Υπάρχει μια παροιμία που λέει «Κάποιου του χάριζαν γάιδαρο και τον κοίταγε στα δόντια». Προφανώς όμως ούτε στα νεφρά, τους σπονδύλους ή τους συνδέσμους, ανάλογα τον γιατρό. Το να κάνεις δώρα σε γιατρούς μετά την ίασή σου στη Σερβία είναι τόσο φυσιολογικό όσο να περνάς τον δρόμο με κόκκινο, να βάζεις μαγιονέζα στην πίτσα ή να δίνεις στα παιδιά ονόματα με τρία γράμματα. Τα δώρα είναι πράγματι καταπληκτικός τρόπος να εκφράσεις την ευγνωμοσύνη σου, αλλά υπάρχει ένα πρόβλημα: δεν είναι απόλυτα σωστό ηθικά, εφόσον είναι αυτονόητο ότι οι γιατροί ήδη κάνουν τη δουλειά τους, έχοντας δώσει τον όρκο του Ιπποκράτη και πληρώνονται γι’ αυτήν. Δυστυχώς, πολλοί δεν κάνουν τη δουλειά τους και ένας μεγάλος αριθμός γιατρών επίσης δεν πληρώνεται ή τουλάχιστον δεν πληρώνεται επαρκώς.
Απ’ όπου και αν το πιάσεις είναι χάλια. Βγάζεις μια από τις πιο δύσκολες πανεπιστημιακές σχολές και, αν είσαι τυχερός, κάθε μέρα ασχολείσαι με ανθρώπινες ζωές. Αν λάβουμε υπόψη ότι δεν είσαι εθελοντής, είσαι κακοπληρωμένος και ύστερα κάποιος σου φέρνει ένα μπουκάλι ποτό που δεν πίνεις, ως ανταμοιβή που του έσωσες το πόδι από ακρωτηριασμό. Όμως μπορεί και να τιμωρηθείς, αν θεωρηθεί δωροδοκία.
Το να ζητάς δωροδοκία ή να δωροδοκείσαι από ασθενή ορίζεται ως εγκληματική ενέργεια, αλλά είναι δύσκολο να διακρίνει κανείς πότε πρόκειται για δωροδοκία και πότε για ευγνωμοσύνη από κάποιον που του έσωσες το πόδι. Οι άνθρωποι συνεχίζουν να το κάνουν, επειδή το να δίνεις δώρα θεωρείται κοινωνικό έθιμο σ’ εκείνα τα μέρη. Έπειτα όμως προκύπτει ένα ακόμη μεγαλύτερο μπέρδεμα – δεν ξέρεις αν οι γιατροί δέχονται δώρα, αν ένα συγκεκριμένο δώρο θα τους προσβάλει, επειδή θεωρείται φτηνό ή αν η κίνηση αυτή θα τους κάνει να θυμώσουν και να θέλουν να σε στραγγαλίσουν με το στηθοσκόπιο.
Μίλησα με γιατρούς και ασθενείς για τα πράγματα που δέχονται και δίνουν ως δώρα και πώς αντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις.
Η γιατρός O.G από το Νοσοκομειακό Κέντρο στην πόλη Νις στα νότια της Σερβίας μου λέει ότι κάποτε έλαβε ένα ανοιγμένο πακέτο καφέ, ως δώρο.
«Εκείνη την εποχή οι άνθρωποι μάζευαν barcodes για έναν διαγωνισμό και ο ασθενής, κόβοντας το barcode για τον ίδιο, κατά λάθος άνοιξε το πακέτο και μου το έφερε έτσι, ανοιχτό. Τον ευχαρίστησα, επειδή πίστευα πως ήδη ένιωθε αρκετά αμήχανα. Ήθελε να δείξει την ευγνωμοσύνη του. Μπορούσε, βέβαια, να είχε αφήσει το ανοιγμένο πακέτο διακριτικά στο γραφείο μου, δεν θα το είχα προσέξει, μπορεί να νόμιζα ότι το είχα ανοίξει εγώ. Δεν μου αρέσει να δέχομαι δώρα από ασθενείς και μερικούς καταφέρνω να τους αποτρέψω, αλλά πραγματικά δεν μπορώ να θεωρήσω ένα πακέτο καφέ δωροδοκία», λέει η O.G.
Ο καρδιολόγος P.P. θυμάται μια άσχημη κατάσταση (κωλοκατάσταση, για την ακρίβεια), όταν ένας ασθενής του χάρισε μια συσκευασία χαρτί υγείας.
«Εκείνη την εποχή, η χώρα μας αντιμετώπιζε κυρώσεις και υπήρχαν ελλείψεις στα πάντα, έτσι όλοι προσπαθούσαμε να τα βγάλουμε πέρα όπως-όπως. Υπήρχε μια περίοδος που είχαμε πιάσει πάτο, όλη η χώρα, έτσι το να σου δίνουν κάτι τέτοιο στη δουλειά σου δεν ήταν ασυνήθιστο. Σήμερα θα τον πετούσα έξω, αλλά και πάλι σήμερα δεν νομίζω κανείς να σκεφτόταν να φέρει κάτι τέτοιο, ως δώρο», λέει ο P.P.
Videos by VICE
Την εποχή που πράγματα, όπως χαρτί υγείας και ζάχαρη, αγοράζονταν στη μαύρη αγορά, ήσουν τυχερός, αν είχες ασθενείς που σου έφερναν τέτοια πολυπόθητα αγαθά. Πραγματικά, αν δεν είχες τίποτα να σκουπίσεις τον κώλο σου και παρουσιαζόταν η ευκαιρία να αλλάξει αυτό, θα απέρριπτες μια τέτοια προσφορά; Θα έλεγες: «Φύγε, να ΄σαι καλά και με καθαρό κώλο. Περιμένω τον μισθό μου αξίας πέντε γερμανικών μάρκων και μετά θα προσπαθήσω να φέρω χαρτί υγείας από τη Βουλγαρία». Δεν ξέρω τι θα έκανα. Πραγματικά, δεν έχω ιδέα.
Ο A.S. που δουλεύει στο Νεφρολογικό Τμήμα, κάποτε έλαβε ένα κουπόνι για καλοκαιρινές διακοπές για δύο, επειδή οι ασθενείς δεν μπορούσαν να το χρησιμοποιήσουν.
«Αρνήθηκα, επειδή μου φαινόταν πολύ θλιβερό. Τους έβαλα να βρουν τρόπο να αλλάξουν την ημερομηνία αναχώρησης ή τουλάχιστον να το δώσουν σε κάποιο μέλος της οικογένειάς τους», λέει ο A.S.
Ακόμη κι αν λάβουμε υπόψη την πιθανότητα οι γιατροί στα κρατικά νοσοκομεία να κάνουν κάτι υπεράνθρωπο για τους ασθενείς και ότι τους «αξίζει» να τους χαρίζουν καφέ, πώς εξηγείται το φαινόμενο οι ασθενείς να κάνουν δώρα σε ιδιωτικούς γιατρούς; Η σειρά που θα σε δουν εξαρτάται από το καθορισμένο ραντεβού, τους πληρώνεις, άρα γιατί νιώθεις την ανάγκη να ξοδέψεις επιπλέον;
«Μου έφερναν χειροποίητες πίτες, μπισκότα, γλυκά, σταφύλια, σαμπούκα, κρασί. Κυρίως φαγητά και ποτά. Δεν τα χρειάζομαι και συχνά τα δίνω σε κάποιον άλλον, ωστόσο, παρόλο που πληρώνουν, μερικοί ασθενείς επιμένουν να δείχνουν την ευγνωμοσύνη τους και μ’ αυτόν τον τρόπο. Θα προσβληθούν, αν δεν τα δεχτείς. Όταν φέρεσαι ευγενικά στους ασθενείς, όταν βρίσκεις χώρο γι’ αυτούς ανάμεσα σε δυο κανονισμένα ραντεβού, τους εξετάζεις σαββατοκύριακο ή τους κάνεις έκπτωση, θέλουν να σου το ξεπληρώσουν με κάποιο τρόπο», λέει ο M.D., οδοντίατρος με ιδιωτικό ιατρείο.
Για να μάθω γιατί οι άνθρωποι χαρίζουν στους γιατρούς σπιτικό φαγητό και πράγματα για το σπίτι, επικοινώνησα με τον Nikola, τον πιο άρρωστο και υποχόνδριο φίλο μου. Ο Nikola δυστυχώς αναγκάζεται να βρίσκει λεφτά για ουίσκι αρκετές φορές τον χρόνο.
«Επιβάλλεται, πάντα παίρνω μαζί μου ουίσκι, όταν πάω για τις τελευταίες εξετάσεις – και σοκολάτες, αν ξέρω ότι έχουν παιδιά», μου λέει ο Nikola.
Ο Nikola δεν ξέρει καν αν στον γιατρό αρέσει η συγκεκριμένη μάρκα ουίσκι ή έστω αν πίνει αλκοόλ, αλλά μου εξηγεί ότι έτσι μεγάλωσε. Έτσι ήταν το έθιμο. Δεν είναι σωστό να τους δώσεις μη αλκοολούχο ποτό. Υποθέτω πως μια τέτοια κίνηση είναι εντάξει, καθώς ο Nikola δεν τη θεωρεί δωροδοκία, απλώς ευγένεια. Θεωρεί ότι οι γιατροί θα προσβάλλονταν, αν δεν λάμβαναν ένα τουλάχιστον ουίσκι, που μπορεί να μην πιουν καν.
Ρωτάω τον Nikola πώς μπορεί να γενικεύει τέτοιες πρακτικές: δεν πιστεύει ότι κάποιος μπορεί να προσβληθεί από αυτό το δώρο και να θεωρήσει ότι υποτιμάει τη δουλειά του; «Καλύτερα να προσβληθούν που τους πήγα κάτι, παρά να πάω με άδεια χέρια. Στην πρώτη περίπτωση μπορώ εύκολα να διορθώσω την κατάσταση, να το πάρω πίσω, αλλά αν δεν έχω τίποτα και το περιμένουν, την πάτησα», εξηγεί.
Άρα, το να πηγαίνεις στον γιατρό είναι σαν τη ρουλέτα: Πρώτα, για το αν θα βγεις ζωντανός και ύστερα για το αν θα προσβληθεί, αν του δώσεις/δεν του δώσεις δώρο. Μπέρδεμα!
Περισσότερα από το VICE
Μερικοί από τους πιο Επικίνδυνους Τζιχαντιστές του Κόσμου Απαντούν Γιατί μας Μισούν
Το Φετινό Pride της Θεσσαλονίκης τα Είχε Όλα: Υπερηφάνια, ΜΑΤ και Χημικά
«Έχουμε Γατάκια στο Σπίτι μας, Θες να ‘Ερθεις να τα Δεις;»: Ιστορίες Θυμάτων Σεξουαλικής Επίθεσης
