Το στρες μάς επηρεάζει όλους λίγο ή πολύ, ακόμη και τα ζώα. Το εργαστήριό μου μελετά το στρες στα πρώτα χρόνια της ζωής των χοίρων και πώς επηρεάζει την υγεία τους στη μετέπειτα ζωή, ιδίως στο γαστρεντερικό σύστημα. Τα γουρούνια, των οποίων το γαστρεντερικό σύστημα μοιάζει πολύ με των ανθρώπων, μπορούν να μας παρέχουν ένα παράθυρο στην έρευνα για το στρες, τις ασθένειες και τις καινούργιες θεραπείες – και στα ζώα και στους ανθρώπους.
Στη μελέτη μου για το πώς το στρες καθιστά ανθρώπους και χοίρους ευάλωτους στις ασθένειες, έχω δει τη βαθειά επίδραση που μπορεί να έχουν στους ιστούς χημικές ουσίες που σχετίζονται με το στρες, όπως οι ορμόνες και τα πεπτίδια. Ελπίζω η έρευνά μας στους χοίρους να μπορέσει να οδηγήσει σε θεραπείες και για τους ανθρώπους και για τα ζώα, σχεδιασμένες να περιορίσουν τις δυσμενείς συνέπειες του στρες στην υγεία του γαστρεντερικού συστήματος.
Videos by VICE
Πώς το στρες μπορεί να σου σώσει τη ζωή
Το άγχος δεν είναι πάντα κακό. Όταν αντιλαμβανόμαστε μια απειλή, ο υποθάλαμος -από τα πιο βασικά τμήματα του εγκεφάλου- μας προστατεύει προκαλώντας την αντίδραση «πάλης ή φυγής». Είναι μια αρχέγονη εξελικτική αντίδραση προγραμματισμένη στον εγκέφαλό μας, για να μας βοηθάει να επιβιώσουμε και μετά να μας επαναφέρει σε μια φυσιολογική κατάσταση ή σε κάτι που μοιάζει με σταθερότητα.
Αυτό που συμβαίνει έχει να κάνει με κάτι που αποκαλούμε άξονας υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων(ΥΥΕ), που είναι ο πυρήνας της αντίδρασης άγχους. Όταν αγχωνόμαστε, ο υποθάλαμος δημιουργεί και στέλνει μια χημική ουσία που λέγεται εκλυτικός παράγοντας κορτικοτροπίνης, η οποία δίνει σήμα στον αδένα των επινεφριδίων να εκλύσει μια άλλη χημική ουσία, την αδρενοκορτικοτρόπο ορμόνη.
Αυτό διεγείρει τον αδένα των επινεφριδίων, ώστε να εκλύσει αδρεναλίνη και κορτιζόλη. Η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη, δύο από τις πιο γνωστές ορμόνες του στρες, κάνουν τα σώματά μας να δρουν κατά τη διάρκεια της αντίδρασης πάλης ή φυγής. Μπορούν να βελτιώσουν τον χρόνο αντίδρασής μας σε έναν καυγά. Στέλνουν αίμα στα άκρα μας, όταν το βάζουμε στα πόδια. Ενισχύουν το ανοσοποιητικό μας, για να μας προστατεύσουν από τα παθογόνα. Η αντίδραση στο άγχος μας δίνει ό,τι χρειαζόμαστε, για να λύσουμε μια δύσκολη κατάσταση.
Πώς μπορεί να σε βλάψει το στρες
Ευτυχώς, πολλοί από μας δεν χρειάζεται να αντιμετωπίζουμε απειλητικές καταστάσεις τακτικά. Όμως εξακολουθούμε να έχουμε άγχος. Αυτό το άγχος μπορεί να είναι χρόνιο, λόγω μιας συγκεκριμένης κατάστασης ή του γενικού τρόπου ζωής.
Αλλά η αντίδρασή μας στο στρες είναι για βραχυπρόθεσμες καταστάσεις που λύνονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο, η αντίδραση στο στρες είναι άστοχη στον σημερινό κόσμο που είναι γεμάτος στρεσογόνους παράγοντες. Ο κίνδυνος δημιουργείται όταν βιώνουμε επαναλαμβανόμενη αύξηση των ορμονών του στρες ή όταν εκτιθέμεθα πολύ σε ορμόνες του στρες σε νεαρή ηλικία. Πολλοί βιώνουμε ψυχοκοινωνικό στρες, το οποίο προκαλεί παρόμοια αντίδραση με τις σωματικές απειλές, αλλά συχνά δεν αντιμετωπίζεται.
Για παράδειγμα, το εργασιακό άγχος, όπως το να νιώθεις ότι δουλεύεις πολύ ή δεν σε εκτιμούν, μπορεί να γίνει αντιληπτό ως απειλή και να ενεργοποιήσει την αντίδραση στρες. Όμως σε αυτές τις καταστάσεις, οι αντιδράσεις επιβίωσης λόγω στρες, όπως ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός και η ενεργοποίηση του ανοσοποιητικού, δεν αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά την «απειλή».
Αυτό οδηγεί σε συνεχή παραγωγή και αυξημένα επίπεδα αυτών των χημικών ουσιών του στρες στο σώμα μας. Στοχεύουν υποδοχείς σε πολλά όργανα, γεγονός που μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στη φυσιολογία και στη λειτουργία.
Τα υψηλά επίπεδα στρες είναι επίσης ιδιαίτερα επιβλαβή, όταν συμβαίνουν σε νεαρή ηλικία, όταν πολλά από τα ρυθμιστικά συστήματα στρες στον οργανισμό -για παράδειγμα, ο εγκέφαλος και τα νευρικά συστήματα- αναπτύσσονται ακόμη. Η έκθεση σε άγχος σε νεαρή ηλικία μπορεί να διαταράξει τη φυσιολογική ανάπτυξη και φυσιολογία πολλών οργανικών συστημάτων, με αποτέλεσμα μια αυξημένη ευαισθησία στο στρες και διά βίου κινδύνους για τα παιδιά. Επίσης, το άγχος της μητέρας κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να περάσει στο έμβρυο, οδηγώντας σε μόνιμες αλλαγές στο σύστημα αντίδρασης στρες και στην υγεία γενικά. Το στρες στα πρώτα χρόνια της ζωής μπορεί να πυροδοτήσει μια διαρκή αντίδραση στρες στον οργανισμό, όπως φλεγμονές ή αυξημένη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού ή καταστολή του ανοσοποιητικού ως νέα «κανονικότητα».
Οι φλεγμονές και η καταστολή του ανοσοποιητικού είναι απρόβλεπτες καταστάσεις και μπορεί να εκδηλωθούν σε πολλά σημεία του σώματός μας, με διαφορετικές συνέπειες. Για παράδειγμα, το στρες και η φλεγμονή κοντά στα αγγεία μπορεί να τα κάνει να περισταλούν. Αυτό προκαλεί αυξημένη αρτηριακή πίεση, που μπορεί να οδηγήσει σε πολλές άλλες παθήσεις όπως στεφανιαία νόσο και έμφραγμα. Η καταστολή του ανοσοποιητικού μπορεί να μειώσει την ικανότητα του σώματος να θεραπεύει τις πληγές και να το κάνει πιο ευάλωτο σε παθογόνα. Η φλεγμονή και η καταστολή του ανοσοποιητικού μπορεί να επηρεάσουν τα πάντα, ακόμη και την ψυχική υγεία. Το χρόνιο στρες μπορεί να περάσει κύτταρα του ανοσοποιητικού στον εγκέφαλο, όπου μπορεί να προκαλέσουν φλεγμονή του νευρικού συστήματος, που μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή μας και να πυροδοτήσει ασθένειες όπως η κατάθλιψη.
Πώς επηρεάζει το στρες το γαστρεντερικό σύστημα
Το γαστρεντερικό σύστημα είναι η μεγαλύτερη διασύνδεσή μας με τον έξω κόσμο. Αν το σκεφτείς, βρίσκεται «έξω» από το σώμα μας. Εκεί περνάνε πολλά από τα παθογόνα και άλλα ξένα σώματα με τα οποία έρχεσαι σε επαφή. Αν το ξετύλιγες, θα ήταν ίσαμε ένα γήπεδο τένις. Επίσης, περιέχει τόσους νευρώνες όσους και η σπονδυλική σου στήλη και εκεί βρίσκονται τα περισσότερα κύτταρα του ανοσοποιητικού. Ένα σύστημα τέτοιου μεγέθους είναι ισχυρό, αλλά και ευάλωτο.
VICE Video: Ψυχική Υγεία σε Κρίση
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Το χρόνιο στρες μπορεί να επηρεάσει το γαστρεντερικό σύστημα με τη μορφή κοιλιακού πόνου, διάρροιας ή δυσκοιλιότητας και να οδηγήσει σε συνηθισμένες ασθένειες, όπως σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου ή φλεγμονώδη εντερική νόσο.
Το στρες στα πρώτα χρόνια της ζωής είναι πολύ ανησυχητικό: μόλις τώρα οι επιστήμονες ξεκινούν να καταλαβαίνουν τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Η έρευνά μου δείχνει την επίδραση του στρες στα πρώτα χρόνια της ζωής στην υγεία των ζώων και στην παραγωγικότητά τους, καθώς και στην υγεία των ανθρώπων. Στους χοίρους, το στρες μπορεί να προκύψει από πρώιμο αποθηλασμού και άλλες πρακτικές διαχείρισης. Στους ανθρώπους, από σωματικό ή ψυχικό τραύμα, όπως κακοποίηση ή παραμέληση.
Τι μπορούμε να μάθουμε από τα γουρουνάκια
Τα γουρούνια και οι άνθρωποι έχουν παρόμοια πεπτικά συστήματα, έτσι τα γουρούνια είναι ιδανικό πρότυπο για τις γαστρεντερικές παθήσεις των ανθρώπων. Η ομάδα μου έδειξε ότι το πρώιμο στρες σε γουρουνάκια προκάλεσε προβλήματα στο γαστρεντερικό σύστημα (διάρροια, μολύνσεις), που μοιάζουν πολύ με τις διαταραχές του γαστρεντερικού στους ανθρώπους, οι οποίες προκαλούνται από το στρες, όπως σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, φλεγμονώδη εντερική νόσο και τροφικές αλλεργίες.
Μέσω της έρευνας στα γουρουνάκια μπορέσαμε να μειώσουμε το στρες και τις ασθένειες του γαστρεντερικού που βίωναν στη ζωή τους, περιορίζοντας τους στρεσογόνους παράγοντες των πρώτων χρόνων της ζωής.
Μεγάλο μέρος του στρες τους προκαλείται από τον πρόωρο αποθηλασμό, τις κοινωνικές αλλαγές λόγω της απομάκρυνσης από τη μητέρα τους και τον συγχρωτισμό με άγνωστα γουρούνια. Αυτά τα γουρούνια έχουν μεγαλύτερο ποσοστό γαστρεντερικών και αναπνευστικών παθήσεων, όπως και μειωμένη ανάπτυξη και τροφική αποτελεσματικότητα κατά την ενήλικη ζωή.
Επίσης, μάθαμε ότι ένας συγκεκριμένος τύπος κυττάρων ανοσοποιητικού, τα μαστοκύτταρα, ενεργοποιούνται πολύ με το στρες και αυτό προκαλεί σε μεγάλο βαθμό τις ασθένειες του γαστρεντερικού που σχετίζονται με το στρες. Εστιάζοντας στην κατάσταση των ζώων και επιχειρώντας νέες πρακτικές διαχείρισης για τον περιορισμό των ατομικών στρεσογόνων παραγόντων ή παρεμβαίνοντας θεραπευτικά με αναστολείς στα μαστοκύτταρα, μπορούμε να μειώσουμε το γενικό άγχος που βιώνουν τα γουρουνάκια.
Αυτή η βασική έρευνα μπορεί να αποτελέσει τη βάση για κάποιες τομές στο πώς αντιμετωπίζουμε το στρες στους ανθρώπους. Ίσως με πιο θεμελιώδη έρευνα σε ζώα μπορούμε να αναπτύξουμε μια θεραπεία για να βοηθήσουμε να μειωθεί η επίδραση του κακού στρες στο σώμα μας.
Στο μεταξύ, όσοι βιώνουμε στρες, μπορούμε να κάνουμε κάτι. Αν έχεις πολύ άγχος σε καθημερινή βάση, εστίασε στο τι μπορείς και στο τι δεν μπορείς να αλλάξεις και μετά διοχέτευσε την ενέργειά σου στα πράγματα που βρίσκονται στον έλεγχό σου, ενώ φροντίζεις το σώμα σου τρώγοντας κανονικά, κάνοντας καλό ύπνο και διατηρώντας ένα επίπεδο σωματικής δραστηριότητας. Μετά, μάθε να αντιμετωπίζεις τα πράγματα που δεν μπορείς να ελέγξεις μέσω ψυχοθεραπείας, διαλογισμού και άλλων πρακτικών διαχείρισης άγχους.
Η Adam Moeser είναι πρόεδρος του Matilda R. Wilson και αναπληρώτρια καθηγήτρια κλινικών επιστημών μεγάλων ζώων στο Πολιτειακό Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν.
Το άρθρο αναδημοσιεύεται από το The Conversation με άδεια Creative Commons. Διαβάστε το αρχικό.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Ο Νίκος Μιχαλολιάκος, η «Αρχή του Αρχηγού» και ο Hitler
«Δεν Μπορώ να Εμπιστευτώ Κανένα Πλέον» – Η Ζωή Έχοντας Έναν Stalker να σε Παρακολουθεί Εμμονικά
H Ιστορία του Απατεώνα με το Υποβρύχιο Καταφύγιο, που Τελικά Αυτοκτόνησε στο Δικαστήριο
