«Θέλουμε να Πεθάνετε» - Οι Καταγγελίες για Επαναπροωθήσεις στο Αιγαίο Πληθαίνουν

Βγαίνω από το ταξί λίγο πριν τις δύο το μεσημέρι. Ο ήλιος καίει και η ζέστη είναι αφόρητη. Το μόνο που ακούγεται είναι ο ήχος των τζιτζικιών και των βημάτων μου στον χωματόδρομο.

Αρχίζω να αναρωτιέμαι εάν έχω ακολουθήσει σωστά τις οδηγίες που μου έχουν δώσει, όταν βλέπω ότι μπροστά μου σχηματίζεται μία στροφή. Στο τέλος της είναι η ακτή.

Στην παραλία δεν υπάρχουν λουόμενοι. Είμαι μόνο εγώ και ένα πλοίο, που έχει δέσει κάποια μέτρα μακριά από την ακτή. Βλέπω μία γυναικεία φιγούρα να κατεβαίνει τη σκάλα του πλοίου και να μπαίνει στη βάρκα που είναι δεμένη δίπλα. Πλησιάζει την ακτή κάνοντας κουπί. Έτσι καταλαβαίνω ότι έχω γίνει αντιληπτή από το πλήρωμα.

Είμαι στη Λέσβο. Το πλοίο που με περιμένει ονομάζεται Mare Liberum. Έχει γερμανική σημαία, καθώς η οργάνωση που το χειρίζεται έχει έδρα στο Βερολίνο. Το Mare Liberum βρίσκεται στο νησί από το 2018 και μέχρι πρόσφατα κατέγραφε παραβιάσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων στα ελληνοτουρκικά θαλάσσια σύνορα.

Τώρα είναι ακινητοποιημένο, καθώς ένας νέος νόμος του γερμανικού Υπουργείου Μεταφοράς έχει θέσει πολύ αυστηρές προδιαγραφές για την πλεύση των πλοίων που φέρουν γερμανική σημαία.

Πέρα από τους περιορισμούς της γερμανικής κυβέρνησης, τα μέλη του πληρώματος έχουν να αντιμετωπίσουν και την εχθρική προδιάθεση ορισμένων κατοίκων, οι οποίοι στις αρχές του Μαρτίου τους επιτέθηκαν δύο φορές. Την πρώτη φορά, μία ομάδα ατόμων πλησίασε το σκάφος κρατώντας μπιτόνι με πετρέλαιο απειλώντας ότι θα βάλει φωτιά στο κατάστρωμα. Τη δεύτερη, τους περίμεναν στο λιμάνι εμποδίζοντας τον ανεφοδιασμό τους.

Το Mare Liberum είναι η πρώτη οργάνωση που συναντώ στο νησί, για τις καταγγελίες περί επαναπροώθησης προσφύγων και μεταναστών στο Αιγαίο.

Τους τελευταίους μήνες, πλήθος δημοσιευμάτων και μαρτυριών από πρόσφυγες και μετανάστες έχουν έρθει στο φως καταγγέλοντας ότι οι επαναπροωθήσεις, δηλαδή η πρακτική της συλλογικής απέλασης πολιτών τρίτων χωρών που εισέρχονται άτυπα στη χώρα, συμβαίνουν με πρωτοφανή ένταση και βία στα χερσαία και θαλάσσια ελληνοτουρκικά σύνορα.

Πρόκειται για μία διαδικασία παράνομη, καθώς σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο κάθε άνθρωπος έχει το δικαίωμα να αιτηθεί άσυλο. Αντίστοιχα, η χώρα υποδοχής είναι υποχρεωμένη να επεξεργαστεί κάθε υπόθεση ξεχωριστά και να κρίνει αν ο αιτών χρήζει διεθνούς προστασίας ή όχι.

Όλες οι οργανώσεις με τις οποίες ήρθαμε σε επαφή επιβεβαίωσαν ότι ο αριθμός των επαναπροωθήσεων έχει αυξηθεί το τελευταίο διάστημα ανησυχυτικά, ενώ τόνισαν ότι ακόμα και ο τρόπος με τον οποίο μεθοδεύονται περιέχει πρωτοφανή βία.

«Μόνο από τις πληροφορίες που έχουν φτάσει στα χέρια μας, μιλάμε για τουλάχιστον 40 επαναπροωθήσεις.  Αν όμως κοιτάξουμε τα στατιστικά του τουρκικού λιμενικού, το οποίο δημοσιεύει πόσα άτομα διασώζει, βλέπουμε πολλά περισσότερα από 40 περιστατικά. Οι επαναπροωθήσεις έχουν φτάσει ένα νέο επίπεδο βίας σε σύγκριση με αυτό που συνέβαινε πέρυσι ή το 2018», σχολιάζει η εκπρόσωπος του Mare Liberum.

Μέχρι πρότινος, δύο ήταν τα βασικά περάσματα από την Τουρκία στην Ελλάδα: O Έβρος και το Αιγαίο. Η κρίση του Μαρτίου άλλαξε τα δεδομένα. Από τα τέλη του Απριλίου κι έπειτα, οι προσφυγικές και μεταναστευτικές ροές άρχισαν να διαμορφώνονται διαφορετικά.

«Το 90% όσων προσπάθησαν να περάσουν μέσω Έβρου δεν τα κατάφεραν. Επαναπροωθούνταν κατευθείαν», λέει εκπρόσωπος της οργάνωσης Josoor, ΜΚΟ που δραστηριοποιείται κατά κύριο λόγο στην Τουρκία και παρέχει υποστήριξη σε θύματα επαναπροωθήσεων.

Η αλλαγή αυτή έγινε αισθητή τις πρώτες εβδομάδες του Ιουνίου, όταν αποτυπώθηκε και στις τιμές της διακίνησης.

«Οι τιμές πενταπλασιάστηκαν μέσα σε πέντε μέρες, διότι πλέον έχει γίνει σχεδόν ανέφικτο να περάσεις από τον Έβρο. Επομένως οι περισσότεροι στράφηκαν προς το Αιγαίο, το οποίο είναι λίγο πιο εύκολο και άρα πιο φτηνό», λέει η εκπρόσωπος.

Για να περάσουν τα θαλάσσια ελληνοτουρκικά σύνορα, οι πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται προσωρινά στην Τουρκία πρέπει αρχικά να αναζητήσουν έναν διακινητή. Εκείνος τους υποδεικνύει το σημείο της τουρκικής ακτής από το οποίο θα αναχωρήσει η βάρκα. Αυτό το σημείο βρίσκεται συνήθως μεταξύ του Τσανάκκαλε και της Σμύρνης.

Η ομάδα των ατόμων που θα επιβιβαστεί σε κάθε βάρκα διανυκτερεύει δύο βράδια σε ένα δάσος κοντά στην ακτή, μέχρι ο διακινητής να τους δώσει το σήμα - «τώρα περνάμε». Περπατούν μία με δύο ώρες, αναλόγως το σημείο συνάντησης. Κάποιες φορές, η βάρκα είναι ήδη έτοιμη. Άλλες, οι πρόσφυγες και μετανάστες βοηθούν τον διακινητή να τη φουσκώσει και ετοιμάζουν ό,τι είναι απαραίτητο για το ταξίδι.

Συνήθως γύρω στις 9 το πρωί μπαίνουν στη βάρκα και αφήνουν πίσω τους την τουρκική ακτή. Οι διακινητές γνωρίζουν πότε το πεδίο είναι ελεύθερο για να διασχίσουν την τουρκική πλευρά των συνόρων.

Εάν η βάρκα γλιστρήσει κάτω από τα μάτια της τουρκικής ακτοφυλακής και καταφέρει να περάσει στην ελληνική πλευρά των συνόρων, η οργάνωση Joosor αναφέρει ότι «το ελληνικό λιμενικό καταφτάνει και σε όλες τις περιπτώσεις απενεργοποιεί ή καταστρέφει τη μηχανή».

Δύο είναι τα πιθανά σενάρια που εκτυλίσσονται στη συνέχεια, όπως έχουν αποτυπωθεί στις καταγγελίες που μεταφέρουν οι οργανώσεις.

Σύμφωνα με το Mare Liberum, στο πρώτο σενάριο μασκοφόροι άντρες, οι οποίοι σε πρόσφατη δημοσίευση της ερευνητικής ομάδας “Belling Cat” συνδέθηκαν με το ελληνικό λιμενικό, πραγματοποιούν με το σκάφος τους επικίνδυνους ελιγμούς προσπαθώντας να δημιουργήσουν κύμα στη θάλασσα. Με αυτόν τον τρόπο, κατευθύνουν τη βάρκα των προσφύγων προς την τουρκική πλευρά των συνόρων.

Η εκπρόσωπος σχολιάζει ότι πρόκειται για μία πολύ επικίνδυνη πρακτική, καθώς η βάρκα είναι πλαστική και επιβαίνουν σε αυτή περισσότερα άτομα από αυτά που μπορεί να υποστηρίξει. «Μία λάθος κίνηση είναι αρκετή για να αναποδογυρίσει», λέει.

«Οι πρόσφυγες και μετανάστες περνούν πολλές ώρες, συνήθως έξι, σε μία βάρκα χωρίς μηχανή, μέχρι η τουρκική ακτοφυλακή να παρέμβει. Υπήρχε και μία περίπτωση βάρκας στην οποία οι άνθρωποι έμειναν για 36 ώρες στη θάλασσα μέχρι να διασωθούν», περιγράφει η εκπρόσωπος της οργάνωσης Josoor.

Στο δεύτερο σενάριο, οι μασκοφόροι άντρες, αναγκάζουν τους επιβαίνοντες με απειλές ή χρήση βίας να αφήσουν τη βάρκα και να ανέβουν στο σκάφος τους. Από εκεί τους τοποθετούν σε μικροσκοπικές φουσκωτές διασωστικές σχεδίες (life rafts) τις οποίες δένουν στο σκάφος. Τους τραβούν προς την συνοριογραμμή και τους αφήνουν εκεί για να αναλάβει η τουρκική ακτοφυλακή.

Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και εκπρόσωπος του Alarm Phone, μίας 24ωρης γραμμής όπου μπορούν να καλέσουν πληθυσμοί που βρίσκονται σε κίνηση σε περίπτωση που η ζωή τους τεθεί σε κίνδυνο: «Είναι διάφορα τα περιστατικά, οι ιστορίες διαφέρουν. Μας καλούν και μας δίνουν συντεταγμένες. Καμιά φορά μας λένε ότι “ήρθαν μασκοφόροι, μας πήραν τη μηχανή και μας έχουν παρατήσει εδώ” ή “μας έσκισαν τη βάρκα και μπαίνει νερό ή χάνουμε αέρα”. Έχουμε ακούσει περιστατικά που μας λένε ότι μασκοφόροι έβαλαν σκοινί στη βάρκα, τους τράβηξαν στην Τουρκία και τους παράτησαν. Οι μαρτυρίες είναι διαφορετικές, αλλά όλοι μας λένε ότι συναντούν εμπόδια».

Αντίστοιχα, συντονίστρια του Legal Center Lesbos οργάνωσης που παρέχει νομική υποστήριξη σε πρόσφυγες και μετανάστες μεταφέρει μερικά ακόμη βίαια περιστατικά.

«Τους πήραν όλους στη βάρκα και τους είπαν ότι θα τους μεταφέρουν στην Αθήνα. Μετά έπαιρναν έναν-έναν στο πίσω μέρος του σκάφους. Όσοι περίμεναν, το μόνο που μπορούσαν να ακούσουν ήταν ανθρώπους να ουρλιάζουν, νομίζοντας ότι τους πετούν στη θάλασσα. Και μετά τους άφησαν εκεί, μέχρι να έρθει να τους μαζέψει η τουρκική ακτοφυλακή». Μάλιστα, σε ορισμένες περιπτώσεις, είπε η συντονίστρια, οι μασκοφόροι άνδρες δείχνουν τα κινητά τους και τους λένε “Turkey, Turkey”, συμβουλεύοντάς τους επί της ουσίας να καλέσουν το τουρκικό λιμενικό να τους σώσει.

Σύμφωνα με την ίδια οργάνωση, οι άντρες που έχουν καλυμμένα τα πρόσωπά τους ορισμένες φορές φορούν τη λευκή ολόσωμη στολή προστασίας από τον κορονοϊό, ενώ μαρτυρίες κάνουν λόγο και για την κατοχή όπλων.

«Αν δουν κάποιον να βγάζει βίντεο, αρχίζουν να τον χτυπούν. Τα θύματα περιγράφουν το εργαλείο με το οποίο τους χτυπούν σαν κοντάρι με ενσωματωμένο γάντζο. Πριν από μερικές εβδομάδες μας περιέγραψαν επίσης κάτι που μοιάζει με λόγχη. Μάλιστα, ένα θύμα είχε πολλαπλά κοψίματα στο πρόσωπό του μετά την επίθεση του Λιμενικού. Όταν τους παρακαλούν να σταματήσουν λέγοντάς τους ότι πεθαίνουν, καταγγέλλουν ότι οι άντρες τούς απαντούν “θέλουμε να πεθάνετε”», σχολιάζει εκπρόσωπος της Josoor.

«Οι επαναπροωθήσεις συμβαίνουν πολύ καιρό τώρα, αλλά με το πέρασμα του χρόνου γίνονται όλο και πιο βίαιες».

Πριν από μερικούς μήνες, οι άνθρωποι που βρίσκονταν υπό κράτηση μέσα σε ένα αστικό λεωφορείο στο λιμάνι της Μυτιλήνης, επικοινώνησαν με το Legal Center Lesbos. Το όχημα φέρεται να λειτουργούσε ως άτυπη δομή για καραντίνα.

Η οργάνωση έχει καταγράψει συνολικά τρεις περιπτώσεις προσφύγων και μεταναστών που έφτασαν σε ελληνικά νησιά, συνελήφθησαν, τοποθετήθηκαν σε φουσκωτές βάρκες ή στις βάρκες με τις οποίες ταξίδεψαν για να έρθουν στην Ελλάδα και στη συνέχεια επαναπροωθήθηκαν.

«Αυτό υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι που έχουν φτάσει στη Λέσβο, μετέπειτα απελάθηκαν, όπως έχουμε καταγράψει ότι συμβαίνει σε άλλα ελληνικά νησιά. Οι άνθρωποι κρατούνται σε ανεπίσημα κρατητήρια μέχρι να επαναπροωθηθούν», σχολιάζει η συντονίστρια.

Την Δευτέρα 6 Ιουλίου, ευρωβουλευτές της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών ζήτησαν από την ελληνική κυβέρνηση να τοποθετηθεί γύρω από τις καταγγελίες περί επαναπροωθήσεων και της χρήσης βίας στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της χώρας.

Τόσο ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, όσο και ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, απέκρουσαν τις καταγγελίες κάνοντας λόγο για «ψευδείς ειδήσεις».

Παρότι απέτυχε να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις στις διαδοχικές ερωτήσεις των ευρωβουλευτών, η ελληνική κυβέρνηση τόνισε επανειλημμένα πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της χώρας στη διαφύλαξη των ευρωπαϊκών συνόρων.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είπε ότι «υπάρχουν καταγγελίες για απελάσεις μεταναστών, οι οποίες απαγορεύονται ρητά. Οι επαναπροωθήσεις είναι παράνομες και καλώ τις ελληνικές Αρχές να ερευνήσουν κάθε καταγγελία».

Στη συζήτηση συμμετείχε και ο Εκτελεστικός Διευθυντής της Frontex, Fabrice Leggeri, o οποίος παραδέχτηκε ότι υπήρχε μία περίπτωση κατά την οποία το Ελληνικό Λιμενικό έδωσε εντολή σε δανέζικη βάρκα της υπηρεσίας να μην διασώσει τους πρόσφυγες αλλά να τους επαναπατρίσει πίσω στην Τουρκία. Ο ίδιος υποστήριξε ότι ζήτησε εξηγήσεις από την Ελλάδα, για να πάρει τελικά την απάντηση ότι πρόκειται για παρεξήγηση και ότι «κάποιος δεν κατάλαβε καλά την εντολή».

Σύμφωνα με πρόσφατο ρεπορτάζ της Εφημερίδας των Συντακτών, εικόνες από το σύστημα εναέριας επιτήρησης της Frontex που δείχνουν πρόσφυγες να μετεπιβιβάζονται από σκάφος σε φουσκωτή βάρκα και στη συνέχεια να διασώζονται από τις τουρκικές Αρχές, τέθηκαν υπ’όψιν της Επιτροπής Πολιτικών Ελευθεριών του Ευρωκοινοβουλίου.

Για το περιστατικό ενημερώθηκαν, επίσης, ο Υπουργός Ναυτιλίας, Γιάννης Πλακιωτάκης, καθώς και το αρχηγείο του Λιμενικού. Οι ελληνικές Αρχές ενημέρωσαν ότι διέταξαν εσωτερική έρευνα, το περιεχόμενο και τα ευρήματα της οποίας ωστόσο παραμένουν άγνωστα.

Το VICE απηύθυνε ερώτησε στο Ελληνικό Λιμενικό αναφορικά με τις καταγγελίες εμπλοκής του σε πρακτικές επαναπροωθήσεων στο Αιγαίο.

Στην απάντησή του, το Λιμενικό Σώμα διέψευσε τις καταγγελίες περί επαναπροωθήσεων στο Αιγαίο υποστηρίζοντας πως ο φορέας έχει καταστεί «αντικείμενο συστηματικής στοχοποίησης από μερίδα ΜΜΕ, ΜΚΟ και λοιπών πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία και συνηθίζουν να προβάλλουν με μονοδιάστατο και αποσπασματικό τρόπο τις σχετικές δράσεις».

Υποστήριξε, επίσης, πως σε «πληθώρα περιπτώσεων», οι καταγγελίες «βασίζονται σε ανεπιβεβαίωτες ή και αναξιόπιστες πηγές των οποίων η προέλευση δεν δύναται να ταυτοποιηθεί ή να εξακριβωθεί».

Τόνισε ότι το ανθρωπιστικό έργο του Λιμενικού Σώματος είναι «αδιαμφισβήτητο» και επομένως, «οποιεσδήποτε δημοσιεύσεις που αφορούν σε υποτιθέμενες επικίνδυνες ή παράνομες ενέργειες διαψεύδονται, καθώς θα πρέπει να θεωρείται ότι ανάγονται στο πλαίσιο των ψεύτικων ειδήσεων και της σκοπούμενης παραπληροφόρησης εις βάρος του Φορέα μας».

Παρόλα αυτά, επιβεβαίωσε πως αποτελεί κυβερνητική εντολή η «ενεργητικότερη επιτήρηση των θαλασσιών συνόρων με σκοπό την αποτροπή της παράνομης διέλευσης αλλοδαπών, για την προάσπιση της εθνικής ασφάλειας και της δημόσιας υγείας» .

Διαβάστε παρακάτω ολόκληρη την απάντηση του Ελληνικού Λιμενικού στο VICE.

Ακολουθήστε την Κορίνα Πετρίδη στο Twitter.

Περισσότερα από το VICE

Οι Μουσικοί στον Μαχαλά των Χάλκινων Είναι «Χαμένοι» Από την Απαγόρευση των Πανηγυριών

«Ένιωθα Ότι Δεν Αξίζω» - Ο Αγώνας μιας Γυναίκας να Ξεφύγει Από Έναν Κακοποιητικό Γάμο

Οι Ιστορίες των Προσφύγων Μέσα από τις Οθόνες των Smartphones τους

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.