Δεν ξέρω πώς να το πω, αλλά τις μέρες που μεσολάβησαν από τότε που μίλησα με την Katia Bozhikova γι’ αυτήν τη στήλη και μέχρι να είμαστε έτοιμοι να τη δημοσιεύσουμε, η Katia πέθανε. Ήταν 35 ετών. Ήξερε ότι το τέλος πλησίαζε. Ήταν κάτι με το οποίο πάλευε αρκετό καιρό. Η Katia διαγνώστηκε με καρκίνο πριν από μια δεκαετία και την άνοιξη που μας πέρασε, οι γιατροί τής είπαν ότι είχε κάνει μετάσταση στο συκώτι, στα πλευρά, στους λεμφαδένες, στα πνευμόνια και στον εγκέφαλο. Αλλά ο θάνατός της με σόκαρε έτσι κι αλλιώς, μάλλον επειδή αυτό συμβαίνει με τον θάνατο σε κοινωνίες όπως η δική μας, όπου ένα από τα δύο μόνα σίγουρα γεγονότα της ζωής –η γέννηση και ο θάνατος– δεν έχει ενσωματωθεί όπως θα έπρεπε στη συνείδησή μας.
Γνώρισα την Katia μέσω της αδερφής μου, που είναι κλινική ψυχολόγος και μελετά τον θάνατο και τη θνητότητα. Όταν άκουσα την Katia να εξηγεί πώς η εγγύτητα με τον θάνατο άλλαξε τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη ζωή, τη ρώτησα αν μπορούσα να της πάρω συνέντευξη. Ακολουθεί μια σύντομη συζήτηση που κάναμε μια μέρα, που δεν είχε τις πολύ επώδυνες παρενέργειες από τις πειραματικές θεραπείες που έκανε. Ανάμεσα σε κρίσεις βήχα και πίνοντας νερό, μιλούσε με αφοπλιστική σιγουριά και διαύγεια – όχι επειδή δεν φοβόταν, δεν λυπόταν ή δεν ένιωθε θυμό, αλλά επειδή, απ’ ό,τι φαινόταν, είχε ζήσει με το φάντασμα του θανάτου αρκετά, ώστε να διδαχτεί κάτι από αυτόν. Όπως είπα στην αδελφή μου τη νύχτα που πέθανε η Katia, ο θάνατος ακούγεται τρελός, μυστηριώδης, δύσκολος και παράξενος, αλλά αν κάποιος ήξερε πώς να τον αντιμετωπίσει, αυτή ήταν η Katie.
Videos by VICE
VICE: Άκουσα να λες σε κάποιον, που σε ρώτησε αν η κατάστασή σου οδηγεί στον θάνατο, ότι «Όλες οι καταστάσεις οδηγούν στον θάνατο». Η απάντησή σου έδειξε πόσο λίγο σκεφτόμαστε τη θνητότητά μας. Πώς εξελίχθηκε σε ‘σένα η επίγνωση του θανάτου με τον καιρό και πώς επηρέασε το πώς βλέπεις τον θάνατο;
Katia Bozhikova: Όταν διαγνώστηκα με καρκίνο, ήμουν 26 ετών. Δεν είναι μια ηλικία που οι άλλοι σε ενθαρρύνουν να ασχοληθείς με τον θάνατο. Υπάρχουν τόσες πληροφορίες από την ιατρική κοινότητα, ιδίως όταν είσαι τόσο μικρός, που σε κάνουν να μη σκέφτεσαι τον θάνατο. Ήταν τεράστιο ταμπού. Φαινόταν σαν να έκανα κάτι λάθος, ακόμη και το να ρωτούσα.
Πολλά μικροπράγματα για τα οποία ανησυχούσα, όπως η εμφάνισή μου και ορισμένα κοινωνικά πρότυπα, έχουν μπει λίγο σε δεύτερη μοίρα.
Να ρωτούσες τι;
Τι συμβαίνει όταν πεθαίνεις; Τι γίνεται αν πεθάνω εγώ; Διαρκώς με απομάκρυναν από αυτήν την ερώτηση. Αλλά νομίζω ότι η εμβάθυνα στην εξερεύνησή μου, όταν ήρθε η διάγνωση τέταρτου σταδίου, επειδή δεν ένιωσα αμέσως τρελό φόβο για τον θάνατο. Ένιωσα φόβο για το τι θα γινόταν όταν θα έφτανα εκεί.
Άρα δεν ήταν τρομακτικός ο θάνατος, αλλά το να πεθάνεις;
Ναι. Είχα κάποιες ψυχεδελικές εμπειρίες με πνευματική καθοδήγηση -όχι σε πάρτι- και έτσι έφυγε ένα μέρος του φόβου μου για τον θάνατο. Τέτοιες θεραπείες δεν είναι για όλους, αλλά η προσωπική μου εμπειρία ήταν παρόμοια με αυτό που πολλοί άνθρωποι περιγράφουν ως διάλυση του Εγώ.
Αλλά σε ένα πιο συνειδητό επίπεδο, είδα έναν στενό μου φίλο να πεθαίνει πριν από δύο χρόνια από καρκίνο, ήταν συνδεδεμένος σε ένα σωρό μηχανήματα και δεν ήταν σπίτι του και ειλικρινά αυτό με τρομοκρατεί περισσότερο από τη στιγμή του θανάτου. Αυτός είναι ο μεγαλύτερος φόβος μου. Έχει περάσει περίπου μισός χρόνος απ’ όταν διαγνώστηκα με καρκίνο τετάρτου σταδίου και είχα τόσες πολλές διαφορετικές εμπειρίες, κάποιες πολύ θετικές και κάποιες πολύ αρνητικές. Φοβόμουν ότι επειδή δεν ζω στην πατρίδα μου και είμαι μακριά από την οικογένειά μου, θα με παρέδιναν σε ξένους. Ωστόσο, οι φίλοι μου και η κοινότητά μου απέδειξαν ότι έκανα λάθος. Δεν ξέρω πού θα ήμουν χωρίς αυτούς. Πάντα έβρισκα ανθρώπους να βοηθούν στη φροντίδα μου. Υπάρχουν πολλές μέρες που πονάει όλο μου το σώμα και είναι δύσκολο να ζητήσω από κάποιον που δουλεύει την επομένη να μείνει ξύπνιος όλη νύχτα μαζί μου, ώστε να με βοηθάει να πηγαίνω στο μπάνιο ή να πίνω νερό ή να παίρνω τα φάρμακά μου. Για μένα αυτό φαινόταν μπελάς, αλλά κανένας από τους φίλους μου δεν με έκανε να νιώσω σαν βάρος. Ποτέ δεν με εγκατέλειψαν.
Συνειδητοποίησα ότι δεν είναι δουλειά μου να κάνω τους άλλους να νιώθουν καλά. Δουλειά μου είναι να είμαι ειλικρινής.
Το ότι σκεφτόσουν τον θάνατο, άλλαξε το πώς βλέπεις τη ζωή; Έχει αλλάξει τον τρόπο που συνειδητοποιείς τα πράγματα;
Πολλά μικροπράγματα για τα οποία ανησυχούσα, όπως η εμφάνισή μου και ορισμένα κοινωνικά πρότυπα, έχουν μπει λίγο σε δεύτερη μοίρα. Αφαίρεσα πολλά φίλτρα, με την έννοια ότι είμαι πιο αληθινή απέναντι στον εαυτό μου. Δεν υπολογίζω, πλέον, άλλους ανθρώπους ως μέρος της εικόνας μου.
Θα έλεγες ότι έχεις μεγαλύτερη διαύγεια, από ό,τι στο παρελθόν;
Εννοείται και αυτό είχε επιπτώσεις στη σχέση μου με τη μητέρα μου και άλλους ανθρώπους που δεν βλέπουν απαραίτητα τη ζωή και τον θάνατο όπως εγώ. Συνειδητοποίησα ότι δεν είναι δουλειά μου να κάνω τους άλλους να νιώθουν καλά. Δουλειά μου είναι να είμαι ειλικρινής.
VICE Video: Η Υγεία σε Κρίση
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.
Πώς κατανοείς τον ρόλο του πόνου στη ζωή; Τον θεωρείς πολύτιμο κομμάτι της ανθρώπινης εμπειρίας;
Καλή στιγμή γι’ αυτήν την ερώτηση, επειδή έχω περάσει δυο βδομάδες πόνου. Κόντεψα να τρελαθώ. Ήταν χάλια. Δεν ήταν το είδος του πόνου που σου επιτρέπει να γίνεις σοφός.
Κάποιος μου είπε πρόσφατα ότι ο πόνος είναι υπέροχος δάσκαλος, αλλά μόνο αφού περάσει. Το διάστημα του πόνου, όσο διαλογισμό και θετικές σκέψεις κι αν έκανα, δεν θα λειτουργούσαν, επειδή ο πόνος σε ρίχνει στον πάτο, με έναν τρόπο που σου δείχνει πραγματικά το όριο όπου σώμα, ψυχή και πνεύμα συναντιούνται.
Ο πόνος σε κάνει να εστιάζεις σε πράγματα, με τρόπο που δεν επιτρέπει να είσαι ανοιχτός και να έχεις άλλη οπτική γωνία, σωστά;
Το μόνο που με βοηθάει είναι να συγκεντρώνομαι στις αναπνοές μου και το να μην αντιστέκομαι πια. Αυτό με βοηθάει λίγο να ηρεμήσω, αλλά ο πόνος δεν φεύγει, ούτε μειώνεται. Οι άνθρωποι αντιστέκονται πολύ και κάποιες στιγμές έμαθα να μην το κάνω, να αφήνω τις εμπειρίες ως έχουν. Το μεγάλο μάθημα ήταν ότι διώχνοντας τον πόνο, στερούμαι τη ζωή που έχω ακόμη, επειδή ο πόνος είναι μεγάλο κομμάτι της ζωής μου αυτήν τη στιγμή και δεν μπορώ να το αρνηθώ. Αλλά όταν αντιστέκομαι, χάνω όλη την ενέργειά μου.
Τα σώματά μας είναι νοικιασμένα. Αυτή η μέρα είναι νοικιασμένη.
Όταν μιλάς για τον θάνατο, μιλάς γι’ αυτά τα βαριά θέματα με σεβασμό, αλλά και με μια ελαφρότητα, σαν να μην είναι και τόσο σοβαρά. Πώς βρήκες αυτήν την ισορροπία;
Δεν χάνω τον χρόνο μου να συγκρίνομαι με άλλους πλέον. Έτσι, δεν υποφέρω χωρίς λόγο. Όταν νιώθουμε ότι στερούμαστε κάτι που υποτίθεται ότι πρέπει να έχουμε, κάτι που πιστεύουμε ότι έπρεπε να το έχουμε, επειδή νομίζουμε ότι το έχουν οι άλλοι, τότε τα πράγματα τείνουν να γίνονται σοβαρά. Η ζωή είναι πολύ σοβαρή, για να την παίρνεις στα σοβαρά.
Το ότι διαγνώστηκες με καρκίνο ήταν εμφανώς μια εμπειρία που σε άλλαξε. Η πραγματική αλλαγή, χρειάζεται τέτοια τεράστια και σημαντικά γεγονότα; Πώς προκύπτει η πραγματική αλλαγή;
Αλλάζουμε, όταν μας στερούν κάτι που νιώθουμε ότι δικαιούμαστε. Τα σώματά μας είναι νοικιασμένα. Αυτή η μέρα είναι νοικιασμένη. Τίποτα δεν θα μείνει και αν ζούμε με τη λογική «δικαιούμαι αυτό», «μου αξίζει εκείνο», κάποια στιγμή παγιδευόμαστε στο να επιδιώκουμε κάτι που δεν είναι δικό μας, που δεν υπάρχει πια και πρέπει να αλλάξει.
Πώς ζει κάποιος καλά;
Είναι σημαντικό να έχεις αγάπη γύρω σου. Είμαστε κοινωνικά πλάσματα. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι που γίνεται από υποχρέωση. Προκύπτει από σχέσεις που καλλιεργούνται. Κάνω τις πιο τρελές θεραπείες αυτήν τη στιγμή και μόνη μου δεν θα μπορούσα. Η στήριξη και η αγάπη των δικών μου είναι τα πάντα για μένα.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο VICE US.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Η Σύζυγος Ενός Κρατουμένου Περιγράφει τον «Γολγοθά» του Επισκεπτηρίου στις Ελληνικές Φυλακές
Όλα Όσα Χρειάζεται να Ξέρεις για τον Συνδυασμό Κοκαΐνης και Αλκοόλ
«Ξεριζωμένες» Γυναίκες στην Ελλάδα Λένε Ανοιχτά τι Σκέφτονται
