To άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.
To Ίντερνετ είναι πολλά πράγματα, αλλά καμιά φορά φαντάζει απλώς ως ένας εξαιρετικός τρόπος για να διαδοθεί σαν πανούκλα η κάθε κακοήθεια, το κάθε κουτσομπολιό, το κάθε hoax και κάθε ψέμα. Τα πιο διάσημα και πρόσφατα viral μπουρδολογήματα αφορούν τον Donald Trump και τις εξαιρετικές του δηλώσεις χωρίς ίχνος αποδεικτικού στοιχείου, με θέμα τις περίφημες τρομοκρατικές επιθέσεις στη Σουηδία που δεν έγιναν ποτέ, καθώς και την παρακολούθηση των τηλεφώνων του από την κυβέρνηση Obama. Υπάρχουν, όμως, παραδείγματα ψεύδους κάθε φορά που ανοίγουμε το Facebook.
Ο ερευνητής που χρησιμοποιεί το ψευδώνυμο Garson O’Toole γνωρίζει καλά αυτού τους είδους τις ψευδείς δηλώσεις. Γνωστός και ως «Quote Investigator» (ερευνητής αποφθεγμάτων), ο Garson λειτουργεί ένα αξιαγάπητο site σε στιλ web 1.0, το οποίο είναι αφιερωμένο στο να εντοπίζει τα πραγματικά πρόσωπα που εκστόμισαν τις γνωστές ατάκες που κυκλοφορούν στο Διαδίκτυο. Πρόκειται για μια περίπλοκη αποστολή. Πολύς κόσμος αποδίδει νευρώδεις ατάκες σε λάθος ανθρώπους, αλλάζει δηλώσεις βγάζοντάς τις από το αρχικό τους πλαίσιο και η γραμμή που ενώνει τον δημιουργό με τη δήλωσή του πολλές φορές χάνεται. Τρανό παράδειγμα: την ημέρα του Αγίου Πατρικίου, o Trump αναπαρήγαγε ένα «ιρλανδικό» ρητό, λέγοντας πως: «πάντα, να θυμόμαστε να ξεχνάμε τους φίλους που αποδείχτηκαν αναληθείς. Μην ξεχνάμε ποτέ όμως εκείνους που έχουν μείνει μαζί μας». Οι δημοσιογράφοι που άκουσαν το «ρητό», έσπευσαν να το ψάξουν στο Google και όπως προέκυψε ήταν γραμμένο από έναν Νιγηριανό. Μόνο που ΚΑΙ αυτό αποδείχτηκε λανθασμένο. Όπως ανακάλυψε ο O’Toole όταν έσκαψε πιο βαθιά, τα λόγια αυτά μάλλον προήλθαν από ένα ποίημα του 1936, γραμμένο από έναν τύπο που λεγόταν Levi Furbush.
Αυτήν την Πρωταπριλιά, ο O’Toole κυκλοφόρησε ένα βιβλίο που εξιστορεί τις προσπάθειές του, με τίτλο Hemingway Didn’t Say That (εκδ. Little A), το οποίο εξετάζει εις βάθος την προέλευση μερικών εκ των σημαντικότερων ρητών και δηλώσεων που κυκλοφορούν. Υπό μια έννοια, είναι μια αποστολή που απευθύνεται σε περιορισμένο κοινό, μιας και ο περισσότερος κόσμος ενδιαφέρεται περισσότερο για το συναίσθημα το αγαπημένου τους μότο, παρά για το ποιος πραγματικά το είπε, αλλά φαντάζει και πάνω στην ώρα της ταυτόχρονα: Όταν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού των ΗΠΑ, ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται και κάποια άτομα που τη διοικούν, δυσκολεύονται να διαχωρίσουν τους μύθους από την πραγματικότητα, είναι ωραίο να βλέπεις πως κάποιος ψάχνει διαρκώς την αλήθεια, αναζητώντας τις πηγές.
Μίλησα στον O’Toole τηλεφωνικά τον περασμένο μήνα και παρά το ότι δεν μου αποκάλυψε πολλά για τον εαυτό του -θέλοντας, όπως δηλώνει ο ίδιος, να αφήσει τη δουλειά του να μιλήσει από μόνη της- κάναμε μια ενδιαφέρουσα κουβέντα για τα περίφημα fake news, το να κάνεις λάθος στο Διαδίκτυο και για το τι πρέπει να κάνεις, όταν δεις έναν φίλο να ποστάρει μια δήλωση στο Facebook που λανθασμένα αποδίδεται στον Churchill.
«Πολύς κόσμος δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το ποιος είπε τι, απλώς προτιμούν να το έχει πει κάποιο γνωστό άτομο»
Videos by VICE
VICE: Είσαι ένας «quote investigator» ολικής απασχόλησης. Τι είναι αυτό που σου αρέσει τόσο σε αυτού του είδους την έρευνα;
Garson O’Toole: Κοίτα, μου αρέσει να ανακαλύπτω την κρυφή ιστορία πίσω από μερικές δηλώσεις. Μάλιστα, υπάρχει ένα φοβερό παράδειγμα ακριβώς αυτού. Υπάρχει μια ρήση που συχνά διαβάζεται σε τελετές αποφοίτησης, όταν προσπαθούν να εμπνεύσουν τους νέους απόφοιτους. Λέει πως, «αυτά που μένουν πίσω μας και αυτά που απλώνονται μπροστά μας έχουν ελάχιστη σημασία, όταν συγκρίνονται με αυτά που υπάρχουν μέσα μας». Αυτά τα λόγια έχουν συνδεθεί με σημαντικές φιγούρες, όπως ο Ralph Waldo Emerson, o Henry David Thoreau και ο Oliver Wendell Holmes. Προκύπτει, όμως, πως τελικά δεν τα έχει γράψει ή πει κανείς από αυτούς. Εμφανίζονται αρχικά το 1940, σε ένα βιβλίο με τίτλο Meditations on Wall Street. Αρχικά, το βιβλίο ήταν ανώνυμο – τον πρόλογο έγραψε ο Albert J. Nock και ο εκδότης ήταν ο William Morrow, οπότε η ρήση αποδόθηκε σε αυτούς. Εν τέλει, το 1947 βρέθηκε ο συγγραφέας, το όνομα του οποίου δημοσιεύτηκε στους New York Times: ήταν ένας έμπορος τίτλων, με το όνομα Henry Stanley Haskins. Υπήρχε όμως πρόβλημα στο να του αποδοθεί αυτό που είχε γράψει. Ο Haskins, βλέπεις, είχε μια εταιρεία συναλλαγής αξιόγραφων η οποία φαλίρισε και ο ίδιος αποβλήθηκε από το χρηματιστήριο. Όπως μπορείς να φανταστείς, θα ήταν δύσκολο για έναν ομιλητή σε μια τελετή αποφοίτησης να πετάξει αυτήν τη ρήση και να πει, «έτσι το είπε ο Henry Stanley Haskins που εκδιώχτηκε από το χρηματιστήριο». Άρα, είναι πιο εύκολο να αποδοθεί σε άλλα διάσημα άτομα.
Συναντήσαμε τον Καλύτερο Έλληνα Ηθοποιό. Δες το Βίντεο του VICE:
Πιστεύεις πως είναι σημαντικό να οριστεί το ποιος είπε μια τέτοια ρήση; Παίζει τόσο μεγάλο ρόλο η ταυτότητα του δημιουργού;
Ένας από τους βασικούς μου στόχους είναι να αποδοθεί η κάθε ρήση στον δημιουργό της. Ηθικά, νομίζω, έχει νόημα. Είναι αλήθεια πως πολύς κόσμος δεν ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για το ποιος είπε τι, απλώς προτιμούν να το έχει πει κάποιο γνωστό άτομο. Αν πεις, για παράδειγμα, «Ralph Waldo Emerson», ο κόσμος μπορεί να έχει μια ξεκάθαρη άποψη σχετικά με τις αξίες ή την προσωπικότητά του. Όμως θεωρώ ότι είναι σωστό να αποδίδεις μια δήλωση στον δημιουργό της. Ένας λόγος που πιστεύω ότι πολλές ρήσεις αποδίδονται λανθασμένα σε κάποιον είναι πως ο κόσμος ακούει μια ρήση, την γκουγκλάρει ή την περνάει στο Bing ή την ψάχνει μέσω Brainyquote – τρεις μεγάλες βάσεις δεδομένων, που όμως χαρακτηρίζονται από υψηλά ποσοστά παραπληροφόρησης. Όμως ο κόσμος δεν ξέρει αρκετά, ώστε να είναι καχύποπτος με αυτά τα site, οπότε απλά αναπαράγει τα στοιχεία τους. Έτσι λοιπόν, δακτυλογραφούν μια δήλωση και αφού χίλια site λένε ότι είναι του Mark Twain, πιστεύουν ότι είναι το σωστό. Σκέφτεσαι ότι, «δεν γίνεται τόσες χιλιάδες κόσμου να κάνουν λάθος». Αλλά ναι, κάνουν λάθος.
Πιστεύεις πως το Διαδίκτυο έχει επιταχύνει αυτή τη διαδικασία, πως έχει κάνει πιο πιθανό να αποδοθεί λανθασμένα μια ρήση;
Θεωρώ πως έχει επιταχύνει την παραπληροφόρηση σχετικά με τις ρήσεις. Υπάρχει και το πρόσφατο παράδειγμα με τον Donald Trump και τον Πρόεδρο της Ιρλανδίας.
Διαβάστε: Μιλήσαμε με τον Έλληνα που Κυνηγάει τα Hoaxes στο Ίντερνετ
Βλέπεις μια σύνδεση μεταξύ του φαινομένου των fake news για το οποίο μιλούν όλοι και της δικής σου δουλειάς;
Ίσως μια σύνδεση θα ήταν πως οι λανθασμένα αποδοσμένες ρήσεις έχουν μια ιστορία εκατοντάδων ετών. Αν αυτό το ορίσουμε ως fake news, τότε fake news υπάρχουν εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Υπάρχουν ρήσεις που λανθασμένα έχουν αποδοθεί στον Mark Twain, για παράδειγμα, ακόμη και όταν ζούσε και φυσικά συνεχίζουν. Το παράδειγμα του Νιγηριανού ποιητή, ας πούμε, σε αυτήν την περίπτωση νομίζω πως διαδόθηκε, επειδή η έρευνα που έγινε ήταν επιφανειακή ή, ίσως, επειδή η πιο λεπτομερής έρευνα είναι πιο δύσκολη – και δεν σκέφτηκαν καν να επικοινωνήσουν μαζί μου. Βασικά, επικοινώνησε μαζί μου ο Ben Zimmer της Wall Street Journal, είναι ο άνθρωπος που εντόπισε την παλαιότερη καταγραφή της ρήσης, στις 3 Μαρτίου του 1936.
Αν θέλεις να κάνεις το Διαδίκτυο λίγο πιο ακριβές και να σταματήσεις την περαιτέρω κυκλοφορία fake δηλώσεων, όταν δεις κάποιον να ποστάρει μια λανθασμένη ρήση στο Facebook, είναι ΟΚ να αφήσει ένα σχόλιο τύπου «βασικά, ο Churchill δεν το έχει πει ποτέ αυτό» ή είναι λίγο μαλακία;
Υπό μια έννοια, μπορεί να φανεί λίγο ότι είσαι κάπως ξερόλας και εκνευριστικός και συνήθως οι αντιδράσεις που θα λάβεις μπορεί να μην είναι πολύ θετικές. Κάποιος μπορεί να σου πει ότι δεν έχει σημασία ποιος το είπε αφού ισχύει, αφού είναι μια σημαντική ρήση. Έτσι, ίσως είναι καλύτερα τα σχόλιά σου να τα κάνεις με ένα μήνυμα και να μην προσβάλεις κόσμο δημόσια, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορείς απλά να το αφήσει να περάσει. Εκεί που υπάρχει πρόβλημα, είναι όταν κάποιος αναρριχηθεί σε μια θέση εξουσίας, όπως αυτή του Προέδρου των ΗΠΑ, οπότε τότε τους βοηθάς, αν δεν τους επιτρέψεις να εκτεθούν στο μέλλον. Αν λοιπόν προχωράς σε μια τέτοια ενέργεια με εποικοδομητικό σκοπό, τότε νομίζω πως είναι καλή ιδέα. Σίγουρα δεν πρέπει να προσπαθείς να προσβάλεις κόσμο δημόσια.
Σε ανησυχεί όταν άτομα σε πόστα εξουσίας –όπως ας πούμε κάποιος πρόεδρος– αποδίδουν λανθασμένα ρήσεις; Το βλέπεις ως ένα σημάδια απροσεξίας ή μια διάθεση να πιστέψουν ό,τι δουν στο Διαδίκτυο;
Χρειάζονται καλύτερους συμβούλους ή θα πρέπει τα άτομα που κάνουν την έρευνα για εκείνους να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους. Έχουν καταγραφεί περιστατικά με πολλούς γερουσιαστές που αποδίδουν λανθασμένα ρήσεις. Ακόμη και ο Πρόεδρος Obama το έχει κάνει, όπως και η Hillary Clinton σε ένα από τα βιβλία της. Είναι συνολικό το πρόβλημα.
Αγοράστε το Hemingway Didn’t Say That στο Amazon.
Περισσότερα από το VICE
Ο Παναγιώτης Κάνει τα Πάντα στα Άκρα – Αυτήν την Εποχή Σώζει Κακοποιημένους Σκύλους
Τι Σημαίνει να είσαι Agender και Νon Βinary Άτομο στην Ελλάδα του 2017;
