Εργάτες σε μια υπόγεια δοκιμή ψύξης, το 2012. (Όλες οι φωτογραφίες είναι του Kevin O’Reilly)
Τα Βόρεια Εδάφη του Καναδά συχνά τα έχουμε στο μυαλό μας ως μια παγωμένη τούνδρα όπου υπάρχει το απολύτως τίποτα. Αλλά μάλλον είναι καιρός να αρχίσουμε να δίνουμε προσοχή στο τι συμβαίνει εκεί. Το Yellowknife αυτή τη στιγμή βρίσκεται πάνω σε 237.000 τόνους αρσενικού-ποσότητας αρκετής για να σκοτώσει όλο τον ανθρώπινο πληθυσμό του πλανήτη όχι μία αλλά αρκετές φορές.
Videos by VICE
Ο μεγαλύτερος όγκος αυτού του ιδιαιτέρως υδατοδιαλυτού καρκινογόνου βρίσκεται σε ειδικά σχεδιασμένους υπόγειους θαλάμους κάτω από ένα παλιό και εξαντλημένο χρυσορυχείο που ονομάζεται ‘Giant Mine’ (Γιγαντιαίο Ορυχείο), στις παρυφές της πόλης. Το αρσενικό είναι ένα υποπροϊόν των δραστηριοτήτων εξόρυξης που άρχισαν στα τέλη της δεκαετίας του ΄40, λίγο μετά την ανακάλυψη χρυσού στο βορρά. Η εξόρυξη συνεχίστηκε μέχρι το 2004, όταν η εταιρία παρέδωσε το εξαντλημένο ορυχείο πίσω στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση μαζί με τόνους σκόνης τριοξειδίου του αρσενικού ως ένα ωραίο «άντε γαμηθείτε-πολύ» αντί ενός «ευχαριστούμε πολύ».
Για χρόνια η παραγωγή αρσενικού από το τοπικό ορυχείο (κατά μέσο όρο 10.000 κιλά την ημέρα) δεν υπόκειτο σε κανόνες, μέχρι το 1951, όταν ένα παιδί από το Πρώτο Έθνος Dene του Yellowknive πέθανε από δηλητηρίαση τρώγοντας χιόνι της περιοχής. Ήταν προφανές ότι η κυβέρνηση έπρεπε να κάνει κάτι για αυτό. Ωστόσο αντί να σταματήσουν τις εργασίες, σκέφτηκαν ότι το καλύτερο που είχαν να κάνουν ήταν να συλλέξουν τις τεράστιες ποσότητες της δηλητηριώδους σκόνης σε υπόγειους θαλάμους, ελπίζοντας προφανώς ότι η νεράιδα του τριοξειδίου του αρσενικού θα ερχόταν κάποια στιγμή και θα το έπαιρνε όλο μακριά. Έδωσαν στην οικογένεια του παιδιού 750 δολάρια και αποφάσισαν να περιμένουν.
Ωστόσο, λόγω του υπό κατάρρευση οικοδομήματος και της αυξανόμενης ανησυχίας για διαρροή στην τοπική παροχή νερού, ήρθε ο καιρός να γίνει κάτι. Σήμερα, το 2014 και ενώ η καναδική κυβέρνηση είναι παλιότερη και πιο έμπειρη, κατέληξαν σε μια λογική λύση για το μικρό δηλητηριώδες πρόβλημα μας: πρόκειται να καταψύξουν υπογείως τους 237.000 τόνους τριοξειδίου του αρσενικού, για όλη την αιωνιότητα.
«Πως μπορούμε να διασφαλίσουμε ότι θα λειτουργούν για πάντα τα φτιαγμένα από τον άνθρωπο συστήματα συνεχίζοντας να διατηρούν κάτι που απαιτεί αρκετά πολύπλοκες τεχνικές και παρακολούθηση. Απλά είναι τρελό» υποστηρίζει ο Kevin O’Reilly, ακτιβιστής της οργάνωσης Northern Alternatives. «Δεν μπορούμε να θυμηθούμε ούτε πως χτίστηκαν οι πυραμίδες πριν από 5.000 χρόνια. Πως μπορούμε να ξέρουμε ότι σε 5.000 χρόνια από τώρα, θα υπάρχουν άνθρωποι σε αυτό τον πλανήτη που θα ξέρουν τι να κάνουν με αυτό το κατεψυγμένο πράγμα; Αυτό είναι απλώς ανεύθυνη στάση».
Αρχικά η κυβέρνηση ήλπιζε ότι το μόνιμα παγωμένο έδαφος σταδιακά θα κατέψυχε φυσικά το αρσενικό, παρά τις προειδοποιήσεις από μηχανικούς ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’50, ότι αυτό δεν πρόκειται να συμβεί. Μετά από μια δεκαετία άκαρπης αναμονής το σχέδιο της κυβέρνησης για να επιτύχει αυτή την λύση των «ψυχθέντων θεμελίων» είναι να μιμηθεί τον τρόπο που διατηρείται σε ψύξη ένα παγοδρόμιο. Δηλαδή, με τη συνεχή παροχή ψυκτικού στο έδαφος, διαδικασία που θεωρητικά θα διατηρήσει παγωμένο το αρσενικό.
Με τα σημερινά δεδομένα, η ψύξη αναμένεται να κοστίσει αρχικά τουλάχιστον 1 δις δολάρια και στη συνέχεια 2 εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο.
Τα ορυχεία από ψηλά.
«Κατά τη γνώμη μου, μάλλον θα έπρεπε να μεταφέρουμε το αρσενικό υπέργεια, να το επεξεργαστούμε σε μία λιγότερο τοξική μορφή του και να το τοποθετήσουμε στο κάτω μέρος του ορυχείου» λέει ο Kevin. Ωστόσο αυτή η λύση θεωρείται υπερβολικά δαπανηρή για να εφαρμοστεί.
Αρχικά το κυβερνητικό σχέδιο αποκατάστασης του περιβαλλοντικού προβλήματος μέσω της ψύξης του αρσενικού αντιμετωπίστηκε αρνητικά από κάθε ομάδα που σχετίζεται με το ‘Giant Mine’. Το Mackenzie Valley Review Board, ένα ανεξάρτητο ειδικό δικαστήριο που έχει στόχο να δώσει στους αβορίγινες της περιοχής ισχυρότερο λόγο στη διαχείριση των εδαφών τους, πρότεινε να γίνει εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων, η οποία ελπίζουμε ότι θα γίνει δεκτή από τον υπουργό της Οτάβας τις επόμενες ημέρες. Η εκτίμηση περιλαμβάνει πολυάριθμες τροπολογίες, μεταξύ των οποίων το «για πάντα» να μειωθεί μόλις στα 100 έτη καθώς επίσης και την παροχή χρηματοδότησης για ερευνητικούς σκοπούς προκειμένου να βρεθεί πιο εφικτή λύση για το ορυχείο.
«Το πρότζεκτ, ενώ αρχικά συνάντησε καθολική αντίσταση από κάθε εμπλεκόμενη ομάδα τώρα μετά την περιβαλλοντική αξιολόγηση έχει την υποστήριξη πολλών ομάδων» λέει ο Alan Ehrlich, μέλος του Mackenzie Valley Review Board.
Η πόλη του Yellowknife, όπως επίσης και περιοχή όπου ζει το Πρώτο Έθνος Dene (Yellowknives Dene First Nation), ενέκρινε ομόφωνα απόφαση αποδοχής των προτεινόμενων τροποποιήσεων, καθώς θα φέρουν στο κόσμο ένα κάπως πιο ελπιδοφόρο μέλλον για την περιοχή τους. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό όταν μπαίνει στο κάδρο και το πόσο το Giant Mine έχει επηρεάσει τα εδάφη των Αβοριγίνων Dene, όπου και βρίσκεται το ορυχείο.
Η ανευθυνότητα με την οποία λειτουργούσε το ορυχείο τα πρώτα χρόνια της παραγωγής είχε σοβαρές επιπτώσεις στους Dene. Χωρίς την ύπαρξη ελέγχου για ρύπανση, ότι υπήρχε μέσα στο ορυχείο ανέβαινε στο έδαφος. Ακόμα και προς το τέλος της ζωής του ορυχείου το 2004, εξακολουθούσαν να διαχέονται στον αέρα περίπου 27,7 kg αρσενικό την ημέρα. Το αποτέλεσμα ήταν ολοκληρωτική μόλυνση των εδαφών των Dene.
«Μιλάνε συχνά για την γη τους που έχει καταστραφεί» λέει ο Kevin. «Συνήθιζαν να πηγαίνουν στην περιοχή Baker Creek που ήταν γνωστή για το ψάρεμα και τα μούρα. Είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να βρει κανείς βατόμουρα στο Yellowknife πλέον. Έχουν κάψει την επιφάνεια της γης με τις εκπομπές διοξειδίου του θείου από το ορυχείο».
«Παλιά μάζευαν φρούτα και να λαχανικά από την περιοχή όπου βρισκόταν το ορυχείο» συνεχίζει ο Alan. «Βρισκόταν επίσης στο μονοπάτι όπου κυνηγούσαν καριμπού και τώρα έχει γίνει μία από τις πιο μολυσμένες περιοχές στον Καναδά».
Δεν αποτελεί έκπληξη ότι τους ενδιαφέρει πως ο προτεινόμενος καθαρισμός θα τους επηρεάσει περαιτέρω. Πολλά μολυσμένα οικοδομήματα θα πρέπει να ξεθαφτούν και να καταστραφούν σε μια προσπάθεια να απολυμανθεί η περιοχή. Θα πρέπει να απομακρυνθεί μέρος του εδάφους που έχει τη δυνατότητα να δημιουργεί τοξική σκόνη. Οι Dene έχουν εκφράσει την ανησυχία τους για το πώς αυτό θα τους επηρεάσει σωματικά και πολιτιστικά, μια και πολλά έθιμα τους συνδέονται στενά με τη γη. «Ένα πράγμα που θεωρώ ότι εκκρεμεί ακόμα είναι η ανάγκη μιας δημόσιας απολογίας και αποζημίωσης του Πρώτου Έθνους των Dene στο Yellowknive, για αυτό που έχει προκληθεί σε εκείνους και τη γη τους» λέει ο Kevin. «Πρέπει να υπάρχει κάποια παραδοχή ότι κακό συνέβη και ότι η κυβέρνηση θα κάνει το καλύτερο δυνατό για να διασφαλίσει ότι δεν θα ξαναγίνει ποτέ».
