Το άρθρο αρχικά δημοσιεύτηκε στο VICE Canada.
Κάθε καλοκαίρι, η εμμονή που έχουμε όλοι ότι θα μας ξεσκίσει καρχαρίας κάνει τη σιχαμερή της εμφάνιση. Μετά το «μπαμ» που έγινε με τα Σαγόνια του Καρχαρία, τα οποία ρίζωσαν για τα καλά στο υποσυνείδητό μας, η κοινωνία έχει φρικάρει εντελώς με τους «ανθρωποφάγους» καρχαρίες κι αυτό αποτυπώνεται στις γλαφυρές αναφορές αναφορών για άγριες επιθέσεις, γιγάντιες δαγκωματιές και ξεβρασμένα πτώματα που εμφανίζονται στις τηλεοράσεις και τα newsfeed μας. Πρόσφατα, ερευνητές ισχυρίστηκαν ότι η κλιματική αλλαγή –με την ικανότητα που έχει να σπρώχνει τους ανθρώπους στις παραλίες προς αναζήτηση λίγης δροσιάς– στην πραγματικότητα προκαλεί αύξηση στις επιθέσεις καρχαριών στις ΗΠΑ, αν και τα δεδομένα δεν είναι επαρκή για να καταλήξουμε με σιγουριά σ’ αυτό.
Για να κατανοήσουμε καλύτερα αν αυτές οι μαλακίες με τους καρχαρίες εξακολουθούν να είναι απλώς μια μόδα των ΜΜΕ, ρωτήσαμε τον James Sulikowski, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Νέας Αγγλίας και ειδικό στους καρχαρίες, αν το κορυφαίο αρπακτικό των ωκεανών είναι όντως κάτι για το οποίο πρέπει να ανησυχούμε.
Videos by VICE
Η πραγματικότητα όπως είναι, μέσα από το Newsletter του VICE Greece
VICE: Θα ξεκινήσω ρωτώντας το προφανές. Όντως απειλούνται οι άνθρωποι από τους καρχαρίες;
James Sulikowski: Σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν άμεση απειλή οι καρχαρίες για τους ανθρώπους. Μπορώ να μιλάω ώρες ολόκληρες γι’ αυτό. Υπάρχουν ένα σωρό στατιστικές που το αποδεικνύουν, όμως όλα είναι πολύ σχετικά. Νιώθουμε να απειλούμαστε από τους καρχαρίες επειδή αναφέρονται πολλά περιστατικά, όχι επειδή είναι πράγματι επικίνδυνοι.
H κλιματική αλλαγή επηρεάζει πράγματι τους καρχαρίες;
Αν το δούμε συνολικά –γίνονται περίπου εκατό επιθέσεις από καρχαρίες τον χρόνο παγκοσμίως–, δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί να συνδεθεί με τις αυξομειώσεις στις επιθέσεις. Μπορούμε να πούμε ότι η κλιματική αλλαγή είναι ένας παράγοντας; Βέβαια. Οι άνθρωποι που πηγαίνουν στην παραλία είναι περισσότεροι, όπως και αυτοί που μπαίνουν μέσα στο νερό, εφόσον έξω έχει περισσότερη ζέστη.
Όμως υπάρχουν πολλά άλλα πράγματα που πρέπει να ληφθούν υπόψη όσον αφορά το γιατί οι καρχαρίες έρχονται σε επαφή με ανθρώπους. Μήπως υπάρχουν περισσότερα ψάρια που λειτουργούν ως δόλωμα; Μήπως πλησιάζουν περισσότερο τις ακτές; Και τι ρόλο παίζουν οι καιρικές συνθήκες; Επίσης, δεν θα έπρεπε να μιλάμε για «επιθέσεις». Κι αυτό διότι τα περισσότερα από αυτά τα περιστατικά είναι περιπτώσεις λανθασμένης αναγνώρισης. Σε περνούν για κάτι άλλο, σε δαγκώνουν, σε αφήνουν και φεύγουν.
H τρέλα που έχουμε με τους καρχαρίες στην ποπ κουλτούρα και στην κοινωνία έχει ενισχυθεί την τελευταία δεκαετία, με την εμφάνιση φαινομένων όπως η Shark Week. Μήπως τελικά εστιάζουμε τόσο πολύ στις επιθέσεις καρχαριών επειδή υπάρχει πλέον ένας μύθος γύρω από αυτές;
Ναι, πολύ σωστή επισήμανση. Μεγάλο κομμάτι όλου αυτού έχει να κάνει με τα social media – έχουμε πρόσβαση στα πάντα πλέον. Με το που συμβεί μια επίθεση, ποστάρεται επιτόπου κι αυτό δίνει την αίσθηση ότι γίνονται πολύ περισσότερες επιθέσεις απ’ ό,τι στην πραγματικότητα.
Επίσης, αν το καλοσκεφτείς, κάθε φορά που βουτάς στον ωκεανό και φτάνεις στο σημείο που το νερό αγγίζει τους ώμους σου, στο πίσω μέρος του μυαλού σου υπάρχει μια ενδεχόμενη επίθεση, έτσι δεν είναι; Μήπως υπάρχει κάτι πίσω σου; Έχεις την ίδια αίσθηση όταν μπαίνεις σε μια λίμνη – αυτή την απόκοσμη αίσθηση ότι κάτι θα πεταχτεί και θα σε αρπάξει. Αν σκεφτούμε τι έχουν προκαλέσει οι ταινίες όπως Τα Σαγόνια του Καρχαρία, όπως και η υπερευαισθητοποίησή μας στα social media, τότε μπορούμε να πούμε ότι έχουμε αναπτύξει ψυχολογική φοβία με τους καρχαρίες.
Τι μπορείς να κάνεις για να εκνευρίσεις έναν καρχαρία; Υποθέτω ότι δεν έρχονται ψάχνοντας για ανθρώπους.
Όχι (γελάει), οι καρχαρίες δεν ψάχνουν τους ανθρώπους. Οι άνθρωποι δεν ανήκουν στο μενού τους, σε καμία περίπτωση. Θα προτιμούσαν να φάνε μια ποικιλία από διάφορα άλλα πράγματα που είναι εύκολο να τα πιάσουν και να τα χωνέψουν. Αν παρατηρήσεις καλά, θα δεις ότι τα περισσότερα περιστατικά είναι ακούσιες συναντήσεις, κατά τις οποίες ο καρχαρίας αρπάζει έναν άνθρωπο, όμως δεν θέλει να τον κρατήσει.
Όταν κολυμπάμε, εκπέμπουμε τις ίδιες δονήσεις με ένα ψάρι που σπαρταράει. Αυτό προσελκύει τους καρχαρίες. Επίσης, τείνουν να υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που ψαρεύουν ως χόμπι κοντά στις περιοχές που σημειώνονται επιθέσεις καρχαριών, κι αυτό γιατί οι καρχαρίες οσφραίνονται τα άλλα ψάρια και τα δολώματα και αυτό τους προσελκύει. Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να προσελκύσουν έναν καρχαρία σε μια περιοχή· οι άνθρωποι μπορεί να έχουν ένα αστραφτερό βραχιόλι ή να αγκομαχούν σε κάποιο σημείο και αυτό είναι κάτι που μπορεί να κάνει τον καρχαρία να τους πλησιάσει για να τους δώσει ένα «φιλάκι». Ένα φιλάκι από εκατοντάδες δόντια καρχαρία οδηγεί σε εκατοντάδες ράμματα. Δεν έχει στόχο, όμως, να σκοτώσει.
Oι καρχαρίες θέλουν απλώς λίγη αγάπη. Φωτογραφία-screenshot από το Youtube.
Είναι ενδιαφέρον ότι δεν κατατάσσεις αυτά τα περιστατικά στις επιθέσεις. Μήπως τελικά παρερμηνεύουμε την αγάπη ενός καρχαρία ως μοχθηρότητα λόγω του μεγάλου αριθμού τραυμάτων που προκαλούν αυτά τα «φιλάκια»;
Ακριβώς. Οι συναντήσεις μας με καρχαρίες είναι ελάχιστες σε σχέση με άλλα είδη. Είναι όπως όταν ένας σκύλος επιτίθεται σε άνθρωπο. Πόσο συχνά ακούμε για τέτοια περιστατικά; Η διαφορά είναι ότι όταν δαγκώνει ένας καρχαρίας, προκαλεί μεγάλη ζημιά. Το δάγκωμα σκύλου το ξεπερνάμε εύκολα. Δεν σημαίνει, όμως, ότι αυτά τα δύο δαγκώματα έγιναν απαραίτητα με σκοπό να σκοτώσουν. Ένα σκυλί είναι απίθανο να φάει τον άνθρωπο που δάγκωσε. Υπάρχουν πολλά στατιστικά στοιχεία που δείχνουν ότι οι θάνατοι από άλλα αίτια είναι πολύ πιο συχνοί από ό,τι αυτοί που προκαλούνται από επιθέσεις καρχαριών.
Ας αφήσουμε στην άκρη το επιχείρημα της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχουν όσοι καρχαρίες θα έπρεπε; Κάποιοι ισχυρίζονται ότι χρειάζονται περισσότερα αρπακτικά όπως οι καρχαρίες, ώστε να διατηρηθεί η ισορροπία των ψαριών στον ωκεανό.
Αν κοιτάξεις τι συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, θα δεις ότι ο πληθυσμός τους σαφώς μειώνεται. Στην Ανατολική Ακτή υπάρχει το φαινόμενο της υπεραλίευσης καρχαριών, όμως η αλήθεια είναι ότι όντως παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα. Όταν απομακρύνεις το κορυφαίο αρπακτικό της αλυσίδας, η ισορροπία διαταράσσεται. Αυξάνονται οι χαριτωμένες και γλυκούλες φώκιες, οι οποίες είναι άγρια αρπακτικά και μπορούν να κάνουν άνω κάτω το οικοσύστημα.
Οι καρχαρίες είναι κάτι σαν αράχνες του ωκεανού. Τους μισούμε λόγω της φοβίας μας, όμως στην πραγματικότητα είναι πολύ χρήσιμοι.
Φυσικά. Βασικά οι καρχαρίες είναι τεμπέληδες – τρώνε ψόφια ή ετοιμοθάνατα ζώα ώστε να δυναμώσει το οικοσύστημα. Δεν νομίζω ότι οι άνθρωποι το συνειδητοποιούν αυτό. Τους αντιμετωπίζουν απλώς σαν ανθρωποφάγους.
Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να αντιδράσεις αν κολυμπά δίπλα σου ένας καρχαρίας;
Αυτό που πρέπει να κάνεις είναι να έχεις στον νου σου τι συμβαίνει γύρω σου. Να μην κολυμπάς την αυγή και το σούρουπο, να μη φοράς αστραφτερά αξεσουάρ και να μη βρίσκεσαι κοντά σε ανθρώπους που ψαρεύουν. Αν τα τηρήσεις αυτά, μειώνεις σημαντικά τις πιθανότητες επαφής με έναν καρχαρία. Αν εμφανιστεί κάποιος, πρέπει να κατευθυνθείς με ηρεμία προς την ακτή και να βγεις από το νερό. Τις περισσότερες φορές δεν συμβαίνει τίποτα. Αν σε δαγκώσει καρχαρίας, η συμβουλή μου είναι να αγοράσεις και ένα λαχείο, γιατί οι πιθανότητες γι’ αυτά τα δύο είναι λίγο-πολύ οι ίδιες.
Περισσότερα από το VICE
Οι Μεγαλύτερες Ποδοσφαιρικές Επαρχιακές Κόντρες της Ελλάδας
Ρωτήσαμε Πέντε Φοιτητές αν το Πανεπιστήμιό τους Τελικά Είναι Όπως το Φαντάζονταν Πριν Περάσουν
Αυτός ο Βραζιλιάνος Χορεύει Ταγκό με Τακούνια Χωρίς Παρτενέρ
