Είναι τρομερά δύσκολο να μιλήσεις για τον Γιάννη Αγγελάκα, χωρίς να μιλήσεις για τον εαυτό σου: Για τα πρώτα αδέξια εφηβικά ξενύχτια με την «Ταξιδιάρα Ψυχή», για τα sleeping bag που έστησες στα παγωμένα πατώματα των φοιτητικών καταλήψεων ουρλιάζοντας «Θ’ Ανατέλλω», για τα μάτια που έτσουζαν από τα δακρυγόνα στο Σύνταγμα, με την πεισματική λούπα «Σιγά μην κλάψω, σιγά μη φοβηθώ». Αλλά και για κάθε στιγμή που αναγεννιόταν ο κόσμος στα υγρά σεντόνια ενός καινούργιου έρωτα και σιγοτραγουδούσες «Όπως ξυπνούν οι εραστές», για εκείνες τις φορές που το βάρος της ύπαρξής σου έμοιαζε αβάσταχτο, που τσαλαβουτούσες βαθιά στα σκοτάδια σου και επέστρεφες με τη σκέψη ότι «ειν’ η αγάπη ένα ταξίδι από γιορτή σε γιορτή» («κι από πληγή σε πληγή»). Όπως και για την οργή που πάλλεται κάθε 6η του Δεκέμβρη, για την αλληλεγγύη στην Ηριάννα, για τον όρκο τιμής που δώσαμε κάτω από το μνημείο του Παύλου Φύσσα, ότι δεν θα περάσει ο φασισμός.
Την τηλεόραση την κρατάμε σε απόσταση. Επιλέγουμε τα Μέσα που θα δώσουμε κάποια συνέντευξη.
Videos by VICE
Ο Γιάννης Αγγελάκας ήταν πάντα εκεί. Βασικός εκπρόσωπος μιας ανήσυχης γενιάς που δεν θαμπώθηκε από την απατηλή λάμψη του lifestyle, που απέρριψε το βόλεμα ως πυξίδα ζωής, που έφτιαχνε αντίλογους στην εξουσία. Έγινε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της, σε εποχές που απεχθάνονται την ποίηση.
Συναντηθήκαμε ένα πρωινό καθημερινής, σε μια απόμερη γωνία των Πετραλώνων, καλά προστατευμένη από τα νευρικά κορναρίσματα και την ψυχολογία της καταναγκαστικής ρουτίνας. Ξεκίνησε μια ακομπλεξάριστη και ειλικρινή συζήτηση για όλα. Επανέλαβε κάνα δυο φορές ότι είναι 58 χρονών. Αυτή ενδεχομένως είναι μια ασήμαντη πληροφορία: Παραμένει μια άχρονη, αιρετική και συνάμα ρομαντική φωνή που απλώνεται γύρω από υψωμένα χέρια.
VICE: Mια δήλωση που κάνατε με τον Παύλο Παυλίδη σε παλιότερη συνέντευξη, σχετικά με τη γέννηση του ελληνικού ροκ, παρερμηνεύτηκε, προκαλώντας πολύ θόρυβο. Σε τρομάζει ο τρόπος που κάποιοι άνθρωποι βρίσκονται με το δάχτυλο στη σκανδάλη, έτοιμοι να την πατήσουν επί δικαίων και αδίκων;
Γιάννης Αγγελάκας: Όχι, δεν με τρομάζει, συμβαίνουν αυτά. Όλα ξεκίνησαν από τη λάθος γνώμη ενός δημοσιογράφου, που δεν διάβασε καν ολόκληρη τη συνέντευξη. Κάποιοι ψοφάνε για παρεξήγηση. Λες και είπαμε εμείς ποτέ ότι πριν από μας δεν υπήρξε τίποτε. Αντίθετα, σε κάθε συνέντευξη τιμούμε όσους μας ενέπνευσαν ως πιτσιρικάδες – τον Παύλο, τον Πουλικάκο και τους άλλους. Με τον όρο «Big Bang» δεν εννοούσαμε την απαρχή του ελληνικού ροκ. Εμείς οι ίδιοι, εξάλλου, ήμασταν γκρουπ από το 1982, αλλά βρισκόμασταν στο περιθώριο, κάναμε άλλες δουλειές για να ζήσουμε. Το 1993 ξεκίνησε αυτή η διαδικασία να αποκτά μεγαλύτερα ακροατήρια. Είχε πλάκα, όμως, όλο αυτό. Τώρα, ο κόσμος που καταλαβαίνει, καταλαβαίνει. Όποιος δεν θέλει να καταλάβει, είναι δικό του πρόβλημα.
Οι συναυλίες που κάνατε με τον Παύλο Παυλίδη, αλλά και αυτές που κάνεις με άλλους καλλιτέχνες είναι πάντα γεμάτες κόσμο, παρότι αυτό το πρότυπο δεν προβάλλεται καθόλου από την τηλεόραση. Υπάρχει ένα χάσμα μεταξύ τηλεοπτικής και πραγματικής ζωής;
Τεράστιο χάσμα. Υπήρχε ήδη από τη δεκαετία του ’90, όταν όλοι έδειχναν την Ελλάδα να χορεύει στα τραπέζια και να καίει χαρτονομίσματα, σιγοντάροντας τη νεοελληνική βλακεία. Εμείς πάντα λειτουργούσαμε ως αντίλογος στο τι αποβλακώνει τον κόσμο – και τότε και τώρα. Την τηλεόραση την κρατάμε σε απόσταση. Επιλέγουμε τα Μέσα που θα δώσουμε κάποια συνέντευξη, μια στο τόσο. Παρόλα αυτά, μας ακούνε, κάνουμε συναυλίες κάνουμε και τέλος πάντων, ζούμε από αυτό που κάνουμε.
Πήγαμε με τον Παύλο στη Λάρισα και παίξαμε σε 1.000 άτομα. Τρεις μέρες νωρίτερα, ήταν ο Ρέμος με διάφορους και γέμισαν ένα στάδιο με 10.000 άτομα.
Αναφέρθηκες στο ’90, που όλα τα προβλήματα έμοιαζαν λυμένα και εσείς σαν μια παραφωνία του lifestyle. Νιώθεις ότι μ’ έναν τρόπο η ανησυχία που εκφράζατε τότε ήταν ένα πρελούδιο κινδύνου γι’ αυτό που ζούμε σήμερα;
Φυσικά. Μπορώ να σου πω ότι μέσα στην κρίση, μας ανακάλυψαν και κάποιοι παραπάνω. Ξέρεις, υπάρχει κάτι στη στάση σου, στην ηθική σου, που σιγά-σιγά με τον χρόνο δουλεύει προσθετικά, σε ανακαλύπτουν καινούργιοι, αλλά το σκέφτονται ξανά και οι παλιότεροι που δεν σε έπαιρναν στα σοβαρά. Βέβαια, ποτέ δεν δικαιώνεσαι στην Ελλάδα. Σήμερα, με όλη αυτήν την ταλαιπωρία που έχει υποστεί αυτή η χώρα, η τηλεόραση εξακολουθεί να επιβάλλει την υποκουλτούρα. Πήγαμε με τον Παύλο στη Λάρισα και παίξαμε σε 1.000 άτομα. Τρεις μέρες νωρίτερα, ήταν ο Ρέμος με διάφορους και γέμισαν ένα στάδιο με 10.000 άτομα. Δεν άλλαξε και τίποτα φοβερό. Αισθητικά, η κοινωνία με τα ίδια φαντάσματα συνεχίζει. Η βλακεία ποτέ δεν πεθαίνει. Είναι αήττητη.
Ναι, βέβαια το να κάνεις sold out συναυλία στην Τεχνόπολη είναι κάπως ενθαρρυντικό, δείχνει ότι υπάρχει κόσμος που αναζητά εναλλακτικά μονοπάτια έκφρασης.
Ποτέ δεν είχα αποθαρρυνθεί, για να σου πω την αλήθεια. Πάντα πίστευα ότι υπάρχει τέτοιος κόσμος. Αυτό φαίνεται στις δικές μας συναυλίες, στις συναυλίες του Θανάση, στην τεράστια συναυλία που έγινε για την Ηριάννα. Σ’ αυτά τα γεγονότα συγκεντρώνονται άνθρωποι και ανακαλύπτουν ότι δεν είναι μόνοι.
Ούτε σήμερα με απασχολούν ζητήματα καριέρας – και αν αύριο με ξεχάσουν όλοι, θα βρω έναν τρόπο να ζω αξιοπρεπώς.
Είμαι σίγουρη ότι με την επιτυχία που γνώρισες -τόσο με τις Τρύπες όσο στη μετέπειτα πορεία σου- σίγουρα θα υπήρχαν πολλές προτάσεις «ενσωμάτωσης» σε ένα πιο mainstream μοντέλο. Σε ακούμπησαν καθόλου;
Όχι. Ήδη από την εποχή με τις Τρύπες, είχαμε τέτοιες προτάσεις. Αρνιόμασταν. Δεν υπήρχε κανένας λόγος. Ελεύθεροι ήμασταν, μια χαρά περνούσαμε, κάναμε ό,τι θέλαμε, ηχογραφούσαμε όποτε είχαμε τραγούδια, δεν μας πίεσε ποτέ καμία εταιρεία, δεν μπήκαμε ποτέ στο τριπάκι να αγχωθούμε περί καριέρας. Δεν μας απασχολούσαν ποτέ τέτοια πράγματα. Ούτε σήμερα με απασχολούν – και αν αύριο με ξεχάσουν όλοι, θα βρω έναν τρόπο να ζω αξιοπρεπώς.
Είχες πει κάποια στιγμή ότι «η μουσική είναι η απόλυτη θρησκεία». Άλλες θρησκείες, με την πιο παραδοσιακή έννοια, σε συγκίνησαν ποτέ; Πίστεψες ποτέ ότι υπάρχει κάτι άλλο πέρα από αυτό που ζούμε;
Πάντα πιστεύεις σε κάτι άλλο. Δεν υπάρχει κόσμος που να αγαπάει τη μουσική και να μην πιστεύει ότι υπάρχει κάτι περισσότερο και μεγαλύτερο από αυτό που αντιλαμβάνεται με τις αισθήσεις του. Η μουσική είναι ένας τρόπος να δεις πέρα από την απτή πραγματικότητα, να ανοιχθείς σε πραγματικότητες που κρύβονται πίσω από αυτήν που μας έχουν δώσει ως δεδομένη. Στον πυρήνα της η μουσική μεταφέρει ενέργεια και συναισθήματα. Αυτό από μόνο του έχει μια θρησκευτικότητα. Πιστεύω, λοιπόν, αλλά όχι «εις έναν Θεό», ούτε σε 12 θεούς. Πιστεύω ότι η ζωή μας έχει νόημα, παρότι τα τελευταία χρόνια, στην παρακμή του καπιταλισμού που ζούμε, οι οργανωμένες θρησκείες, μαζί με τις εξουσίες, προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ζωή μας δεν έχει καμία αξία. Η δική μας δουλειά είναι να μεταφέρουμε την πίστη ότι το πράγμα δεν είναι μόνο αυτό που βλέπουμε, ότι οι ζωές μας αξίζουν τον κόπο και ότι το σύμπαν έχει λόγο ύπαρξης.
Ούτε η σχέση που είχες παλιά με τον Μανώλη Ρασούλη σ’ επηρέασε προς την πλευρά του ινδουισμού ή του βουδισμού;
Όχι, δεν έχω μπλέξει όπως ο Ρασούλης. Ήμουν πάντα κρατημένος μ’ αυτά. Διάβαζα, βέβαια. Άκουγα. Ο ινδουισμός έχει μια γοητεία, αν και ως οργανωμένη θρησκεία καταπιέζει κι αυτήν τον κόσμο. Στη θεωρία του κουβαλάει μιαν αντίληψη που σε οδηγεί στην αυτοευθύνη. Αλλά και στην Καινή Διαθήκη μπορείς να βρεις φωτεινά σημεία. Ωστόσο, τα υπόλοιπα είναι σκοτεινά, μισαλλόδοξα, μισογυνικά.
[VICE Video] Ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης Παίζει στο Netflix Όμως Κάποτε Είχε για Καμαρίνι Ένα Πορτμπαγκάζ
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Άλλα μουσικά ρεύματα σε ελκύουν;
Κάθε μουσική που κουβαλάει αλήθεια και δύναμη, με ελκύει. Το βρίσκω αυτό στο ρεμπέτικο, στον Χατζιδάκι. Με ελκύει η αυθεντική λαϊκή κουλτούρα του ’70 που εξαφανίστηκε και βαφτίζουμε σήμερα τον κάθε κλόουν «λαϊκό». Ο τελευταίος λαϊκός δημιουργός για μένα ήταν ο Άκης Πάνου. Βοηθήθηκα πολύ, πάντως, όταν ήμουν μικρός, από τα δικά μου είδωλα, τους Floyd, τον Bowie, τους Clash, το punk – όλα αυτά που ζούσαμε, όταν ήμασταν 20. Είναι πολύ περίεργη η σχέση που δημιουργεί ένας πιτσιρικάς μ’ ένα άκουσμα που το νιώθει δικό του. Όπως τώρα έρχονται άνθρωποι που μου λένε, «δεν σε ξέρω, αλλά είναι σαν να σε ξέρω», το ίδιο έχω νιώσει και εγώ. Στο σπίτι παίζει συνέχεια μουσική, ακόμη κι όταν κοιμάμαι. Μ’ αρέσει να «σβήνω» μ’ ένα άκουσμα.
Ο Galeano έλεγε ότι όλοι έχουμε κάποια σπασμένα γυαλιά στην ψυχή μας, που όταν γράφουμε, τα βγάζουμε έξω και σταματάνε να μας ματώνουν. Εσύ έτσι γράφεις;
Κυρίως έτσι. Η ένταση των συναισθημάτων σε βάζει στη διαδικασία να γράψεις. Βέβαια, ζούμε σ’ έναν κόσμο που έντονα είναι τα άσχημα συναισθήματα, αλλά υπάρχουν στιγμές που νιώθεις πολύ όμορφα και τότε πάλι γράφεις, επειδή κάτι ξεχειλίζει που ξεπερνά τα όρια των δυνατοτήτων του σώματος και του μυαλού σου. Το απλώνεις σ’ ένα χαρτί και ξαλαφρώνεις.
Πιθανώς κάποιοι να μπορούν να κάνουν τέχνη αποκομμένοι από την κοινωνία. Εγώ, δεν μπορώ.
Το προηγούμενο διάστημα πήρες μέρος σε μια σειρά από συναυλίες που είχαν κοινωνικό πρόσημο, όπως η συναυλία για την Ηριάννα και για την επέτειο της δολοφονίας του Παύλου Φύσσα, και γενικά μιλάς ανοιχτά για τις πολώσεις της εποχής μας. Υπάρχουν δημιουργοί που το αποφεύγουν αυτό. Είναι δυνατόν να υπάρχει τέχνη αποκομμένη από την κοινωνία;
Δεν μπορώ να μιλήσω για τους άλλους. Εγώ, δεν το αντέχω. Πιθανώς κάποιοι να μπορούν να κάνουν τέχνη αποκομμένοι από την κοινωνία. Εγώ, δεν μπορώ. Αυτό που κάνω, έχει άμεση σχέση με το πού ζω, πώς ζω, με τις σχέσεις μου, την καθημερινότητά μου, το τι συμβαίνει σ’ αυτήν τη χώρα.
Οι Smiths τραγουδούσαν «Hang the blessed DJ / Because the music that they constantly play / Says nothing to me about my life». Η μουσική που μας διαπερνά πραγματικά, είναι αυτή που μιλάει για τον βαθύτερο εαυτό μας, πέρα από τα δυο ουίσκι που θα πιούμε μετά από έναν χωρισμό;
Ε, ναι. Σου είπα, κάναμε πάντα έναν συνειδητό αντίλογο. Δεν φτάνει μόνο να το φιλοσοφείς ή να το ιδεολογικοποιείς. Πρέπει να κουβαλάς και μια αισθητική να προτείνεις στον κόσμο. Να ‘χεις μια ομορφιά μέσα σου και να επεμβαίνεις στις καρδιές των ανθρώπων. Αυτό κάναμε πάντα – και όταν ο κόσμος καλοπερνούσε και τώρα που κακοπερνάει. Στις εποχές που όλοι νόμιζαν ότι τα είχαν όλα, εγώ αντιλαμβανόμουν ότι η δουλειά μας ήταν να λέμε ότι «δεν τα έχετε όλα». Στις εποχές που νομίζουν ότι τα έχασαν όλα, πρέπει να τους υπενθυμίζεις ότι «δεν τα χάσατε όλα». Σ’ αυτά τα μονοπάτια πατάω.
Τον είχα αγαπήσει τον Παύλο Φύσσα όσο ζούσε, από αυτό που είχε κάνει στο «Σιγά μην Κλάψω». Μου άρεσε πολύ. Είχα μια τρυφερή σχέση μαζί του, χωρίς να τον έχω γνωρίσει.
Είχες υπόψη σου ότι ο Παύλος Φύσσας έκανε τη διασκευή στο «Σιγά μην Κλάψω» ή το ανακάλυψες μετά τον θάνατό του;
Το ήξερα. Εγώ γενικά είμαι λίγο στριφνός άνθρωπος. Αν μου παίρνουν κομμάτια, χωρίς να με ρωτάνε, παίρνω και ανάποδες. Λοιπόν, κάποιος μου το έστειλε όσο ακόμη ζούσε ο Παύλος. Το άκουσα και διαπίστωσα ότι είναι πολύ ωραίο, μια χαρά το κάνει το παιδί, άρα δεν πρόκειται να δημιουργήσω κανένα θέμα. Τον είχα αγαπήσει τον Παύλο όσο ζούσε, από αυτό που είχε κάνει στο «Σιγά μην Κλάψω». Μου άρεσε πολύ. Είχα μια τρυφερή σχέση μαζί του, χωρίς να τον έχω γνωρίσει. Την επόμενη φορά, όμως, που μου έστειλαν ξανά το τραγούδι, ήταν όταν δολοφονήθηκε ο Παύλος.
Αλήθεια, το περίμενες αυτό; Ότι θα είχαμε ένα καθαρά φασιστικό κόμμα στη Βουλή και τάγματα εφόδου στους δρόμους;
Στην αρχή, αιφνιδιάστηκα. Νόμιζα ότι με την κρίση ο κόσμος θα σκεφτεί, θα γίνει πιο ορθολογιστής, θα κάνει αυτοκριτική, ότι θα ανοίξει τα μάτια και τα μυαλά του. Τελικά, κλειστήκαμε περισσότερο στους εαυτούς μας, γι’ αυτό συνεχίζουμε έτσι. Ζούμε σε μια εποχή όπου κανένας δεν αναλαμβάνει τις ευθύνες του, όλοι κάπου αλλού τις προβάλλουν. Πήγαν προς την εύκολη λύση, στους υπεράνθρωπους ή μάλλον στους υπερπίθηκους, σ’ αυτόν τον εφιάλτη του εθνικισμού και του φασισμού. Εκ των υστέρων, μπορώ να πω ότι δεν ξαφνιάστηκα. Σε τέτοιους καιρούς αμολιούνται αυτά τα σκυλιά, για να κόψουν και τη φόρα του κόσμου να πάει προς την εξέλιξη, επειδή στα δύσκολα η ανθρωπότητα θα έπρεπε να ξεσπάει, να ζητάει το καλύτερο. Κάνουν μια χαρά τη δουλειά τους για το σύστημα. Η τελική λύση του καπιταλισμού ήταν πάντα ο φασισμός. Βρίσκουν εύκολα πρόσβαση σε στρώματα που δεν έχουν καλλιέργεια, που πεινάνε, που βρίσκονται σε απελπισία και ποντάρουν στα κατώτερα ένστικτά τους.
Παγκόσμια, «σκοτεινιάζει» ο ορίζοντας.
Ναι, υπάρχει κι ένας κυνισμός πλέον. Δεν βλέπεις; Όχι μόνο οι φασίστες, αλλά και οι νεοφιλελεύθεροι μάς φτύνουν τώρα στη μούρη. Μας λένε ότι η αδικία είναι βασικό συστατικό της ζωής. Ενορχηστρώνεται μια παγκόσμια επιβολή της ατμόσφαιρας ότι πρέπει ο φτωχός να αποδεχτεί τη μοίρα του και ο πλούσιος να αυξήσει τα πλούτη του.
Θυμάμαι, στο μεγάλο συλλαλητήριο για το «ΟΧΙ», πριν από το δημοψήφισμα, υπήρχε μια ένταση και στεναχωριόμουν τρελά. Ήξερα ότι σε μια εβδομάδα όλοι αυτοί θα ξενερώσουν.
Ενώ η σκέψη σου είναι πολιτική, δεν έχει εμπλακεί ποτέ με την πολιτική, στη στενή της έννοια.
Η στενή έννοια της πολιτικής είναι η αθλιότητα που βλέπουμε. Η μουσική είναι η πολιτική μου.
Αυτή η προσμονή στις αρχές του 2015, ότι έρχεται κάτι καινούργιο και άφθαρτο, δεν σε συνεπήρε καθόλου;
Όχι, ήμουν ψυλλιασμένος. Θυμάμαι, στο μεγάλο συλλαλητήριο για το «ΟΧΙ», πριν από το δημοψήφισμα, ήμουν στην Αθήνα. Κυκλοφορούσα και έβλεπα τον κόσμο σε μια ανάταση, με τα παιδιά τους στον δρόμο. Υπήρχε μια ένταση και στεναχωριόμουν τρελά. Ήξερα ότι σε μια εβδομάδα όλοι αυτοί θα ξενερώσουν. Έκανα μάλιστα μια απαισιόδοξη ανάρτηση το βράδυ και μου την έπεσαν τότε, αλλά σε μια εβδομάδα ήρθε το άδειασμα. Η «κωλοτούμπα» έγινε διεθνής όρος.
Πιστεύεις ότι αυτή η απότομη προσγείωση τότε ήταν η ρίζα για τη σημερινή πένθιμη αποδοχή της κανονικότητας;
Δούλεψε κατασταλτικά. Ο κόσμος μετά έπεσε σε μελαγχολία.
Υπάρχει αντίδοτο;
Στους ανθρώπους που διέθεταν ένα απόθεμα σκέψης και αυτογνωσίας, υπάρχει κάτι. Γίνονται πράγματα, αλλά αυτονομιστικά και σκορπισμένα. Η αλληλεγγύη στους πρόσφυγες ήταν μια τέτοια εκδοχή. Εμείς είχαμε δίπλα μας την Ειδομένη. Έβλεπες τον κόσμο να υποφέρει στις λάσπες. Θυμάμαι, είχαμε πάει με τη φίλη μου να ψωνίσουμε κάποια πράγματα, για να τα πάμε, και στα σούπερ μάρκετ είχαν εξαντληθεί βασικά είδη που χρειάζονταν οι πρόσφυγες – γάλα, πάνες κτλ. Ο κόσμος είχε ψωνίσει μαζικά, για να τα προσφέρει. Ήταν συγκινητικό. Είχα χαρεί με την ανταπόκριση του κόσμου. Έχει αντανακλαστικά αυτή η κοινωνία, αλλά πλέον τα βγάζει σε ανθρώπινο πεδίο, όχι στο μαζικό κοινωνικό. Εγώ το κίνημα των Αγανακτισμένων δεν το πίστεψα ποτέ, επειδή το όραμά τους ήταν να πάμε πίσω στο έγκλημα που μας έφτασε ως εδώ: Όχι όλοι, αλλά κάποιοι από τους συμμετέχοντες αυτό ζητούσαν – και εξανεμίστηκε.
[VICE Video] Ο Νίκος Παππάς τα Λέει Χύμα Μέχρι την Κόρνα της Λήξης
Φαντάζομαι ότι παρακολούθησες τη συζήτηση στη Βουλή για το νομοσχέδιο για την ταυτότητα φύλου. Η ρητορική των «εξωγήινων στον Υμηττό» είναι ενδεικτική του πολύ χαμηλού επιπέδου του κοινοβουλευτικού διαλόγου;
Τι να συζητάμε τώρα; Η πολιτική, σαν τσίρκο. Ήταν πάντα, αλλά τώρα έπεσαν οι μάσκες και δείχνει ο καθένας όλη την ασχήμια του. Είναι ένα χυδαίο θέαμα, αλλά επενεργεί σε μάζες που η ζωή τους είναι η τηλεόραση. Αν τα έβλεπες αυτά σε μια θεατρική παράσταση, θα σηκωνόσουν να φύγεις στο δεκάλεπτο. Αυτή η κυβέρνηση έχει δείξει ένα αριστερό πρόσημο σε λεπτομέρειες, όχι στη γενική πολιτική. Έχει φέρει κάποια νομοσχέδια, όπως αυτό, που δίνουν μιαν ανάσα σε καταπιεσμένες κοινωνικές ομάδες. Οι ομοφυλόφιλοι και οι τρανς έχουν τραβήξει πολλά στην Ελλάδα. Αν είσαι άνθρωπος που έχει ευαισθησίες, δεν γίνεται να μην τους σκέφτεσαι.
Συμπληρώνεται ένας αιώνας από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Πιστεύεις στην ουτοπία;
Πάντα πιστεύω στην ουτοπία. Σιχαίνομαι τον καπιταλισμό, είναι ένα δηλητήριο που έχει μπει μέσα μας. Δεν νομίζω, όμως, ότι λύση είναι ο κομμουνισμός. Απορώ γιατί δεν πέφτουν καινούργιες ιδέες, να συζητήσουμε για ουτοπίες, να βρούμε άλλους δρόμους. Είδαμε πραγματικά τον κομμουνισμό να λειτουργεί; ΟΚ, έγιναν πράγματα, αλλά γιατί έφτασε εκεί που έφτασε; Δεν φτάνει μόνο να ανατρέψεις μια κατάσταση, πρέπει να φτιάξεις κάτι νέο, να ανθίσει, να αντέξει και να παρασύρει την ανθρωπότητα σε φωτεινά μονοπάτια. Είναι καιρός για ουτοπίες, αλλά κανένας δεν μιλάει γι’ αυτές.
Μπορούν να υπάρξουν ουτοπίες σε διαπροσωπικό επίπεδο;
Βέβαια, από πιτσιρικάς πίστευα σε συντροφιές και παρέες. Δεν υπάρχει άλλη λύση σε εποχή μουγκαμάρας. Από εκεί μπορεί να προκύψει και κάποια καινούργια ιδέα.
Σκέφτεσαι να κάνεις κάτι άλλο; Να γράψεις, για παράδειγμα, ένα βιβλίο ή ένα θεατρικό;
Σκέφτομαι, αλλά δεν κάνω. Πάντα καταλήγω να πω μ’ ένα τετράστιχο αυτά που θα έλεγα μ’ ένα βιβλίο. Μ’ αρέσει να γράφω. Τους δύο τελευταίους δίσκους, τους εκδίδω μαζί με μια συλλογή από κείμενα.
Γράφεις σε ιδιαίτερες συνθήκες; Σε συνθήκες απομόνωσης;
Είναι πιο εύκολο και φυσιολογικό. Φροντίζω κατά εποχές να απομονώνομαι, για να γράψω. Χρειάζεται να μπαίνω σε ένα λαγούμι, να αφήνω τον εαυτό μου να μιλάει και εγώ να καταγράφω. Έτσι γίνεται. Συνήθως, πηγαίνω σε τόπους που δεν έχω πάει ξανά. Προτιμώ να είμαι μακριά από γνωστούς και φίλους.
Αν δεν έκανα μουσική θα έκανα αυτό, αν μπορούσα οικονομικά: θα γυρνούσα όλο τον κόσμο και θα γνώριζα τοπία, ανθρώπους, μουσικές.
Η Αθήνα σ’ αρέσει; Πώς και δεν αποφάσισες να μείνεις εδώ;
Μ’ αρέσει έτσι όπως τη ζω, για δυο εβδομάδες. Αλλά αυτή είναι η σχέση μου και με τη Θεσσαλονίκη και με την Κρήτη. Πάω για λίγο, φεύγω ξανά. Πάντα υπάρχει ένας λόγος να ταξιδέψεις. Γενικά, είμαι εν κινήσει και μου αρέσει. Επειδή το κάνω από πιτσιρικάς, ο δρόμος είναι εθισμός. Αν παρακαθίσω σε ένα σημείο, πάνω από μήνα, κάτι συμβαίνει μέσα μου, τρώγομαι. Μου αρέσουν οι μοναχικές βόλτες στη φύση, τα ταξίδια, ο δρόμος, οι γνωριμίες. Δεν θέλω να μένω σ’ ένα στενό όριο φίλων, θέλω να γνωρίζω ανθρώπους, αλλά έτσι, στην τύχη. Αν δεν έκανα μουσική, δηλαδή, θα έκανα αυτό, αν μπορούσα οικονομικά: θα γυρνούσα όλον τον κόσμο και θα γνώριζα τοπία, ανθρώπους, μουσικές.
Η φθορά του χρόνου σ’ επηρεάζει;
Σωματικά, ναι. Πνευματικά, το βιώνω πολύ όμορφα.
Φοβάσαι;
Ε, δεν θα φοβάμαι; Θέλω να στέκομαι στα πόδια μου. Η σκέψη θέλει ένα σώμα που να λειτουργεί. Από κάποια ηλικία και μετά, βλέπεις χρόνο με τον χρόνο τη φθορά του σώματος. Δεν φοβάμαι τον θάνατο. Φοβάμαι να μην υπάρξει κάποιο στάδιο μεταξύ ζωής και θανάτου.
Η ιστορία με τις Τρύπες ήταν ανεπανάληπτη, ήταν ό,τι καλύτερο μου έχει τύχει στη ζωή μου, μια ιστορία τρέλας, συντροφικότητας και δημιουργίας. Δεν επαναλαμβάνεται αυτό το πράγμα.
Πολλά συγκροτήματα κάνουν ένα στιγμιαίο reunion, για μια τελευταία συναυλία. Αυτήν την τελευταία συναυλία με τις Τρύπες θα τη δώσετε; Είμαι σίγουρη ότι στο προτείνουν σχεδόν καθημερινά.
Κοίτα, μερικά συγκροτήματα κάνουν συνέχεια τελευταίες συναυλίες. Όχι μόνο μου το προτείνουν, με βρίζουν κιόλας που αρνούμαι. Δεν θα το κάνουμε, όμως. Η ιστορία με τις Τρύπες ήταν ανεπανάληπτη, ήταν ό,τι καλύτερο μου έχει τύχει στη ζωή μου, μια ιστορία τρέλας, συντροφικότητας και δημιουργίας. Δεν επαναλαμβάνεται αυτό το πράγμα. Δε γίνεται, τα πράγματα έχουν τελειώσει, κάνουν τον κύκλο τους. Αν το κάναμε για τα λεφτά, θα ήταν κοροϊδία. Όπου νιώθω χαρά, έρωτα, εκεί πέρα λειτουργώ. Δεν υπάρχει προσχέδιο. Πας με την καρδιά. Τώρα, ο έρωτάς μου είναι οι 100°C. Νιώθω πολύ όμορφα εκεί. Αύριο, μπορεί να ξυπνήσουν άλλοι ήχοι στο μυαλό μου. Σημασία έχει να είσαι ερωτευμένος με τη μουσική, που είμαι αιωνίως, επειδή αυτός είναι ο δρόμος μου, η ουσία μου.
Όλη η συζήτηση που γίνεται με την ΑΕΠΙ σε αφορά καθόλου;
Δεν προλαβαίνω, δυστυχώς, να ασχοληθώ πολύ. Θέλω να βοηθάω, επειδή τρέχουν κάποιοι από το δικό μας λούκι και αν κερδηθεί κάτι, θα είναι για εμάς, τους μουσικούς. Νιώθω λίγες ενοχές, προσπαθώ να βοηθήσω παράπλευρα. Κανείς δεν σέβεται την πνευματική δημιουργία στην Ελλάδα. Όλα αυτά τα χρόνια, μας έχουν κλέψει, εταιρείες, παραγωγοί, όλοι. Από πιτσιρικάς διαισθανόμουν ότι υπήρχε κάτι διαφθαρμένο εκεί μέσα. Όλη τους η έγνοια, να μαζέψουν λεφτά πάνω μας και εις βάρος μας.
Σου λείπει κάτι από την εφηβεία, τη νεότητά σου;
Έχω διασύνδεση με τους εαυτούς μου. Μπορώ να κλείσω τα μάτια και δω τον εαυτό μου τεσσάρων, 15, 20 ετών. Νιώθω αυτήν την αλυσίδα της κίνησης της ζωής μου. Δεν νοσταλγώ τίποτα. Είναι ο δρόμος.
Παρά την ένταση της μουσικής σου, εκπέμπεις πολύ μεγάλη ηρεμία στην παρουσία σου. Δεν διανύεις περιόδους θυμού ή απογοήτευσης;
Φυσικά υπάρχουν αυτές οι φάσεις. Το να εξαγριώνομαι δεν βοηθάει πουθενά. Με την ψυχραιμία είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις οτιδήποτε παρανοϊκό συναντήσεις σ’ αυτήν την τρελοχώρα. Συμβαίνει παλεύοντας να κοιτάξεις βαθιά, γίνεσαι ψύχραιμος. Μην ξεχνάς ότι έχεις έναν άνθρωπο 58 χρονών μπροστά σου.
Εντάξει, όμως οι άνθρωποι συχνά μεγαλώνοντας γίνονται συντηρητικοί, συμβιβάζονται, γεμίζουν φοβίες.
Να ‘χεις το νου σου, λοιπόν, αφού τα ξέρεις. Μην τα ξεχάσεις, μόλις νιώσεις την ανάγκη να γίνεις μαμά.
Περισσότερα από το VICE
Κάποτε στην Αθήνα Υπήρχε Ένα Μπαρ που Έριχνε Ναρκωτικά στα Ποτά
Το Τέλος του Άκη, του Μεγαλύτερου ΠΑΣΟΚτζή που Γνώρισε η Ελλάδα
Υπάρχει Λόγος που οι Γυναίκες στo Γραφείo Παραπονιούνται ότι Κρυώνουν
