«Εκείνη την ώρα είμαι σε αφασία – το μυαλό μου κενό. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μας σημαδεύουν οι Ρώσοι στρατιώτες, ενώ έχουμε πάρει άδεια να φύγουμε από τη Μαριούπολη. Νιώθω τρόμο. Πρώτη φορά στη ζωή μου με σημαδεύουν με όπλο. Το τανκ συνεχίζει να έχει την κάννη του στραμμένη προς το μέρος μας. Σκέφτομαι “μια φορά αν ρίξει, θα καούμε όλοι”.
»Πρώτη φορά στη ζωή μου, στα 58 μου, έζησα πόλεμο. Δεν μπορούσα να το φανταστώ. Σκεφτόμουν ότι μπορεί να μη βγούμε ζωντανοί. Εγώ ήμουν αποφασισμένος να φύγω από τη Μαριούπολη, με τα πόδια, με ωτοστόπ, με οποιοδήποτε τρόπο».
Videos by VICE
Ο Δημήτρης Τερζούδης είναι οικονομολόγος και διερμηνέας, με καταγωγή από το χωριό Μεταξάδες στο Διδυμότειχο. Ζει στο Κίεβο από το 1985 που ήρθε για σπουδές, μαζί με τη γυναίκα του, Ναταλία με καταγωγή από την Ουκρανία και τον γιο τους, Χρήστο.
Η ρωσική εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου τον βρήκε στη Μαριούπολη, όπου εργαζόταν ως διερμηνέας για ελληνικά τηλεοπτικά κανάλια, μερικές μέρες πριν ξεκινήσει ο πόλεμος. «Το πρώτο πλάνο που τραβήξαμε από τον πόλεμο, ήταν ενός σχολείου που χτυπήθηκε από πύραυλο. Δεν υπήρχαν θύματα, οι άνθρωποι είχαν κρυφτεί στα υπόγεια». Ο Δημήτρης Τερζούδης νιώθει ότι βρέθηκε στη Μαριούπολη, την πόλη που χτυπήθηκε πιο σφοδρά από κάθε άλλη, εξαιτίας κάποιου κακού γυρίσματος της τύχης.
Μέσα στην επιχείρηση «Νόστος 3»
Ο 58χρονος διερμηνέας θα εγκατέλειπε την πόλη-σύμβολο της βαρβαρότητας που συντελείται εις βάρος των Ουκρανών, μαζί με άλλους 81 Έλληνες πολίτες, δημοσιογράφους και μέλη του προσωπικού του προξενείου, μετά από επιχείρηση απεγκλωβισμού τους, με την ονομασία «Νόστος 3».
Το ελληνικό κονβόι των 66 αυτοκινήτων, υπό τον πρέσβη Φραγκίσκο Κωστελλένο, ξεκίνησε από τη Μαριούπολη το πρωί στις 2 Μαρτίου και έφτασε στο Βουκουρέστι, την πρωτεύουσα της Ρουμανίας, στις 5 Μαρτίου, μετά από τρία εικοσιτετράωρα που κανείς τους δεν θα ξεχάσει. Ο Δημήτρης Τερζούδης περιγράφει στο VICE τις εφιαλτικές στιγμές που έζησε στην πιο επικίνδυνη διαδρομή της ζωής του.
Μόλις δέκα χιλιόμετρα έξω από τη Μαριούπολη, το κονβόι πέφτει σε μπλόκο του ρωσικού στρατού και των ρωσόφωνων αυτονομιστών, με πολλά άρματα μάχης, τεθωρακισμένα και οχήματα υποστήριξης να τους σημαδεύουν. Η μία ώρα που έβλεπε τις κάννες των όπλων να είναι στραμμένες κατά πάνω τους ήταν η πιο δύσκολη της ζωής του.
Η συνέχεια τούς επεφύλασσε κατεστραμμένες γέφυρες, πέρασμα μέσα από χωράφια «σπαρμένα» με νάρκες και ένα ολόκληρο χωριό να καίγεται μπροστά στα μάτια τους, μετά από βομβαρδισμό.
Αυτή είναι η ιστορία διαφυγής του Δημήτρη Τερζούδη από τη Μαριούπολη, όπως τη διηγήθηκε στο VICE:
Πέφτοντας σε μπλόκο του ρωσικού στρατού
Φτάσαμε Μαριούπολη στις 22 Φεβρουαρίου. Το πρωί που χτυπήθηκε η πόλη, μόλις ξεκίνησε ο πόλεμος, ήμασταν στο ξενοδοχείο. Στα περίχωρα έπεφταν βόμβες και πύραυλοι. Λίγες ημέρες μετά, μας είπε ο πρέσβης ότι πρέπει να είμαστε στο προξενείο, για να είμαστε πιο ασφαλείς. Δημοσιογράφοι, τεχνικοί απ’ όλα τα κανάλια ήμασταν στα δωμάτια και στα υπόγεια επί τρεις-τέσσερις μέρες, όσο προσπαθούσε ο πρέσβης, Φραγκίσκος Κωστελλένος, να ανοίξει ανθρωπιστικό διάδρομο για να φύγουμε.
Ώσπου συνέβη ένα περιστατικό που μας κλόνισε όλους: Μια καθαρίστρια του προξενείου ήρθε το πρωί κλαίγοντας και μας είπε ότι βομβάρδισαν το Σαρτανά και ότι σώθηκε για μερικά λεπτά. Ήταν στο υπόγειο του σχολείου, βγήκε και μπήκε στο λεωφορείο. Όταν γύρισε και κοίταξε πίσω, είδε βόμβες να πέφτουν στο σχολείο. Ήταν παιδιά μέσα, δεν ξέρω αν έμεινε κανείς ζωντανός. Από τότε, κόπηκε το ρεύμα, το νερό και δεν υπήρχε καμία επικοινωνία με το Σαρτανά. Είχαν βομβαρδίσει όλο το χωριό.
Οι διαπραγματεύσεις με τη ρωσική και την ουκρανική πλευρά για να ανοίξει ανθρωπιστικός διάδρομος συνεχίζονταν. Το βράδυ της 1ης Μαρτίου μάς μαζεύει ο πρέσβης και κάνουμε σύσκεψη. Μας ανακοινώνει ότι αύριο φεύγουμε με δικά μας αυτοκίνητα και ότι όποιοι άλλοι – κυρίως γυναίκες με παιδιά – έχουν αυτοκίνητα μπορούν να μας ακολουθήσουν. Θα έχουμε για μερικές μόνο ώρες ελεύθερη διέλευση στο πεδίο μαχών. Ανακουφίστηκα όταν έμαθα ότι φεύγουμε. Ήμουν σίγουρος ότι αλλιώς θα βρισκόμασταν περικυκλωμένοι κι ότι θα έκλειναν όλες οι οδοί διαφυγής.
Συγκεντρωνόμαστε το πρωί στην αυλή του Προξενείου. Περιμένουμε να μαζευτούν γυναικόπαιδα σε μια πλατεία. Όταν ξεκινήσαμε πια, ήταν μια μεγάλη αυτοκινητοπομπή, με πολλές δεκάδες αυτοκίνητα. Φυγαδεύσαμε πολλές γυναίκες και παιδιά. Πρώτο ήταν το αυτοκίνητο του πρέσβη, εγώ ήμουν στο δεύτερο μαζί με δημοσιογράφους.
Ξεκινάμε. Φτάνουμε στο πρώτο ουκρανικό checkpoint έξω από τη Μαριούπολη, στις 12 το μεσημέρι. Μας κάνουν έλεγχο διαβατηρίων και μας αφήνουν να περάσουμε. Μετά από 10 χιλιόμετρα προχωράμε και σταματάμε. Βλέπουμε ρωσικά τανκς να μας κλείνουν τον δρόμο. Η κάννη του πρώτου τανκ μας σημαδεύει. Εκεί που ήταν χαμηλωμένο, αρχίζει να σηκώνεται και να ρυθμίζει. Είμαστε μόλις 50 μέτρα μακριά.
Τότε βγαίνει από το δασάκι ένα άλλο τεθωρακισμένο με πυροβόλα και, ταυτόχρονα, μας πλησιάζουν περίπου 200 Ρώσοι στρατιώτες και μας περικυκλώνουν απ’ όλες τις πλευρές, κρατώντας αυτόματα όπλα στα χέρια. Βγαίνει ο πρέσβης μπροστά και αρχίζει να μιλάει με τον Ρώσο αξιωματικό. Εκείνος αρχίζει τα τηλέφωνα.
Οι στρατιώτες συνεχίζουν να μας σημαδεύουν με τα όπλα τους. Κάθε αυτοκίνητο είναι περικυκλωμένο από πέντε ή έξι Ρώσους φαντάρους. Έχουν πάρει θέση μάχης. Οποιαδήποτε κίνησή μας σήμαινε ότι θα αρχίσουν να πυροβολούν. Έτσι και πυροβολούσε ένας θα πυροβολούσαν όλοι. Πιστεύω ότι φοβόνταν μήπως μέσα στα αυτοκίνητα υπήρχαν μέλη του Τάγματος του Αζόφ.
«Νιώθω τρόμο. Πρώτη φορά στη ζωή μου με σημαδεύουν με όπλο»
Μετά από 20 εφιαλτικά λεπτά, οι στρατιώτες φεύγουν και το τανκ χαμηλώνει. Περιμένουμε. Δέκα λεπτά αργότερα, τους ξαναβλέπουμε να έρχονται και να μας κυκλώνουν. Ακριβώς ό,τι είχε γίνει και νωρίτερα. Απόρησα, δεν καταλάβαινα τι γινόταν.
«Πάρτε το δάχτυλο από τη σκανδάλη. Αν κάποιος δικός σας, από νευρικότητα πυροβολήσει, θα μας σκοτώσετε όλους».
Ανοίγω το παράθυρο, βλέπω έναν στρατιώτη να με σημαδεύει με τη σκανδάλη πάνω απ’ το κεφάλι μου. Αρχίζω να του μιλάω ρωσικά. Λέω «παιδιά, είμαστε δημοσιογράφοι. Μπροστά είναι ο πρέσβης. Έχουμε την άδεια της ρωσικής και της ουκρανικής κυβέρνησης να μπορέσουμε να φύγουμε από τη χώρα. Δεν έχουμε όπλα, τίποτα. Στα άλλα αυτοκίνητα είναι μόνο γυναίκες και παιδιά». Συνεχίζει να με σημαδεύει. Δίπλα του είναι άλλοι πέντε στρατιώτες που έχουν περικυκλώσει το αυτοκίνητό μας και από τις δύο πλευρές.
Τους λέω ότι ζω στην Ουκρανία 35 χρόνια κι ότι η γυναίκα μου είναι από εδώ. «Πάρτε το δάχτυλο από τη σκανδάλη. Αν κάποιος δικός σας, από νευρικότητα πυροβολήσει, θα μας σκοτώσετε όλους». Αν πυροβολούσε ένας, θα πυροβολούσαν όλοι μετά. Θα εξόντωναν όλο το κονβόι. Θα νόμιζαν ότι είναι σήμα για να ανοίξουν πυρ. Κατόπιν εορτής, θα έψαχναν ποιος πυροβόλησε και γιατί.
Είμαι σε αφασία – το μυαλό μου κενό. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί μας σημαδεύουν, ενώ έχουμε επίσημη άδεια να φύγουμε. Νιώθω τρόμο. Πρώτη φορά στη ζωή μου με σημαδεύουν με όπλο. Και το τανκ συνεχίζει να έχει την κάννη του στραμμένη προς το μέρος μας. Σκέφτομαι «μια φορά αν ρίξει, θα καούμε όλοι».
Οι στρατιώτες μού ζητάνε να πω σε έναν δημοσιογράφο να σταματήσει να τραβάει με το κινητό. Πριν ξεκινήσουμε τους είχα πει να κρύψουμε στο πορτ-μπαγκάζ τις φωτογραφικές μηχανές και τα κινητά, διότι θα κινδυνεύαμε όλοι αν κάποιος αποφάσιζε να τραβήξει.
Το λέω στον δημοσιογράφο και μετά από λίγο κατεβάζουν τα όπλα οι στρατιώτες. Ξεκινάνε να μας κάνουν έλεγχο. Περνάνε απ’ όλα τα αυτοκίνητα, τους δείχνουμε τα διαβατήριά μας κι εγώ τους εξηγώ ποιοι είμαστε στα ρωσικά. Μας ρωτάνε αν έχουμε όπλα. «Τι όπλα; Εμείς μόνο κάμερες έχουμε».
Όλο αυτό κράτησε περίπου 40 λεπτά. Μας ανακοινώνουν ότι θα μας αφήσουν να περάσουμε. Τα τανκς κρύβονται ξανά μέσα στο δάσος. Περνώντας προσπαθούσα να μετρήσω πόσα άρματα μάχης υπήρχαν. Ήταν πάρα πολλά, πολλές δεκάδες. Ο στρατός αυτός πήγαινε για Μαριούπολη. Μετά από μια ώρα, περικύκλωσαν την πόλη κι άρχισαν να τη βομβαρδίζουν. Προλάβαμε να φύγουμε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή.
Κατεστραμμένες γέφυρες και χωριά που καίγονται
Συνεχίζουμε να οδηγούμε. Μετά από πέντε χιλιόμετρα, συναντάμε ένα χωριό, το Μάνγκους με πάρα πολλούς Έλληνες κατοίκους και βλέπουμε σπίτια να καίγονται. Μπροστά μας, είναι μια κατεστραμμένη γέφυρα – πώς να περάσουμε απέναντι; Ο οδηγός του πρέσβη που ξέρει την περιοχή λέει να πάμε μέσα από τα χωράφια. Στρίβει αυτός, στρίβουμε κι εμείς.
Δεν κάνουμε ούτε ένα χιλιόμετρο και ακούμε πυροβολισμούς. Πέσαμε πάνω σε μάχες. Οι Ουκρανοί που συναντήσαμε πρώτα μας είπαν να γυρίσουμε πίσω πάλι μέσα απ’ τα χωράφια. Βλέπουμε μια πινακίδα στα ρωσικά που γράφει «νάρκη». Ευτυχώς που δεν πέσαμε σε νάρκες – αν προχωρούσαμε λίγο βαθύτερα, μπορεί και να γινόταν.
Συναντάμε ένα χωριό που καίγεται. Μπροστά μας, είναι μια κατεστραμμένη γέφυρα – πώς να περάσουμε;
Βγαίνουμε πάλι στον κεντρικό δρόμο, από εκεί που ήρθαμε. Αποφασίζουμε να περάσουμε μέσα από ένα χωριό για να βγούμε πίσω από την γκρεμισμένη γέφυρα. Οι άνθρωποι του χωριού μας δίνουν οδηγίες για το πώς θα προχωρήσουμε και από εκεί και πέρα συναντούμε μόνο ουκρανικά checkpoints μέχρι τη Ζαπορίζια. Κάποια στιγμή, στρέφουν τα όπλα τους προς εμάς και οι Ουκρανοί γιατί φοβούνται ότι μέσα στα αμάξια υπάρχουν Ρώσοι που κάνουν προβοκάτσια. Μόλις, όμως, δείχνουμε τα ελληνικά διαβατήρια δεν υπάρχει πρόβλημα.
Φτάνουμε επιτέλους στη Ζαπορίζια 12 η ώρα το βράδυ, ενώ υπάρχει απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 19.00. Στις 03.00 τη νύχτα, ακούγονται σειρήνες για να κατέβουμε στο καταφύγιο του ξενοδοχείου. Το πρωί της 4ης Μαρτίου ξεκινάμε για την επόμενη πόλη, την Ουμάν, όπου διανυκτερεύουμε ένα βράδυ σε ξενοδοχείο και το μεσημέρι της άλλης μέρας φτάνουμε στα σύνορα με τη Μολδαβία.
Υπάρχει τεράστια ουρά από ανθρώπους που εγκαταλείπουν την Ουκρανία. Μπαίνουμε στη Μολδαβία, διασχίζουμε τη χώρα και από εκεί φτάνουμε στα σύνορα με τη Ρουμανία. Την άλλη μέρα το πρωί, ξεκινάμε για Βουκουρέστι. Στις 5 Μαρτίου το μεσημέρι, επιτέλους μετά από τρία εικοσιτετράωρα, φτάνουμε στη ρουμανική πρωτεύουσα. Από εκεί, πετάμε για Αθήνα.
Επιστροφή στην εμπόλεμη ζώνη
Όλο αυτό το διάστημα, η γυναίκα μου με ρωτούσε πότε θα πάω πίσω στο Κίεβο. Ήμουν μακριά από την οικογένειά μου. Φοβόμουν γιατί βομβάρδιζαν και το Κίεβο. Είπα στη γυναίκα μου ότι θα βρω τρόπο να έρθω. Δεν ήξερα πώς, επειδή δεν υπήρχαν πτήσεις, αλλά ήμουν σίγουρος ότι θα τα κατάφερνα.
Είπα σε όλους ότι όποιο κανάλι στείλει αποστολή στην Ουκρανία, θα το συνοδεύσω. Με ειδοποίησαν ότι φεύγει αποστολή για Οδησσό οδικώς από Θεσσαλονίκη. Πήγα μαζί τους. Έμεινα τέσσερις μέρες Οδησσό, δουλεύοντας ξανά ως διερμηνέας για ελληνικό κανάλι.
Με πήρε η γυναίκα μου τηλέφωνο και μου είπε ότι πύραυλος χτύπησε μια πολυκατοικία που βρίσκεται μόλις ένα χιλιόμετρο από το σπίτι μας στο Κίεβο. Την άκουσα πάρα πολύ φοβισμένη. Τότε είπα «εγώ φεύγω». Εμένα ο σκοπός μου ήταν να φτάσω στην οικογένειά μου.
Βρήκα άλλο διερμηνέα για το κανάλι και πήρα το βραδινό τρένο για Κίεβο. Ένιωσα τεράστια ανακούφιση όταν είδα τη γυναίκα μου και τον γιο μου ζωντανούς. Κι εκείνοι ηρέμησαν κάπως επειδή ήμασταν όλοι μαζί, γιατί ένα μήνα τώρα περνάνε πολύ δύσκολα ψυχολογικά.
Είμαι σίγουρος ότι θα καταφέρω να σώσω την οικογένειά μου. Ξέρω πώς να τους φυγαδεύσω από την Ουκρανία. Προσπαθούμε να έρθουμε στην Ελλάδα. Ο γιος μου έχει πάρει απαλλαγή από τον στρατό, λόγω προβλήματος στην όραση αλλά παρ’ όλα αυτά, δεν μας άφησαν την πρώτη φορά να περάσουμε τα σύνορα.
Αυτήν τη στιγμή βρισκόμαστε με την οικογένειά μου σε ένα ξενοδοχείο στα σύνορα με τη Ρουμανία και περιμένουμε. Εδώ είναι λες και δεν γίνεται πόλεμος. Όλοι οι πρόσφυγες από Κίεβο, Χάρκοβο, Μαριούπολη έχουν καταφύγει στην περιοχή. Τουλάχιστον, είμαστε όλοι μαζί.
Περισσότερα από το VICE
«Μαχαίρωσα το Πόδι μου» – Δέκα Γυναίκες Αφηγούνται Ιστορίες από τη Δική τους Messy Era
Ψυχολογικό Test: Βλέπεις Αυτήν τη Γάτα να Ανεβαίνει ή να Κατεβαίνει τις Σκάλες;
