Για τρεις δεκαετίες, ο πασίγνωστος λαθρέμπορος ναρκωτικών και συγγραφέας Billy Hayes, ήταν ένα λαομίσητο πρόσωπο στην Τουρκία. Τον είχαν τοποθετήσει σε λίστα τρομοκρατών, η Ιντερπόλ είχε εκδώσει ένταλμα σύλληψής του και ουσιαστικά δεν μπορούσε να ταξιδέψει. Την προηγούμενη εβδομάδα όμως, βοήθησε στο να σηκωθεί η τουρκική σημαία πάνω από την Wall Street.
Αν έχετε παρακολουθήσει την βραβευμένη με Όσκαρ ταινία «Midnight Express» (Το εξπρές του μεσονυχτίου), τότε έχετε μια καλή ιδέα σχετικά για το τι συνέβη στον Hayes. Το σενάριο του Oliver Stone και η ομότιτλη, best-seller αυτοβιογραφία του Hayes, εξιστορούν την σύλληψή του το 1970, την φυλάκισή του και την απόδρασή του από την Τουρκία πέντε χρόνια μετά. Διαφέρουν όμως σε δύο καίρια σημεία και αυτές οι διαφορές έχουν «βοηθήσει» τον Hayes να γίνει τόσο μισητός στην Τουρκία.
Videos by VICE
«Νομίζω ότι ήταν η σκηνή του δικαστηρίου», σχολιάζει ο Hayes σχετικά με την ταινία του Stone,«το ότι με δείχνει να αποκαλώ την Τουρκία «ένα έθνος από γουρούνια» και να λέω ότι θα τους πηδήξω τους γιούς και τις κόρες, ήταν αυτό που εξόργισε όσο τίποτα άλλο τους Τούρκους, περισσότερο και από την σκηνή που σκοτώνω τον φρουρό, γιατί αυτός δεν ήταν άλλωστε και κάποιος συμπαθής χαρακτήρας».
Οι υπερβολές του Stone δεν έκαναν την ιστορία του Hayes να φανεί καλύτερη, αλλά σίγουρα έκαναν την ζωή του πιο δύσκολη.
Ο Γολγοθάς του ξεκινάει στην Ιστανμπούλ στις 6 Οκτωβρίου του 1970, όταν ο Hayes ήταν 23 ετών. O κάτοικος του Long Island συλλαμβάνεται ενώ προσπαθεί να ανέβει σε μια πτήση για την Νέα Υόρκη κουβαλώντας δύο κιλά χασίς και καταδικάζεται σε τέσσερα χρόνια και δύο μήνες φυλάκισης με την κατηγορία της λαθρεμπορίας ναρκωτικών. Ελάχιστες όμως εβδομάδες πριν την αποφυλάκισή του το 1975, με απόφαση ανωτάτου δικαστηρίου, η ποινή του επεκτείνεται στα 25 έτη. Η απόφαση αυτή «έσπρωξε» τον Hayes προς την απόδραση.
Λόγω της έκτασης της ποινής του, o Hayes κατάφερε να επιτύχει την μεταφορά του στην νησιώτικη φυλακή του Imrali. Τρείς μήνες μετά την μεταφορά του εκεί, o Hayes θα δραπετεύσει μια θυελλώδη νύχτα, χρησιμοποιώντας μια μικρή βάρκα για να διασχίσει την θάλασσα του Μαρμαρά. «Καταπίνοντας» 17 ολόκληρα μίλια, έφτασε στις ακτές της Τουρκίας το πρωινό της επόμενης μέρας, πέρασε μέσα από την χώρα και δραπέτευσε τελικά στην Ελλάδα, σχεδόν πέντε χρόνια μετά την σύλληψή του.
Όταν επέστρεψε στην Αμερική, ο Hayes μετατράπηκε σε διασημότητα. Η αυτοβιογραφία του με τίτλο Midnight Express κυκλοφόρησε το 1977, ενώ την επόμενη χρονιά βρέθηκε στο φεστιβάλ των Καννών, για να παρακολουθήσει την πρεμιέρα της μεταφοράς του βιβλίου του στην μεγάλη οθόνη. Εκεί γνώρισε και την μέλλουσα γυναίκα του, Wendy West. O Hayes ήταν πια ελεύθερος, ερωτευμένος και κανείς δεν τον χτυπούσε με ένα ξύλο στα πόδια. Η ζωή ήταν ωραία.
Όμως η βάρβαρη απεικόνιση των Τούρκων στην ταινία, κατακεραύνωσε την φήμη της χώρας στην Αμερική και ο αμερικάνικος τουρισμός προς αυτήν στέρεψε σχεδόν μέσα σε μια νύχτα, ένα γεγονός που ποτέ ουσιαστικά δεν αντιστράφηκε. Την ίδια στιγμή, οι Τούρκοι που ζούσαν στην Αμερική δέχονταν ρατσιστικές συμπεριφορές εξαιτίας της επιτυχίας της ταινίας. Πολλοί απο αυτούς κατηγόρησαν ευθέως τον Hayes για αυτήν έξαρση της ξενοφοβίας και παρέμεινε ένα μισητό πρόσωπο στην Τουρκία για δεκαετίες. Χρειάστηκαν να περάσουν πολλά χρόνια μέχρι ο Hayes να καταφέρει να ρίξει γέφυρες προς την Τουρκία, κάτι που έγινε το 2007, όταν και επέστρεψε για πρώτη φορά εκεί. Η εξιλέωσή του στα μάτια των Τούρκων φάνηκε να ολοκληρώνεται αυτήν την εβδομάδα, όταν η Τουρκοαμερικανική Πολιτιστική Ένωση, ζήτησε από τον Hayes να υψώσει την Τουρκική σημαία πάνω από τον ταύρο της Wall Street, κατά την διάρκεια της τελετής για τα 90 χρόνια της Τουρκικής δημοκρατίας.
Μέσα στον επόμενο μήνα, ο Hayes θα πει περισσότερα πράγματα σχετικά με την απίστευτη ιστορία του, στο πλαίσιο του one-man show του, που θα λάβει χώρα στο Barrow Street Theatre του Manhattan. Μέσα από το Riding the Midnight Express, ο Hayes παρουσιάζει την ζωή του και δέχεται ερωτήσεις του κοινού, ξεκαθαρίζοντας τις διαφορές μεταξύ του βιβλίου, της ταινίας και της πραγματικότητας. Ανάμεσα σε όλα, βρίσκει και τον χρόνο να πει πως κατάφερε να «μπάσει» τρεις φορές χασίς στις Ηνωμένες Πολιτείες και να ξεκαθαρίσει πως δεν σκότωσε τον περίφημο φρουρό της φυλακής, όπως απεικονίζεται στην ταινία.
Κατάφερα να συναντήσω τον Hayes σε ένα εστιατόριο στο Manhattan, μια εβδομάδα πριν ξεκινήσει η δίμηνη πορεία της παράστασής του και να του μιλήσω για τις εμπειρίες του.
VICE: Να υποθέσω ότι το one-man show σου δεν αυτοσχεδιασμός έτσι;
Billy Hayes: Κοίτα, αυτοσχεδιάζω εδώ και 40 χρόνια! Τις ίδιες ιστορίες λέω τόσο καιρό. Καμιά φορά με πιάνουν σε κάποιο πάρτι, μου δίνουν να καπνίσω λίγο χόρτο και μετά αρχίζω να λέω πάλι ιστορίες.
Συγγνώμη, αλλά δεν έφερα χόρτο μαζί μου. Όταν ήσουν φυλακισμένος, μπορούσες να γράφεις; Υπήρχαν πράγματα που σου πήραν ή που έχασες;
Ναι, ένα σωρό πράγματα. Είχα γράψει ένα μυθιστόρημα για έναν τρελό και μια μαϊμού που την έλεγαν Vito.
Έγραφες και πριν σε φυλακίσουν;
Ναι, σπούδασα δημοσιογραφία στο πανεπιστήμιο Marquette. Ήθελα να ασχοληθώ με την διαφήμιση, αλλά μετά συνειδητοποίησα τι ήταν στα αλήθεια η διαφήμιση και είπα ότι δεν υπήρχε περίπτωση να το κάνω αυτό.
Στην ταινία, ποιος είναι πιο ακριβής χαρακτήρας;
Ο Max, ο χαρακτήρας που παίζει ο John Hurt. Μέχρι και οι λεπτομέρειές του, όπως τα γυαλιά με τους σπασμένους φακούς είναι όπως ήταν. Ήταν ένας κοκαλιάρης πρεζάκιας που συνήθιζε να σουτάρει ένα πράγμα που το έλεγαν gastro, ένα φάρμακο για τους στομαχικούς πόνους. Την πρώτη μου νύχτα στην φυλακή, το μύριζα καθώς το έψηνε στο κουτάλι. Μετά το μάζευε και το σούταρε με κάτι αυτοσχέδιες βελόνες. Ήταν πολύ σκατένιο πράγμα και του έκανε χοντρή ζημιά. Αργότερα βέβαια μπόρεσαν και έμπασαν ηρωίνη μέσα. Αφότου έφυγα, απέκτησαν μεγάλο θέμα με την ηρωίνη στην φυλακή. Στο The Midnight Express Letters, αναφέρεται μια περίοδο που υπήρχε επιδημία ηρωίνης μέσα στην φυλακή. Πριν γίνει αυτό βέβαια, ήταν πολύ σποραδικό, μιας και υπήρχε πάντα χασίς και διάφορα περίεργα χάπια. Εμένα προσωπικά δεν μου αρέσουν τα χάπια, αλλά ο κόσμος εκεί μέσα κατάπινε πολύ πράμα. Όταν όμως ήρθε η ηρωίνη, τα πράγματα έγιναν πολύ άσχημα. Ήταν τόσο εύκολο να την βάλεις μέσα, τόσο εύκολο να την κρύψεις. Επιπλέον την έβαζαν και οι φρουροί, οι τροφοδότες, οποιοσδήποτε ερχόταν από έξω. Μέχρι και πάνω από τα κάγκελα την πετούσαν. Υπάρχουν εκατομμύρια τρόποι για να την περάσεις μέσα, πόσο μάλλον όταν έχεις μια έτοιμη αγορά εντός της φυλακής για να την σπρώξεις.
Όταν επέστρεψες στην Τουρκία πριν από επτά χρόνια, υπήρχε κάποιο επίσημο έγγραφο που σου εξασφάλιζε πως δεν θα σε συλλάβουν ξανά;
Όχι, υπήρχε ένα ένταλμα της Ιντερπόλ, το οποίο δεν είχε εκδοθεί. Η Ίντερπολ είναι κάτι το πολύ «χαλαρό». Οι αστυνομικές αρχές στις διάφορες χώρες, αντιδρούν διαφορετικά στις προσταγές της, οπότε είναι λίγο δύσκολο να καταλάβεις ποιος θα κάνει τι.
Αλλά κάπως έτσι θέλουν να είναι.
Κι εγώ αυτό νομίζω. Χρειάστηκε να πάω στο Λονδίνο κάποια στιγμή και επικοινώνησα με τις αρχές εκεί και τους είπα πως υπήρχε ένα ένταλμα της Ιντερπόλ για την σύλληψή μου και αυτοί απλά μου είπαν ότι για εκείνους αυτό δεν μετρούσε. Οπότε κατάφερα να πάω εκεί, αλλά γενικά ήμουν πολύ προσεκτικός και επιλεκτικός με τα ταξίδια μου. Σε γενικές γραμμές, δεν ταξίδεψα για περίπου 20 χρόνια. Αλλά ήθελα να επιστρέψω στην Τουρκία. Πάντα ήθελα να γεφυρώσω αυτό το χάσμα, να επανασυνδεθώ με την χώρα, να αλλάξω αυτήν την κατάσταση.
Τι έγινε τελικά;
Ζήτησα να γυρίσω στη Τουρκία και δεν μου επετράπη η είσοδος στην χώρα. Αρνήθηκαν. Ήμουν ένας δραπέτης, υπήρχε ένα ένταλμα της Ίντερπολ που εκκρεμούσε και δεν ήθελαν να με αφήσουν να ξαναμπώ στην χώρα. Δεν νομίζω ότι κατάλαβαν πόσο αντιφατικό ήταν αυτό. Κάποια στιγμή όμως με πήραν κάποιοι τύποι από την Τουρκία και μου είπαν ότι είχαν δει κάτι που είχα ποστάρει στο YouTube, όπου μιλούσα για την αγάπη μου για την Κωνσταντινούπολη και για το πώς ήθελα να διορθώσω την κατάσταση που είχε δημιουργηθεί. Έγινε μια μεγάλη συνάντηση και μου ανακοίνωσαν πως ήθελαν να επιστρέψω. Ο αρχηγός της αστυνομίας μου είπε πως «η καλύτερη εικόνα που θα μπορούσαμε να έχουμε, θα ήταν να σε δούμε να περπατάς στους δρόμους της Πόλης, ελεύθερος. Η χειρότερη εικόνα θα ήταν να περπατάς στον δρόμο και να πεταχτεί κάποιος και να σε πυροβολήσει στο κεφάλι».
Έχει αλλάξει πολύ πλέον η χώρα σε σχέση με την δεκαετία του 70, έτσι δεν είναι;
Είναι πολύ διαφορετική. Έχουν αλλάξει τόσα πολλά, τόσο προς το χειρότερο, όσο και προς το καλύτερο. Ο Ερντογάν, έχει κάνει την Τουρκία υπερδύναμη, η οικονομία τους βρίσκεται σε άνοδο.
Ο στρατός τους είναι στειρωμένος πλέον.
Ακριβώς. Είναι η γεωπολιτική καρδιά της Ευρώπης και της Ασίας και έχουν τον πιο ισχυρό στρατό μετά τις Ηνωμένες Πολιτείες και ίσως την Ρωσία, αλλά ο στρατός δεν λειτουργεί πλέον όπως λειτουργούσε. Ο Ερντογάν συνέλαβε στρατηγούς του στρατού, οι οποίοι ελευθερώθηκαν πρόσφατα από τα δικαστήρια μετά από χρόνια στην φυλακή, καθώς απεφάνθησαν ότι οι κατηγορίες δεν ευσταθούσαν, αλλά αυτό δεν άλλαξε την ουσία της κατάστασης. Εξακολουθεί να έχει όλη την δύναμη στα χέρια του, όλη η εξουσία είναι πλέον δική του. Έγιναν όλες αυτές οι φασαρίες στο πάρκο Gezi πριν έναν χρόνο…
Το ξέρω, ήμουν εκεί.
Ήσουν εκεί;
Ναι. Εσύ πώς βίωσες τις διαμαρτυρίες και τις φασαρίες;
Τις παρακολουθούσα συνέχεια. Μιλούσα μάλιστα σε έναν Τούρκο δημοσιογράφο εκείνη την περίοδο και σε κάποια στιγμή θυμάμαι ότι είχα εξαγριωθεί με την ιστορία της Malala, της νεαρής Πακιστανής που είχε δεχθεί μια σφαίρα στο κεφάλι και του έλεγα πως «ο προφήτης θα δάκρυζε αν έβλεπε τι έκαναν αυτοί οι δειλοί χρησιμοποιώντας το όνομά του». Όταν κατάλαβα ότι τα κατέγραφε όλα και του ζήτησα να μην τα δημοσιεύσει, φοβούμενος τις αντιδράσεις, εκείνος μου είπε ότι αυτά τα λόγια έπρεπε να ακουστούν. Είχε περάσει βλέπεις, δέκα μέρες στο πάρκο και είχε δει τι είχε γίνει από την αστυνομία και τις κρατικές δυνάμεις. Θυμάμαι να μου λέει πως δεν ήξερε τι θα γίνει επειδή εκείνοι (το κράτος) «έχουν όλα τα χαρτιά, έχουν όλη την δύναμη, αλλά ο κόσμος είναι εξαγριωμένος». Είναι πολύ επικίνδυνη όλη αυτή η κατάσταση με τον διαχωρισμό κράτους και θρησκευτικού καθεστώτος, υπάρχει πολύ ένταση και φοβάμαι ότι δεν έχει τελειώσει η βία εκεί.
Ανέφερες τον διαχωρισμό του κράτους από το θρησκευτικό καθεστώς. Το καθήκον του στρατού όμως είναι να προστατεύει αυτόν τον διαχωρισμό.
Ναι, αλλά δεν ξέρω κατά πόσο ισχύει πλέον αυτό.
Τώρα τους «ξεδόντιασε» ο Ερντογάν. Αν όμως η Τουρκία δεν μπορεί να καταφέρει αυτόν τον διαχωρισμό και την «διαχείριση» του Ισλάμ…
Τότε δεν ξέρω ποιος μπορεί. Είναι δύσκολο όμως να επιβάλεις κάτι, όπως ας πούμε αυτοί οι ηλίθιοι που θέλουν να φέρουν την Αμερικάνικη δημοκρατία στην Μέση Ανατολή.
Ναι, με τα όπλα. Είναι σαν να χτυπάς την σφηκοφωλιά…Και μετά να τρέχεις να φύγεις. Αλλά οι σφήκες έχουν ήδη αγριέψει.
