Οι Επαναστάτριες της Τέχνης της Δεκαετίας του '70

Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο i-D.

Σε μια μνημειώδης σκηνή προς το τέλος της δεύτερης σεζόν του Transparent, μια ηλικιωμένη φεμινίστρια κάνει μια πρόποση, λέγοντας: «Στην υγεία των εναπομεινάντων εξτρεμιστών». Πολλές φορές είναι εύκολο να ξεχάσει κανείς, όταν ζει στο τωρινό περιβάλλον που τόσα ανοιχτά πλέον δέχεται τον φεμινισμό σε όλες τους τις μορφές, ότι τα πράγματα δεν ήταν πάντα έτσι. Στο πλαίσιο μια νέας έκθεσης στο Dallas Contemporary Art Museum, η οποία ανοίγει αυτήν την εβδομάδα, παρουσιάζονται τα έργα τεσσάρων φεμινιστριών που λογοκρίθηκαν από τον κόσμο της τέχνης, αλλά και σπρώχτηκαν στο περιθώριο από το υπόλοιπο mainstream καλλιτεχνικό φεμινιστικό κίνημα.

Videos by VICE

Η Joan Semmel, η Anita Steckel, η Betty Tompkins και η Cosey Fanni Tutti ήταν ιδιαίτερα ενεργές την δεκαετία του ’70 και τέθηκαν στο περιθώριο λόγω του συγκρουσιακού χαρακτήρα της δουλειάς τους. «Ένα από τα κλισέ της τότε mainstream δημιουργίας αυτού του είδους, ήταν ας πούμε ένα υφαντό που έμοιαζε με αιδοίο θήλεος», αναφέρει αστειευόμενη η συντονίστρια της έκθεσης Alison Gingeras. Οι έντονα σεξουαλικοί πίνακες, τα κολάζ και οι φωτογραφίες της Joan, της Anita, της Betty και της Cosey σίγουρα δεν ακολουθούσαν αυτήν την φόρμουλα: Η Joan δημιουργούσε ρεαλιστικά πορτραίτα ζευγαριών που έκαναν σεξ. Τα «Fuck Paintings» της Betty στηρίζονταν σε αποκόμματα από πορνοπεριοδικά. Η Anita αντικαθιστούσε τους ουρανοξύστες της Νέας Υόρκης με τεράστια πέη, ενώ η Cosey Fanni Tutti χρησιμοποιούσε τις φωτογραφίες εκείνες που την είχαν αποθανατίσει την εποχή που δούλευε στον τομέα του αγοραίου σεξ, προσαρμόζοντάς τις εικόνες και δημιουργώντας την δική της μορφή τέχνης.

Σύμφωνα με τις πιο «ορθόδοξες» φεμινίστριες της εποχής, όσο είχε να κάνει με την τέχνη, τα αιδοία ήταν καλά, τα πέη και η σεξουαλική επιθυμία όχι και τόσο. Η sοlo έκθεση της Steckel το 1972 με τίτλο The Feminist Art of Sexual Politics προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων. Ακόμα και η Semmel θεώρησε πως οι εικόνες της Tompkins που έδειχναν στιγμές σεξουαλικής διείσδυσης δεν ήταν πραγματικά φεμινιστικές. Την ίδια περίοδο, η δουλειά της Cosey Fanni Tutti με την COUM Transmissions για την έκθεση Prostitution του 1976 στο ICA, δημιούργησε ζήτημα στο κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου και αναγκαστικά σταμάτησε πρόωρα.

Το 1973 η Steckel δημιούργησε την κολεκτίβα «Fight Censorship», με την συμμετοχή καλλιτεχνών όπως η Louise Bourgeois, που στόχο είχε την δημιουργία τέχνης με εντονότατο το σεξουαλικό στοιχείο. Το χειρόγραφο μανιφέστο της Steckel έλεγε χαρακτηριστικά: «αν το σηκωμένο πέος δεν είναι αρκετά “σωστό” για να μπει σε ένα μουσείο, τότε δεν θα έπρεπε να λογίζεται ως “σωστό” όταν μπαίνει σε μια γυναίκα».

Με την έκθεση να πλησιάζει, μιλήσαμε με την Alison σχετικά με αυτές τις ηρωίδες του φεμινισμού και τι σημαίνει το γεγονός ότι για πρώτη φορά, η δουλειά τους εκτίθεται ως ένα ενιαίο σύνολο.

i-D: Πώς προέκυψε η ιδέα της έκθεσης;
Alison Gingeras: Το 2010, είχα γράψει μια έκθεση για το Made in Heaven του Jeff Koons και άρχισα να φτιάχνω μια ιστορική σειρά γυναικών στον χώρο της τέχνης, η δουλειά των οποίων του επέτρεψαν να φτιάξει εκείνη την σειρά. Υπήρξαν τόσες πολλές πριν από αυτόν που έκαναν ακριβώς αυτό που έκανε και εκείνος, όπως η Betty Tompkins και η Cosey Fanni Tutti και αναγνωρίστηκαν για την δουλειά τους.

Η έκθεση είναι επίσης και μια απάντηση στις πρώτες απόπειρες που έγιναν για την σύνταξη μιας επίσημης ή mainstream ιστορίας της φεμινιστικής τέχνης. Είχε γίνει μια μεγάλη έκθεση το 2007, η WACK! Art and the Feminist Revolution. Ήταν μια φοβερά φιλόδοξη εγκυκλοπαιδική έκθεση η οποία δεν συμπεριέλαβε δύο από τις γυναίκες που έβαλα εγώ σε αυτήν την έκθεση.

Τι νομίζεις ότι μπορούν να μάθουν οι φεμινίστριες του σήμερα από την δουλειά αυτών εδώ των γυναικών;
Από πολλές απόψεις, νιώθω ότι η έκθεση μιλάει σε μια νέα γενιά γυναικών, που έχουν υιοθετήσει τον φεμινισμό χωρίς προβλήματα και ενδοιασμούς. Τους λέει πως «αυτή είναι η ιστορία σας, αυτή που δεν σας είπαν». Η σημερινή μορφή του φεμινισμού, που μιλάει έξω από τα δόντια, που δεν φοβάται τίποτα, που είναι προοδευτική σε σεξουαλικά ζητήματα, αυτή υπήρξε και την δεκαετία του ’70 και οι γυναίκες που την εξέφρασαν, το πλήρωσαν.

Νομίζω πως όλη η έκθεση αφορά την ενέργειά τους. Δεν μιλάμε για γυναίκες με παθητικό ρόλο, ήταν γυναίκες που έψαχναν για καυγά. Προσπάθησαν να φέρουν τα ζητήματα που ήθελαν να θίξουν στο επίκεντρο, όχι απλά να εκφραστούν και να περιμένουν μέχρι να αντιδράσει κάποιος σε αυτό. Νομίζω όμως πως επιπλέον αυτού, μιλάμε απλώς και για μια πραγματικότητα, μιας και δεν είχαν άλλο τρόπο να φανεί το έργο τους. Τα έργα της Betty Tompkins έμειναν κυρίως μέσα στο διαμέρισμά της από το 1975 εως το 2002. Δεν τα έδειξε ποτέ σε κάποιον έμπορο τέχνης, μέχρι που την ανακάλυψε ξανά ο Mitchell Angus το 2002.

Πώς αισθάνονται η Joan, η Betty και η Cosey για όλο αυτό το νέο ενδιαφέρον για την δουλειά τους;
Η Betty αισθάνεται μια αίσθηση απίστευτης ευφορίας, μιας και επιτέλους έχει μια αναγνώριση, ενώ στην Νέα Υόρκη είναι πλέον μια καλτ φιγούρα. Οι νεαροί καλλιτέχνες την λατρεύουν, έχει γίνει κουλ! Ο Nate Lowman έκανε μια έκθεση μαζί της στον χώρο του.

Ο λόγος που νομίζω ότι το κάνει σημαντικό να κοιτάξουμε αυτήν την στιγμή το έργο τους, είναι επειδή υπάρχουν τόσες δουλειές πλέον που φτιάχνονται αυτήν την εποχή, που δανείζονται στοιχεία από την αισθητική και τον τρόπο που προσεγγίζουν την τέχνη. Όλοι μας χρειαζόμαστε έναν οδηγό, όλοι μας χρειαζόμαστε ήρωες, οπότε είναι σημαντικό να αναγνωριστεί η δουλειά τους, όσο κι αν έχουμε αργήσει να το κάνουμε.