«Η ταινία που φτιάξαμε μου απέδειξε ότι μπορώ να κάνω και καλά πράγματα, όχι μόνο τα άσχημα που έχω κάνει στη ζωή μου», είπε με αφοπλιστική ειλικρίνεια ο Γρηγόρης και όλοι στο κοινό χειροκροτήσαμε, γιατί ενστικτωδώς καταλάβαμε τη σημασία αυτής της πρότασης.
Ο Γρηγόρης είναι κρατούμενος, βοηθός σκηνοθέτης και υπεύθυνος της έρευνας για το ντοκιμαντέρ που θα παρακολουθήσουμε – ένας από τους αποφοίτους του προγράμματος κινηματογράφου που διοργανώνεται μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού από τον γνωστό σκηνοθέτη Αντώνη Κόκκινο.
Videos by VICE
Κάθε κύκλος μαθημάτων ολοκληρώνεται με τους φυλακισμένους να γυρίζουν μόνοι τους μια ταινία, αναλαμβάνοντας κάθε πιθανό ρόλο και καλύπτοντας όλα τα πόστα που απαιτεί μια επαγγελματική κινηματογραφική παραγωγή.
Η αρχική ιδέα, η τελική εκδοχή του σεναρίου, η σκηνοθεσία, οι τεχνικές ειδικότητες, κάμερα, ηχοληψία, φωτογραφία είναι όλα υπό την ευθύνη τους, με τον Αντώνη Κόκκινο να αναλαμβάνει μόνο την καθοδήγηση και την καλλιτεχνική επιμέλεια. «Δεν παρεμβαίνω καθόλου στην επιλογή των θεμάτων. Οι ταινίες είναι 100% προϊόντα των ανθρώπων του προγράμματος».
Ένα ζεστό πρωί του Νοεμβρίου με δυνατό ήλιο περάσαμε τις πύλες του Κορυδαλλού για να δούμε, σε πρώτη προβολή, μαζί με τους δημιουργούς τους, δύο ταινίες, το ντοκιμαντέρ «Οι γάτες του Κορυδαλλού» και τη φιξιόν ταινία μικρού μήκους, «Τα πάντα ρει».
Για να φτάσουμε στο κέντρο των ανδρικών φυλακών Κορυδαλλού, στο προαύλιο γύρω από το οποίο εκτείνονται οι πτέρυγες των κελιών και όπου περιμέναμε να μας φωνάξουν να αρχίσουμε, περάσαμε από πολλά σημεία ελέγχου. Το πρώτο που αποχωρίζεσαι για να μπεις στη φυλακή, έστω και ως επισκέπτης, είναι το κινητό σου. Στη συνέχεια, ακολουθήσαμε την προκαθορισμένη για τους θεατές διαδρομή, μέσα από πανομοιότυπους γκρίζους διαδρόμους, ανιχνευτές μετάλλων και βαριές σιδερένιες πόρτες.
Μαζευόμαστε περίπου 35 άτομα στο προαύλιο, το σημείο συγκέντρωσης των θεατών αυτής της διαφορετικής κινηματογραφικής πρεμιέρας και αντικρίζουμε μια πολύ διαφορετική εικόνα και ατμόσφαιρα: δέντρα, πράσινο, ένα μικρό γηπεδάκι ποδοσφαίρου και πολλά ζώα, κυρίως κότες και γάτες, πάρα πολλές γάτες που όπως θα βλέπαμε λίγο αργότερα στο ντοκιμαντέρ, προσέχουν οι κρατούμενοι με μια σχολαστικότητα που δείχνει ότι η φροντίδα αυτών των ζώων είναι από τα σημαντικότερα πράγματα που έχουν κάνει στη ζωή τους και σίγουρα η αλληλεπίδραση μαζί τους είναι το μεγαλύτερο «παυσίπονο» που έχουν αυτήν τη στιγμή.
Όπως μας είπαν, οι γάτες ποτέ δεν θα τους ρωτήσουν τι έχουν κάνει και θα δεθούν συγκινητικά πολύ με τον άνθρωπό τους. Η ώρα περνάει και σιγά-σιγά σηκωνόμαστε και κατευθυνόμαστε προς την αίθουσα προβολής των ταινιών, την ίδια αίθουσα όπου λαμβάνουν χώρα τα μαθήματα κινηματογράφου. Σπρώχνουμε μια τελευταία βαριά πόρτα και προχωράμε στον διάδρομο όλοι μαζί.
Οι δημιουργοί και συντελεστές των ταινιών μάς περιμένουν έξω από την πόρτα και μας καλωσορίζουν, σαν να μας υποδέχονται στο σπίτι τους, αλλά με μια ευδιάκριτη συστολή μιας και όλοι μας ήρθαμε για να δούμε αυτό που έφτιαξαν. Ο προτζέκτορας έχει ήδη στηθεί και όλα είναι έτοιμα να αρχίσουμε.
Οι κρατούμενοι παίρνουν θέση στις δύο τελευταίες σειρές, με ελάχιστες εξαιρέσεις που κάθονται δίπλα στον Αντώνη Κόκκινο, ο οποίος θα πατήσει το play. Ανάμεσά τους ο Νίκος, σκηνοθέτης του «Τα πάντα ρει», που μετά την ολοκλήρωση των γυρισμάτων και μέχρι η ταινία να μπει στο μοντάζ και να πάρει την τελική της μορφή, αποφυλακίστηκε.
Αυτό είναι και το μεγαλύτερο στοίχημα για τον Αντώνη Κόκκινο, τους συνεργάτες του και τους κρατούμενους: οι όροι με τους οποίους θα επιστρέψουν αυτοί οι άνθρωποι στην κοινωνία. Η ουσία του προγράμματος για τον σκηνοθέτη αγαπημένων ταινιών, όπως το «Τέλος Εποχής», είναι οι πρώην φυλακισμένοι να μπορέσουν να εργαστούν στην οπτικοακουστική παραγωγή. Κυρίως επειδή όπως μου έχει ξαναπεί, έχουν τις ικανότητες.
«Αν εγώ έκανα ταινία, θα έπαιρνα σίγουρα παιδιά από το πρόγραμμα, όχι για ελεημοσύνη. Πιστεύω ότι είναι καλοί», θα πει ο ίδιος. Ο άλλος Νίκος, πρωταγωνιστής της ταινίας μικρού μήκους, ψάχνει να βρει τις λέξεις για να περιγράψει τι ήταν για τον ίδιο το πρόγραμμα κινηματογράφου. Το συμπυκνώνει στη φράση «ηλιαχτίδα ελπίδας και πιθανή επαγγελματική αποκατάσταση».
Τα φώτα σβήνουν για την πρώτη προβολή. Ο Αντόνιο, η Μιουτ, ο Μήτσος, η Πατσίτα που γέννησε τα μικρά της, ο Scarface με το ένα μάτι καταλαμβάνουν την οθόνη και μας συστήνουν τους ανθρώπους που τους φροντίζουν, μέσα από το ντοκιμαντέρ «Οι γάτες του Κορυδαλλού».
«Οι κρατούμενοι, αυτοί οι πολύ κακοί άνθρωποι για τους έξω, προσέχουν τα γατάκια, τα ταΐζουν, τους βγάζουν ονόματα, τα στέλνουν για εμβόλια. Εκεί βρήκα ένα παράδοξο, μια αντίθεση που με ενδιέφερε πάρα πολύ», είπε μετά την προβολή ο Ηλίας, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ και φοιτητής ιταλικής φιλολογίας, που συνεχίζει τις σπουδές του μέσα από τη φυλακή.
«Για τον έξω κόσμο είμαστε αληταράδες, φονιάδες και δεν ξέρω εγώ τι», λέει στην κάμερα ένας κρατούμενος που στα γατιά της φυλακής έχει βρει καταφύγιο αγάπης και τα φροντίζει απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ. Η συμβίωση φυλακισμένων και ζώων, η έγνοια ανθρώπων περιθωριοποιημένων για τις γάτες οπτικοποιείται χωρίς πολλά-πολλά σ’ αυτό το πραγματικά τρυφερό ντοκιμαντέρ.
Εκτός από τις γάτες του προαυλίου που μπαινοβγαίνουν στο εσωτερικό της φυλακής, όταν ανοίγουν οι πόρτες, υπάρχουν και οι «κελόγατες» που ζουν μόνιμα μέσα στα κελιά με τους ανθρώπους τους. Η Ρόζα, ο Ρότζερ, η Ζιζή, ο Χόρχε, ο Κίτσος και η Μαρία – καμία γάτα χωρίς όνομα στη φυλακή. Έξι γατιά, δύο άτομα σε ένα κελί. «Οικογένεια» για τον Κώστα που η κόρη του, του λείπει πιο πολύ από την ελευθερία, είπε.
Αρκετές γάτες του Κορυδαλλού γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν μέσα στο κελί. Οι κρατούμενοι πολλές φορές προτιμούν για τα ζώα «να βγουν έξω κοινωνία», όπως λένε. Για αυτό αρκετά μωρά γατιά έχουν δοθεί σε ανθρώπους εκτός φυλακής. Οι κρατούμενοι αγοράζουν με δικά τους έξοδα φαγητό και φάρμακα για τις γάτες που προσέχουν. Μάλιστα, έχουν φτιάξει κι ένα αυτοσχέδιο νεκροταφείο ζώων, για να θάβουν τα ζώα που πεθαίνουν μέσα στη φυλακή.
Πολλοί σχεδιάζουν να τις πάρουν μαζί τους, όταν αποφυλακιστούν, ενώ όσοι δεν είναι σε θέση να το κάνουν, ανησυχούν τι θα συμβεί στο ζώο που ήταν συγκελίτης τους τόσα χρόνια, όταν εκείνοι φύγουν. «Οι γάτες είναι η ψυχοθεραπεία μου, σπάνε τη σιωπή μου και την ανία μου», λέει ο Κώστας και ο συνονόματός του συμπληρώνει, «πιστεύω θα είμαι καλύτερος άνθρωπος στο μέλλον».
Έχει ενδιαφέρον να παρατηρείς τους κρατούμενους όσο παίζει η ταινία. Είναι προσηλωμένοι, γελάνε σε συγκεκριμένα σημεία, κάτι τους συμβαίνει, συγκινούνται. Οι περισσότεροι προσπαθούν να κρύψουν με κάποια συστολή το πόσο περήφανοι είναι που πίσω από τα κάγκελα της φυλακής έφτιαξαν κάτι που είναι μόνο δικό τους, όσες αναταράξεις και να τους επιφυλάξει στη συνέχεια η πορεία τους στη ζωή. Φαίνεται ότι δεν έχουν μάθει στα «συγχαρητήρια» και την προσοχή.
Ξεκινάει η ταινία μυθοπλασίας «Τα πάντα ρει», ένα φιλμ για τον κουμανταδόρο, όπως λένε στη γλώσσα της φυλακής, τον αρχηγό και τη σχέση που αναπτύσσει με τους συγκρατούμενούς του αλλά και τον ανταγωνισμό του με τον προηγούμενο ηγέτη που «εκθρονίζει».
Ο Νίκος, προφυλακισμένος που σε λίγες μέρες θα περάσει δικαστήριο, πρωταγωνιστεί. Η παρουσία του είναι επιβλητική, για αυτό του πρότειναν τα παιδιά να παίξει εκείνος τον ρόλο του ηγέτη. Δεν του είχε περάσει απ’ το μυαλό να κάνει τον ηθοποιό, όπως μας λέει.
Το αποτέλεσμα το βρήκε «συγκινητικό», λέξη που χρησιμοποίησαν πολλοί κρατούμενοι μετά την προβολή. «Είμαστε στον πάτο του βαρελιού όπως και να το κάνεις, αλλά η ταινία ήταν ωραία, ομαδική δουλειά. Ήδη μου έχει γίνει μια κρούση από εταιρεία παραγωγής για μετά», καταλήγει. Μακάρι.
«Πρέπει να γίνει αυτό το πράγμα μαζικό, να συμμετέχουν κι άλλοι στο πρόγραμμα και βέβαια, το σημαντικότερο είναι να δουλέψουμε κι έξω, πάνω στον κινηματογράφο. Με την εμπειρία που αποκτήσαμε στην ταινία, μπορούμε να το κάνουμε», λέει με έμφαση ο Ηλίας, σκηνοθέτης των Γατών.
Ο Παύλος Κοντογιαννίδης, ηθοποιός που συνεργάστηκε με τους κρατουμένους σε ταινία προηγούμενου κύκλου, τον «Θανατοποινίτη» με τον Γιάννη Στάνκογλου τονίζει ότι αυτά τα φιλμάκια πρέπει να πάνε σε όλα τα φεστιβάλ του κόσμου. Συζητώντας με τον Αντώνη Κόκκινο, μας λέει ότι υπέβαλε τις «Γάτες του Κορυδαλλού» στο Φεστιβάλ της Δράμας, αλλά το ντοκιμαντέρ δεν έγινε δεκτό. «Ακόμα και να μην τους άρεσε το περιεχόμενο, πιστεύω ότι θα έπρεπε να υπάρχει αυτή η φωνή σε ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ», υποστηρίζει ο σκηνοθέτης.
«Ήταν συγκινητικό που είδαμε σήμερα τις ταινίες, που έχουν κάνει τα παιδιά σαν ομάδα και όχι σαν άτομα. Παρακολουθώντας τις δύο ταινίες, αισθάνθηκα πόσο καλό μού έχει κάνει και μένα αυτή η εμπειρία, βλέποντας τη χαρά στα πρόσωπα των παιδιών». Ο Αντώνης Κόκκινος συνεχίζει λέγοντας ότι έφτασε η στιγμή να αφήσουμε τις προκαταλήψεις και να βάλουμε στόχο την πραγματική επανένταξη».
Η ομάδα του σκηνοθέτη, «Κινούμενη Εικόνα», θα συνεργαστεί με την «Επάνοδο», τον επίσημο φορέα για την επανένταξη των αποφυλακισμένων, με σκοπό να διευρυνθούν οι στόχοι του προγράμματος και να κινητοποιηθούν και άλλα καταστήματα κράτησης, πέρα από τον Κορυδαλλό και τον Ελαιώνα.
«Δεν ξέρω αν έδωσα κάτι εγώ σ’ αυτούς, εκείνοι μου έδωσαν πολλά», καταλήγει ο σκηνοθέτης που την τελευταία πενταετία έχει αφοσιωθεί στην προσπάθεια να ανοίξει στις φυλακές ένα παράθυρο στον κόσμο, μέσα από τον κινηματογράφο. Η διευθύντρια των φυλακών, Μαρία Στέφη και η συντονίστρια του προγράμματος και προϊσταμένη της κοινωνικής υπηρεσίας, Σοφία Ασημακοπούλου κάνουν λόγο για ουσιαστική επανακοινωνικοποίηση των κρατουμένων μέσα από το σινεμά.
Όταν τελείωσε η προβολή και η συζήτηση που ακολούθησε, αρκετοί κρατούμενοι βγαίνουν έξω για τσιγάρο. Μιλάμε. Δεν ρωτάς ποτέ γιατί ένας άνθρωπος βρίσκεται εδώ. Είναι κανόνας. Αρκετοί όμως θέλουν να μοιραστούν από μόνοι τους κομμάτια της ιστορίας τους.
Ο Κώστας, κρατούμενος, που σε αντίθεση με τους υπόλοιπους έχει φορέσει σακάκι για τη σημερινή προβολή, μας λέει ότι οι ταινίες ήταν επιτέλους μια αφορμή για να συζητήσουν μέσα στη φυλακή κάτι άλλο πέρα από το γιατί είναι εδώ, πόσο καιρό θα μείνουν και τι θα κάνουν.
Οι μόνες στιγμές που αυτοπροσδιορίζονταν από κάτι διαφορετικό, από την επαφή με μια τέχνη κι όχι από το αδίκημα, εξαιτίας του οποίου στερήθηκαν την ελευθερία τους. «Οι ώρες των μαθημάτων και των γυρισμάτων ήταν οι μόνες ώρες που ξέφευγε το μυαλό. Όταν μαθαίνουμε, όταν συζητάμε για κινηματογράφο, νιώθουμε άνθρωποι», λέει οι Κώστας που έπαιζε στο «Τα πάντα ρει».
Περπατώντας τους ίδιους διαδρόμους, με αντίστροφη αυτήν τη φορά πορεία για να βγούμε από τον Κορυδαλλό, μετά από πέντε ώρες περίπου, κάπου χάνουμε τον προσανατολισμό μας. Η φυλακή είναι δαιδαλώδης, για λίγο χανόμαστε κι έχουμε την αίσθηση πως αν πάρουμε λάθος δρόμο και προχωρήσουμε πιο βαθιά, η εικόνα που θα αντικρίσουμε θα είναι πολύ διαφορετική.
Ζητάμε κατευθύνσεις, με μια απροσδιόριστη αγωνία. Βγαίνουμε. Η πόρτα κλείνει πίσω μας. Αυτή ήταν σίγουρα μια πολύ ξεχωριστή ημέρα στις φυλακές του Κορυδαλλού, για τους θεατές και τους περίπου 25 απόφοιτους του προγράμματος κινηματογράφου.
Ακολουθήστε τη Ντιάννα Βασιλείου στο Instagram
Κάνε subscribe στο YouTube – VICE Greece.
Περισσότερα από το VICE
Εντυπωσιακές Φωτογραφίες της Ελλάδας από Ψηλά
No Fomo Friends: Οι Φίλοι που Βλέπουμε Μία Φορά τον Χρόνο
Οι Σκιαδαρέσες Γουστάρουν το Fun που Πονάει Λίγο στη Ζωή και στη Μουσική
