Ο Νίκος Φιλιώτης είναι πρόεδρος της κοινότητας Αγίων Θεοδώρων, που περιλαμβάνει και άλλα χωριά. «Δεν υπάρχει σχέδιο για την περιοχή, ο νέος εδώ πλέον δεν έχει να κάνει τίποτα». Ο ίδιος είναι πυροσβέστης και βλέπει από παιδί την συρρίκνωση του πληθυσμού στη δυτική Μακεδονία. Γεννήθηκε στους Αγίους Θεοδώρους και κάθε χρόνο μετράει λιγότερους κατοίκους. Στην περιοχή τα προηγούμενα χρόνια πολλοί κάτοικοι εγκατέλειψαν τα χωράφια για να δουλέψουν στα έργα της Εγνατίας οδού. Όμως ο αυτοκινητόδρομος ολοκληρώθηκε και η επιστροφή στη γη ήταν δύσκολη. Σχεδόν ταυτόχρονα κατασκευάστηκαν οι φυλακές στο Φελί. Κάποιοι δούλεψαν κι εκεί.

«Εμείς εδώ πάλι καλά είμαστε. Περνάει ο δρόμος και κάτι κινείται, άλλα χωριά είναι χειρότερα». Ο Νίκος Γραβάνης είναι 64 χρονών. Συνταξιούχος του ΙΚΑ, είναι από αυτούς που από αγρότες έγιναν οικοδόμοι λόγω των έργων. Θυμάται το πανηγύρι στο χωριό τα προηγούμενα χρόνια. «Εδώ έπαιζαν τέσσερις ορχήστρες σε διαφορετικά σημεία του χωριού. Τώρα δεν έχουμε καθόλου πανηγύρι», λέει προβληματισμένος.

Ο πρόεδρος από την πλευρά του θυμάται όταν το χωριό του εκτός από τις δημόσιες υπηρεσίες και το σχολείο, είχε φούρνο, περίπτερο και άλλα καταστήματα. «Η κοινότητα είχε δύο γραμματείς», προσθέτει ο Νίκος Γραβάνης. Σήμερα ό,τι έχει μείνει οφείλεται στον δρόμο που περνάει και συνδέει τα Γρεβενά με τα Τρίκαλα. «Τώρα σχεδιάζεται η σύνδεση της ΠΑΘΕ από τη Λαμία με την Εγνατία εδώ. Όταν γίνει και αυτός ο δρόμος, η περιοχή θα ερημώσει. Τότε θα πεθάνουμε εντελώς», λέει ο πρόεδρος. Σκέφτεται πάντως ότι μπορούν να βρεθούν λύσεις. «Τα Γρεβενά είναι κόμβος», σημειώνει. «Πρέπει να γίνει κάτι δραστικό, να δοθούν κίνητρα. Σήμερα δεν υπάρχει λόγος για να μείνει το παιδί μου εδώ».

Η Ολυμπία Θυμιοπούλου ήταν η απογραφέας των Αγίων Θεοδώρων. Μέτρησε τους 161 κατοίκους. «Πολλοί απ’ αυτούς δεν μένουν όλο το χρόνο. Έρχονται από Μάιο μέχρι Οκτώβριο», μεταφέρει. Ήταν αυτή που είδε την εικόνα της ερήμωσης. Κατέγραψε στον οικισμό περισσότερα από 200 σπίτια, περισσότερα από τον πληθυσμό. «Στο χωριό αν δεν ήταν ο συνεταιρισμός των υλοτόμων δεν θα ήταν ούτε αυτοί», πιστεύει. «Είναι ξεκάθαρο, το χωριό δεν έχει νέους, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι μεγάλης ηλικίας».

Πάμε ψηλότερα, στα 830 μέτρα, όπου είναι ο Αιμιλιανός, το άλλο χωριό της ίδιας κοινότητας. Τέσσερις ηλικιωμένες κάθονται στο μπαλκόνι μίας μονοκατοικίας. Άλλες δύο περπατούν στον δρόμο. Καμία δεν θα μείνει τον χειμώνα. Έρχονται μόνον το καλοκαίρι. Σε λίγες ημέρες στον οικισμό ζήτημα αν θα κινούνται 15 άτομα. Ο μικρότερος είναι 69 χρονών και ο μεγαλύτερος 94. Τέσσερις ηλικιωμένοι κάθονται σε ένα κιόσκι και κρατούν από μία γκλίτσα στο χέρι, δείγμα ότι μόλις είχαν κάνει τη βόλτα τους. Ο κυρ Μήτρος είναι ο μεγαλύτερος στην παρέα, 86 ετών, από αυτούς που θα ξεχειμωνιάσουν εκεί. Αναπολεί τα «καλά χρόνια». «Στο σχολείο κάποτε ήμασταν 80 μαθητές με έναν δάσκαλο». Είναι το πέτρινο κτίριο που βρίσκεται στο κέντρο του Αιμιλιανού. Τώρα λειτουργεί μία φορά στις τόσες ως ιατρείο, όταν περνάει ο αγροτικός όλων των χωριών και άλλες φορές ως αίθουσα εκδηλώσεων, τα καλοκαίρια.

Ο πρόεδρος, Νίκος Φιλιώτης, είναι μαζί μας σε όλη τη διαδρομή. Μας δείχνει τις προσπάθειες που κάνει αξιοποιώντας τις ορεινές διαδρομές μέχρι το ξέφωτο του χωριού. Ανοιχτά μονοπάτια και φανοστάτες για τον διαβάτη. Είναι εκεί που βλέπεις τον ήλιο στο σούρουπο να χάνεται πίσω από τον Όρλιακα. Αλλά θα ήθελε να γίνονται περισσότερα. Εάν υπήρχαν περισσότεροι κάτοικοι.

Ρωτάμε τους ηλικιωμένους εάν ήταν δυνατόν να ζήσει ένας νέος στην περιοχή. «Ναι αν πάρει πρόβατα. Δεν έχουμε κτηνοτρόφους», απαντά ένας. Η πρώην κατεξοχήν κτηνοτροφική περιοχή δεν έχει πλέον κτηνοτρόφους. Κατηφορίζουμε για τους Αγίους Θεοδώρους. Στο άλλο χωριό της ίδιας κοινότητας, τον Δεσπότη, έχει καταγραφεί αυτήν τη δεκαετία αύξηση του πληθυσμού. Τον λόγο μας τον εξηγεί ένας κάτοικος. «Ήρθαν τρεις συνταξιούχοι από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, και εγκαταστάθηκαν». Είναι τα περίεργα της στατιστικής.