Σε λίγες ημέρες συμπληρώνονται 21 χρόνια από την ανθρωποσφαγή της Σρεμπρένιτσα, τη μεγαλύτερη θηριωδία στην Ευρώπη μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, που ο ΟΗΕ χαρακτήρισε «γενοκτονία». Τον Ιούλιο του 1995, στην τελευταία φάση του πολέμου της Βοσνίας, δυνάμεις των Σερβο-βόσνιων υπό τον στρατηγό Ράτκο Μλάντιτς εισέβαλαν στην κωμόπολη Σρεμπρένιτσα, σκοτώνοντας 8.000 Βόσνιους μουσουλμάνους, γυναίκες και παιδιά, άοπλους και αιχμαλώτους, τους οποίους έθαψαν σε ομαδικούς τάφους. Τον περασμένο Μάρτιο το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ICTY) καταδίκασε τον πρώην πολιτικό ηγέτη των Σερβο-βόσνιων, Ράντοβαν Κάραζιτς, σε κάθειρξη 40 ετών για εγκλήματα πολέμου, μεταξύ άλλων και για την ανθρωποσφαγή στη Σρεμπρένιτσα.
Λίγες ημέρες μετά την κατάληψη της Σρεμπρένιτσα, είχαν παρουσιαστεί σε ελληνικά ΜΜΕ φωτογραφίες και βίντεο, στα οποία διακρινόταν ομάδα Ελλήνων παραστρατιωτικών, που πολεμούσαν στο πλευρό των Σέρβων, να πανηγυρίζουν υψώνοντας την ελληνική σημαία στο δημαρχείο της πόλης. Ορισμένοι εξ αυτών, μάλιστα, είχαν δώσει συνεντεύξεις σε ελληνικά μέσα, που τους παρουσίαζαν περίπου ως ήρωες. Αργότερα, όταν ξέσπασε η διεθνής κατακραυγή και η υπόθεση της Σρεμπρένιτσα έφθασε στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, οι ίδιοι «παλικαράδες» άρχισαν να τα μαζεύουν, υποστηρίζοντας ότι είχαν μπει εκ των υστέρων στην ισοπεδωμένη πόλη και ότι δεν συμμετείχαν στη θηριωδία.
Videos by VICE
Όλα αυτά τα χρόνια, γράφτηκαν αμέτρητα άρθρα, έρευνες και βιβλία για την ελληνική συμμετοχή στη Σρεμπρένιτσα. Όλα συγκλίνουν ότι Έλληνες βρίσκονταν στην περιοχή, είτε ως μέλη της λεγόμενης «Ελληνικής Εθελοντικής Φρουράς» είτε ως μεμονωμένοι μισθοφόροι · πρόσφατη έρευνα της ομάδας XYZ Contagion παρουσιάζει στοιχεία που φέρονται να αποτυπώνουν την ενεργή συμμετοχή Ελλήνων. Η εφημερίδα «Έθνος» δημοσίευσε πριν από ακριβώς έναν χρόνο μέρος της έρευνας, με αποτέλεσμα να παρέμβει η Εισαγγελία Αθηνών. Η νεώτερη ενημέρωση είναι ότι χρεώθηκε σε εισαγγελέα η διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, χωρίς να γίνουν γνωστές περισσότερες λεπτομέρειες (σημ. τα εγκλήματα πολέμου δεν παραγράφονται).
Αυτό που δεν έχει επαρκώς αναλυθεί είναι οι ενέργειες της Ελληνικής Δικαιοσύνης όλα αυτά τα χρόνια για τον εντοπισμό όσων Ελλήνων φέρονται να συμμετείχαν στη σφαγή της Σρεμπρένιτσα. Αντίστοιχη εισαγγελική έρευνα είχε διαταχθεί και το 2005, από τον τότε Υπουργό Δικαιοσύνης Αναστάση Παπαληγούρα, ο οποίος, έπειτα από πιέσεις καθηγητών, δημοσιογράφων, πολιτών και ορισμένων πολιτικών, είχε παραδεχθεί το «ενδεχόμενο να υπάρχουν πράγματι ευθύνες Ελλήνων πολιτών για τις σφαγές αμάχων στη Σρεμπρένιτσα». Η δικαστική έρευνα, μετά από παλινωδίες έξι ετών, τέθηκε το 2011 στο αρχείο, με απαλλακτικό βούλευμα. Ενδεικτικό της σοβαρότητας με την οποία αντιμετώπισε η Ελληνική Δικαιοσύνη την υπόθεση, είναι ότι η προκαταρκτική εξέταση είχε ανατεθεί σε πταισματοδίκη, κι έτσι χρειάστηκε να διαβιβαστεί στη ΓΑΔΑ για να ολοκληρωθεί. Επίσης, προκύπτει ότι η κύρια ανάκριση διήρκεσε τρία ολόκληρα χρόνια, από τον Σεπτέμβριο του 2007 έως τον Οκτώβριο του 2010.
Είναι ανακριβές ότι οι κατηγορίες δεν είχαν τότε προσωποποιηθεί. Το VICE εξασφάλισε το απαλλακτικό βούλευμα 2233/2011 του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών, στην ουσία το πόρισμα της μοναδικής κύριας ανάκρισης που έγινε από τις ελληνικές αρχές για την υπόθεση. Προκαλεί εντύπωση ότι το έγγραφο αριθμεί μόλις επτά σελίδες, ωστόσο ακόμη κι έτσι αποκτούν για πρώτη φορά «ταυτότητα» τα πρόσωπα που κατηγορήθηκαν επισήμως για συμμετοχή στη θηριωδία της Σρεμπρένιτσα.
Μαθαίνουμε ότι στο στόχαστρο της Ελληνικής Δικαιοσύνης είχαν μπει επτά πρόσωπα: Κωνσταντίνος Δ. κάτοικος Ιωαννίνων, Σπυρίδων Τζ. κάτοικος Πατρών, Τρύφων Β. κάτοικος Ορεστιάδας, Γεώργιος Λ. κάτοικος Νεοχωρίου Ορεστιάδας, Χαράλαμπος Δ. κάτοικος Γέρακα Αττικής, Δημήτριος Ζ. κάτοικος Ζωγράφου Αττικής και Γεώργιος Μ. κάτοικος Καλλιθέας Αττικής (τα πλήρη στοιχεία των κατηγορούμενων είναι στη διάθεση του VICE). Μαθαίνουμε επίσης ότι σε βάρος των επτά είχε ασκηθεί αυτεπαγγέλτως ποινική δίωξη για «ανθρωποκτονία από πρόθεση κατά συρροή». Στη συνέχεια παραγγέλθηκε κύρια ανάκριση, κατά την οποία, όπως διαβάζουμε, «η ανακρίτρια με αίτηση προς τις δικαστικές αρχές της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης, ζήτησε την παροχή δικαστικής συνδρομής για να την ενημερώσουν για ό,τι γνωρίζουν για τυχόν συμμετοχή Ελλήνων εθελοντών στον εμφύλιο πόλεμο στην πρώην Γιουγκοσλαβία το έτος 1995 και ειδικότερα αν το σώμα Ελλήνων εθελοντών συμμετείχε στη γενοκτονία στη Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995 ως μέλη της ομάδας “Μλάντιτς Ντρίνα”».
Αμέσως μετά, διαβάζουμε το σκεπτικό της εισαγγελικής πρότασης, που σημειωτέον είναι χειρόγραφη: «Από το σύνολο του αποδεικτικού υλικού της δικογραφίας, αλλά και των εγγράφων που απεστάλησαν στην ανακρίτρια σε ηλεκτρονική μορφή (CD) από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης κατόπιν του αιτήματος δικαστικής συνδρομής, δεν κατέστη δυνατόν να εξακριβωθεί ούτε η δράση εκάστου των κατηγορούμενων, αλλά ούτε και η ταυτότητα και ο αριθμός των τυχόν θυμάτων από την καταγγελλόμενη εγκληματική δραστηριότητά τους, ένεκα της συμμετοχής τους ως εθελοντών στη γενοκτονία της Σρεμπρένιτσα, τον Ιούλιο του 1995».
Με αυτόν τον τρόπο η εισαγγελέας πρότεινε “να μη γίνει κατηγορία” σε βάρος των επτά «πολεμιστών», πρόταση που υιοθετήθηκε από τους τρεις δικαστές του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών, οι οποίοι εξέδωσαν το απαλλακτικό βούλευμα. Ανώτεροι δικαστικοί στους οποίους το VICE έθεσε υπόψη το έγγραφο, δήλωσαν «έκπληξη από τον μικρό αριθμό σελίδων του βουλεύματος», αλλά και το σκεπτικό των δικαστών, που «αφιέρωσαν μόλις δώδεκα γραμμές για μία τόσο σοβαρή υπόθεση».
Απόσπασμα του απαλλακτικού βουλεύματος 2233/2011 του Συμβουλίου Πλημμελειοδικών Αθηνών.
Υπάρχει κάτι κρίσιμο. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την Πρώην Γιουγκοσλαβία (International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia – ICTY), είχε επίσης συντάξει ένα προ-κατηγορητήριο για συμμετοχή Ελλήνων στην ανθρωποσφαγή στη Σρεμπρένιτσα. Το έγγραφο παραθέτει ο δημοσιογράφος της «Καθημερινής», Σταύρος Τζίμας, στο βιβλίο του με τίτλο «Η κατάρρευση της Γιουγκοσλαβίας και οι ελληνικές φαντασιώσεις. Ελλάς – Σερβία – Ορθοδοξία» (2014, εκδόσεις Επίκεντρο, σελ. 107). Το έγγραφο του ICTY μάλιστα κατονομάζει δέκα Έλληνες, αναφέροντας: «… ελληνικές παραστρατιωτικές ομάδες, μαζί με άλλες μονάδες του σερβοβοσνιακού στρατού και του Υπουργείου Εσωτερικών και μονάδες που αναφέρονται σε αυτό το κατηγορητήριο, συμμετείχαν σε Κοινή Εγκληματική Οργάνωση, κύριος στόχος της οποίας ήταν – μεταξύ άλλων: η δια της βίας μεταφορά γυναικών και παιδιών εκτός του θύλακα της Σρεμπρένιτσα, προς το Κλάντανι, στις 12 και 13 Ιουλίου 1995, η σύλληψη, κράτηση και μαζική εκτέλεση, από εκτελεστικό απόσπασμα, ο ενταφιασμός και ο επανενταφιασμός χιλιάδων μουσουλμάνων ανδρών και αγοριών, ηλικίας 16 έως 60 ετών, από τον θύλακα της Σρεμπρένιτσα, από τις 12 έως τις 19 Ιουλίου 1995…».
Άγνωστο για ποιον λόγο, το ICTY δεν προχώρησε την υπόθεση. Το κρίσιμο είναι ότι το παραπάνω έγγραφο συντάχθηκε τον Μάιο του 2005, δηλαδή πολύ πριν το χρονικό διάστημα της κύριας ανάκρισης από τις ελληνικές αρχές, που θα μπορούσαν επομένως να το αξιοποιήσουν. Ωστόσο, από τη σύγκριση προκύπτει ότι μόνο τρία πρόσωπα στο έγγραφο του ICTY ταυτίζονται με εκείνα που εξέτασε η Ελληνική Δικαιοσύνη και περιλαμβάνονται στο βούλευμα. Να σημειωθεί ότι Έλληνες που φέρονται να πολέμησαν στη Βοσνία εμφανίστηκαν αργότερα ως μέλη της Χρυσής Αυγής και άλλοι εμπλεκόμενοι σε ποινικές υποθέσεις.
Τη δική του εκδοχή, μιλώντας αποκλειστικά στο VICE, δίνει ο δικηγόρος του Κάραζιτς, Πίτερ Ρόμπινσον. Ο Αμερικανός νομικός, μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, εξηγεί ότι επικοινώνησε με τον πρώην ηγέτη των Σερβο-βόσνιων, πριν απαντήσει στα ζητήματα που τού τέθηκαν. «Ο πρόεδρος Κάραζιτς είναι πολύ απογοητευμένος από την καταδίκη του και την ποινή και έκπληκτος από το σκεπτικό των δικαστών. Είμαστε σε διαδικασία να προσφύγουμε κατά της απόφασης», δήλωσε αρχικά ο Ρόμπινσον. Στην ερώτηση, αν υπήρχαν ελληνικές δυνάμεις στην περιοχή της Σρεμπρένιτσα τον Ιούλιο του 1995, καθώς επίσης ποιος ήταν ο διοικητής και η κωδική τους ονομασία, ο ίδιος απάντησε: «Δεν υπήρχαν στη Σρεμπρένιτσα. Ίσως υπήρχαν μια ντουζίνα Έλληνες στρατιώτες στην περιοχή της Βλασένιτσα. Ο πρόεδρος Κάραζιτς δεν γνωρίζει ποιος ήταν ο διοικητής τους και η κωδική ονομασία τους». Υπάρχουν έγγραφα του ICTY σχετικά με Έλληνες στη Σρεμπρένιτσα; ρωτήσαμε. «Κανένα» απάντησε μονολεκτικά ο Ρόμπινσον. Επίσης μονολεκτικά απάντησε στην ερώτηση αν υπήρξε οποιαδήποτε σχετική αναφορά κατά τη διάρκεια της δίκης, από τον Κάραζιτς, τους δικαστές ή στρατιωτικούς-μάρτυρες: «Ποτέ», είπε.
Περισσότερα από το VICE
Το Pride του Λονδίνου σε 30 Εικόνες
Είναι Προσβλητικό να Αποκαλείς Κάποιο Άτομο «Stoner»;
