Το Πάσχα δεν είναι μόνο η γιορτή της χοληστερίνης, με αρνί, κρασί, τσουρέκια, και κόκκινα αυγά. Για κάποιους είναι μία ανδρεναλινάτη – “bloody” γιορτή. Την Μεγάλη βδομάδα προετοιμάζουν τα έθιμά τους στην δική τους μυσταγωγική συγκέντρωση στους “βωμούς” κατασκευής μπαρουτιών με ποτό, ανταγωνισμό, πειράγματα και τέχνη που μυρίζει πυρίτιδα.
Ακολουθήστε το VICE στην καινούρια μας σελίδα στο Facebook.
Τα τελευταία δέκα χρόνια τα στατιστικά λένε πως έχουν μειωθεί τα σοβαρά ατυχήματα από αυτοσχέδια μπαρουτιασμένα έθιμα, 8 νεκροί, 66 σοβαροί τραυματισμοί και 1600 συλλήψεις σύμφωνα με τα στοιχεία της αστυνομίας. Παρά την επικινδυνότητα, κάποιοι επιμένουν, διότι τα έθιμα γίνονται επικίνδυνα και θανάσιμα αν δεν προσέξεις και δεν μπεις στους κανόνες των ομάδων για να μάθεις την “τέχνη”.
Videos by VICE
Χίος: Περί φιλικού πολέμου κι άλλων ρουκετο-δαιμωνίων
Καταγωγή εθίμου:
Επί Τουρκοκρατίας οι ορθόδοξοι κάτοικοι στο Βροντάδο Χίου, ήθελαν να γιορτάσουν φαντασμαγορικά την Ανάσταση και έστηναν έναν “ψεύτικο πόλεμο” αρχικά με κανόνια που κατασχέθηκαν από τους Τούρκους και ύστερα με ρουκέτες.
Τι είναι:
Ο ρουκετοπόλεμος συνεχίζεται μεταξύ δύο “εχθρών”, στις ενορίες του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Εριθιανής που βρίσκονται αντικριστά στην κορυφή δύο λόφων. Την ημέρα της Λαμπρής ανταλλάσσουν εκατοντάδες ρουκέτες που εκτοξεύονται από τις αντίπαλες πλευρές. Παράλληλα υπάρχουν πειράγματα μεταξύ τους με αρκετό χιούμορ και προκλήσεις. Προετοιμάζονται 6 μήνες πριν, σχηματίζονται ομάδες πέντε ατόμων, κυρίως νεαρής ηλικίας μαζί με έναν “παλιό”. Το χρηματοδοτούν μόνο οι εμπλεκόμενοι, το κόστος κάθε ρουκέτας είναι 30 λεπτά, και με πολύ προσωπική εργασία, κατασκευάζουν ένα χάρτινο ρολό και το γεμίζουν με αυτοσχέδιο μπαρούτι. Φέτος θα ρίξουν 80.000 ρουκέτες, λιγότερες από πέρσι λόγω ζημιών, κόστους και μηνύσεων από τους κατοίκους.
Κίνδυνοι:
Στην προετοιμασία συνήθως υπάρχουν εγκαύματα, πυρκαγιές και παλαιότερα ακρωτηριασμοί, θανάσιμοι και τραυματισμοί. Επίσης γίνονται ζημιές στις περιουσίες των κατοίκων της περιοχής. Λόγω του ότι διώκονται επίμονα από την αστυνομία οι ρουκετατζήδες αναγκάζονται να προετοιμάζονται κρυμμένοι σε επικίνδυνα απόμερα μέρη χωρίς νερό, ρεύμα και ασφαλές εγκαταστάσεις, απαραίτητα για την κατασκευή ρουκέτας χωρίς τραυματισμούς. Ο Δήμος πλέον έχει αυστηρούς κανόνες για την ασφάλεια των συμμετεχόντων και για αποφυγή τραυματισμών ενώ δαπανά το χρόνο 30.000 € για να αποκαταστήσει τις ζημίες που προκαλούνται από το έθιμο.
Γιατί το συνεχίζουν:
Εκτός από την μαστίχα Χίου, ο ρουκετοπόλεμος είναι σήμα κατατεθέν τους σε όλο το πλανήτη. “Είναι στο αίμα μας, δεν μπορούμε να ζήσουμε το Πάσχα χωρίς ρουκέτες, την καπνίλα τους, την μυρωδιά του μπαρουτιού και την μαυρίλα. Έχουμε γεμίσει με αυτόφωρα και δικαστήρια αλλά επιμένουμε, προσφέρουμε το θέαμα και ο Δήμος την αποκατάσταση. Δεν θέλουμε να πάρουμε λεφτά αρκεί να βοηθήσουν να διατηρηθεί η κληρονομιά μας, ο ρουκετοπόλεμος.” λέει ο Ν.Τ. παλιός ρουκετατζής.
Σάμος: Σεισμός από εκρήξεις.
Καταγωγή εθίμου:
Οι ναυτικοί του Μαραθόκαμπου το 1821 τρόμαξαν τους Τούρκους με αυτοσχέδιες κανονιές. Την επταετία της Χούντας, απαγορεύθηκε, αλλά οι κάτοικοι μεταμφιέζονταν σε γυναίκες και έψαχναν για άσκαστες οβίδες του στρατού που τις αξιοποιούσαν κρυφά για το έθιμο.
Τι είναι:
Στο Μαραθόκαμπο της Σάμου, την Κυριακή του Πάσχα διατηρείται το έθιμο των “Τουφεκιών”, οι μπουρλοτιέρηδες ταρακουνάνε το νησί με μεθοδικές εκρήξεις και ομοβροντίες, γεμίζουν την ατμόσφαιρα με μπαρούτι και καλοσχεδιασμένους σχηματισμούς πολύχρωμου καπνού. Είναι χαρτονένια κανονάκια συνήθως μέσα στις παλιές οβίδες του 2ου παγκόσμιου πολέμου. Ανοίγουν τρύπα στην βάση τους, το γεμίζουν μπαρούτι και το ταπώνουν. Συναγωνίζονται 5 ενορίες με τόνους από μπαρούτι και ετοιμάζονται σχεδόν ένα χρόνο πριν. Γίνεται με την αυστηρή τεχνογνωσία των έμπειρων μπουρλιωτέριδων, η κάθε ενορία έχει στην συλλογή της 1600 – 2000 “τουφέκια”. Συμμετέχουν εκατοντάδες εθελοντές κάθε ηλικίας ενώ στηρίζεται οικονομικά και από ομογενείς του εξωτερικού.
Κίνδυνοι:
Έχουν υπάρξει μικρής κλίμακας πυρκαγιών, τραυματισμών ή εγκαυμάτων και ένα περιστατικό θανάτου που όπως δήλωσαν οι συνεχιστές του εθίμου έγινε στην προετοιμασία και λόγω ανθρώπινου λάθους. Πρέπει να τηρούνται οι σωστές αναλογίες των υλικών και οι κανόνες ασφαλείας, κινδυνεύουν οι εμπλεκόμενοι, κατά την διάρκεια ανίχνευσης άσκαστων βλημάτων στρατού από τις ασκήσεις, που ψάχνουν για να προμηθευτούν μπαρούτι. Είναι παράνομο αλλά όταν ένα ολόκληρο χωριό το επικροτεί ο νόμος μοιάζει αδύναμος. Πλέον έχουν παρθεί όλα τα απαιτούμενα μέτρα ασφαλείας ώστε να συνεχιστεί το έθιμο και πυροσβεστικά οχήματα είναι σε επιφυλακή.
Γιατί το συνεχίζουν:
«Έχει ιστορικό συμβολισμό, δεν είναι μόνο διασκέδαση, οι μπουρλωτιέριδες είναι παράνομοι αλλά είναι εξειδικευμένοι και εξέλιξαν ασφαλέστερους τρόπους για να το συνεχίσουν. Η μεγάλη προσέλευση του κόσμου απ’ όλη την Ελλάδα είναι η απάντηση ότι αποτελεί παράδοση του νησιού», λέει ο Ε. Χαρτοφύλλης, Πρόεδρος Τοπικού Συμβουλίου Μαραθόκαμπου, ενώ ο Λ.Ν. που είναι μπουρλιωτιέρης λέει πως: «Οι οβίδες στην ηχηρή τους έκρηξη, χαιρετίζουν την Ανάσταση και το πνεύμα ελευθερίας του μικρού μας τόπου. Έθιμο ακατάλυτο, που επιζεί παρόλες τις απαγορεύσεις, τις ποινικές διώξεις και τα ατυχήματα. Η μύηση στο έθιμο γίνεται από την νηπιακή ηλικία…για μία βροντόλαλη Ανάσταση».
Το άρθρο συνεχίζεται στη δεύτερη σελίδα.
Καλαμάτα: Σαϊτοπόλεμος, ο χορός της φωτιάς
Καταγωγή εθίμου:
Μπαρουτοκαπνισμένο έθιμο, από το 1821 όταν το οθωμανικό ιππικό επιχείρησε να παρελάσει από την πόλη και οι κάτοικοι τους απώθησαν με αυτοσχέδιες σαΐτες. Γέμιζαν κούφια καλάμια με μπαρούτι τα οποία άναβαν και πέταγαν αφινιάζοντας τα αλόγα. Συνεχίζεται ο σαϊτοπόλεμος (εκτός της 7 ετίας της χούντας) από ομάδες που σχηματίζονται σε «μπουλούκια» συνήθως 12 ατόμων, το καθένα έχει το δικό του όνομα και “καπετάνιο” που κάνει το δικό του μείγμα γέμισης.
Τι είναι:
Κυριακή του Πάσχα το βράδυ, η Καλαμάτα και η Μεσσήνη γεμίζει με τους εκκωφαντικούς κρότους σαϊτών και με καπνούς πυρίτιδας, η αγριότητα ριξίματος σαΐτας όσο πιο έντονη τόσο πιο μεγαλοπρεπής. Οι σαϊτολόγοι ενθουσιάζονται από την μυρωδιά του μπαρουτιού και επιδεικνύουν την τέχνη τους, κάποιοι με παραδοσιακές ενδυμασίες. Αυτοσχέδιοι χαρτονένιοι κάλυκες, γεμάτοι με χαρμάνι από μπαρούτι, πετρέλαιο και στάχτη. Το χρηματοδοτεί ο Δήμος με 10.000 € αν και δεν φτάνουν όπως λένε τα “μπουλούκια” και το καθένα προσθέτει 2.000-3000 €. Η κάθε σαΐτα στοιχίζει 20 ευρώ και καταναλώνονται πολλές στις δοκιμές. Ετοιμάζονται από τα Χριστούγεννα μέσα σε μία ιεροτελεστία γλεντιού, συμμετέχουν γυναίκες και μαθαίνουν ακόμη και τα παιδιά να ρίχνουν από 6 χρόνων πιο μικρές παιδικές σαΐτες. Μάλιστα κατασκευάζονται στα “νόμιμα” ταμπούρια τους.
Κίνδυνοι:
Αν δεν τηρούν τους βασικούς κανόνες ασφαλείας μπορεί να συμβούν σοβαροί τραυματισμοί, ακρωτηριασμοί, εγκαύματα, ζάλη από την πυρίτιδα που προκαλούνται συνήθως από τις πρώτες ύλες που μεταφέρουν και τις λάθος προσμίξεις του μείγματος. Η σαΐτα είναι ακίνδυνη, σου αφήνει μόνο το “παράσημο” – εγκαύματα όπως λένε οι “καπετάνιοι”.
Γιατί το συνεχίζουν:
«Είναι αυθόρμητο έθιμο, μία αγάπη που στηρίζεται στην αυτενέργεια των μπουλουκιών, δεν τυποποιούνται με χορηγούς και διαφημίσεις, στηρίζεται στην δουλειά και την πρωτοβουλία ατόμων που διαιωνίζουν το έθιμο», λέει ο Μάκης Κουφόγιαννης- Μαθηματικός και “Καπετάνιος” του μπουλουκιού Μεσσήνης, ενώ ο κ. Σουρέας Πρόεδρος Σαιτολόγων Καλαμάτας λέει πως: «Λόγω της ιστορίας τους, συμβολίζει το θάρρος και την ελευθερία, οι σαΐτες είναι η ταυτότητα του τόπου μας».
Αγρίνιο: Εκρηκτικοί εκφοβισμοί
Καταγωγή εθίμου:
Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, οι Αγρινιώτες άναβαν τα “χαλκούνια” κατά την περιφορά του Επιταφίου για να απομακρύνουν τους αλλόθρησκους φοβίζοντας τους.
Τι είναι:
Την Μεγάλη Παρασκευή μετά τον Επιτάφιο, οι «χαλκουνάδες» μαζεύονται στην κεντρική πλατεία για να ξεκινήσουν χαλκουνοπόλεμο από δύο βασικές «ομάδες». Τα χαλκούνια είναι αυτοσχέδιες εκρηκτικές κατασκευές, αποτελούνται από ένα μεγάλο κύλινδρο γεμάτο με μείγμα μπαρουτιού και ένα φυτίλι στο άκρο. Το φτιάξιμο του χάρτινου «σωλήνα», το «σφίξιμο», το «τάπωμα» και το «γέμισμα», ετοιμάζεται 2 μήνες νωρίτερα.
Κίνδυνοι:
Τα χαλκούνια από μόνα τους δεν είναι επικίνδυνα, η απρόσεκτη μεταφορά των υλικών και η ακατάλληλοι πειραματισμοί μπορεί να προκαλέσουν ατυχήματα και σοβαρούς τραυματισμούς όπως έχει συμβεί παλιότερα. “Ο Δήμος δείχνει ενδιαφέρον εφόσον το αγκαλιάζουν οι πολίτες, παίρνοντας μέτρα ασφαλείας. Πλέον συμβαδίζει και η αστυνομία με τα χαλκούνια όχι όμως σε άλλες ρίψεις”, λέει η Ν. Θεοδωροπούλου, υπεύθυνη Γραφείου Τύπου Αγρινίου.
Γιατί το συνεχίζουν:
Συμμετέχουν όλες οι ηλικίες και είναι επιθυμία όλων των ντόπιων, θεωρούν ότι συμβολίζει την ανδρεία και τους «μπουρλοτιέρηδες» του 1821 στη συμμετοχή του Αγώνα της Απελευθέρωσης.
Κάλυμνος: Καταβροχθίζουν οι δυναμίτες τα αντικριστά βουνά
Καταγωγή εθίμου:
Στην Τουρκοκρατία, ήταν η εκτόνωση του λαού απέναντι στους καταπιεστικούς κοτζαμπάσηδες που «έπιαναν» τα βουνά και για μέρα ημέρα αισθάνονταν «λεύτεροι». Μία άλλη εκδοχή το συνδυάζει με την χρήση του δυναμίτη στο ψάρεμα.
Τι είναι:
Τα βουνά της Καλύμνου κοντά στον Άγιο Σάββα το βράδυ της Ανάστασης και την Κυριακή του Πάσχα, φωτίζονται με διαδοχικές εκρήξεις δυναμιτών. Συναγωνίζονται δύο ομάδες από όλες τις περιοχές του νησιού. Προετοιμάζονται 12 μήνες γι΄ αυτήν την στιγμή και είναι αντρικό έθιμο. Οι δημοτικοί σύμβουλοι και οι κάτοικοι μαζεύουν χρήματα από τις ενορίες και γνωστός ομογενής του εξωτερικού χρηματοδοτεί με 6.000 € για να συνεχιστεί το έθιμο. Το θέαμα είναι φαντασμαγορικό και κάθε χρόνο πιο εντυπωσιακό. Οι εκρήξεις μάλιστα ακούγονται μέχρι τα χωριά της Κω.
Κίνδυνοι:
Σοβαροί ως θανάσιμοι τραυματισμοί από τους δυναμίτες. Το 1980 στην κεντρική πλατεία, δυναμίτης εκτινάχθηκε στην κούτα με άλλους δυναμίτες και σκοτώθηκαν 4 νεαρά άτομα με τα μέλη τους να διασκορπίζονται στον αέρα. Πλέον οι κάτοικοι λένε ότι λαμβάνονται όλα τα μέτρα ασφαλείας, δεν έχει ξανασυμβεί κάτι σοβαρό γιατί γίνεται σε ακατοίκητη περιοχή. Ο Δήμος, η αστυνομία και η εκκλησία συνεργάζονται σε θέματα ασφάλεια και οι κάτοικοι το δέχονται παρά τους κινδύνους και τις ζημίες που προκαλούνται στα σπίτια τους.
Γιατί το συνεχίζουν:
“Είναι η κοινωνική προσδοκία, όλοι περιμένουν στην πλατεία με χαμόγελο ικανοποίησης να το παρακολουθήσουν. Έγιναν πιο προσεχτικοί για να διατηρήσουν την παράδοση που χαρακτηρίζει την Κάλυμνο και λόγω του ψαρέματος”, λέει ο αρθρογράφος και πρώην Λυκειάρχης Καλύμνου, Σακελλάριος Τρικοίλης.
