Ο «Καλός Σαμαρείτης» είναι ένας παράξενος όρος. Στον χώρο εργασίας, για παράδειγμα, είναι η ταμπέλα που μπαίνει σε άτομα που ουσιαστικά συνεργάζονται καλά με τους συναδέλφους τους. Είναι τα πρόθυμα, γενναιόδωρα, λιγότερο αδίστακτα και ανταγωνιστικά άτομα, που συχνά αποκαλούνται ειρωνικά και υποτιμητικά «Καλοί Σαμαρείτες». Λες και το να είσαι καλός είναι προσβλητικό και κακό.
Τι είναι λοιπόν αυτό που κάνει τους ανθρώπους να μισούν τους Καλούς Σαμαρείτες; Μια νέα μελέτη δείχνει ότι είναι μια ανταγωνιστική τακτική – την οποία μπορεί να εφαρμόζουν οι άνθρωποι χωρίς να καταλαβαίνουν πλήρως το γιατί. Σκεφτείτε το ως εξής: Αν διεκδικείς έναν παρτενέρ (είτε στην προσωπική σου ζωή είτε στη δουλειά), η ικανότητά σου να συνεργάζεσαι είναι ίσως ένα σημαντικό κριτήριο. Κανείς δεν θέλει να συνεργαστεί με κάποιον που δεν ταιριάζει. Για να βρεις, λοιπόν, τον ιδανικό παρτενέρ, θέλεις να φαίνεσαι όσο το δυνατόν περισσότερο συνεργάσιμος. Ή –από την άλλη- μπορείς να σπείρεις αμφιβολίες για τον ανταγωνιστή σου, υπονοώντας ότι υπάρχει κάτι ύποπτο στην προφανή του καλοσύνη. Με άλλα λόγια, μπορείς να τον βαφτίσεις ειρωνικά «Καλό Σαμαρείτη».
Videos by VICE
«Τις περισσότερες φορές, μας αρέσει όταν επιβραβεύονται οι καλοί και τιμωρούνται οι κακοί», λέει ο Pat Barclay, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Γκελφ στον Καναδά και ένας από τους συντάκτες της μελέτης. «Αλλά μερικές φορές τιμωρούνται και οι καλοί. Ή ασκείται κριτική στους καλούς».
Μοιάζει αντιφατικό, αλλά είναι ένα φαινόμενο που παρατηρείται σε πολλά πεδία -στην οικονομία και την κοινωνική ψυχολογία- και στις κοινωνίες γενικότερα, λέει ο Barclay. Ονομάζεται «αντικοινωνική τιμωρία» ή «απαξίωση του Καλού Σαμαρείτη» – μια κριτική που βάζει στο στόχαστρο ανθρώπους που υποτίθεται ότι είναι υπερβολικά συνεργάσιμοι. Φαίνεται ότι συμβαίνει συχνότερα, όταν οι άνθρωποι ανταγωνίζονται για έναν σύντροφο και σύμφωνα με τη νέα μελέτη, είναι ένας τρόπος μείωσης του ανταγωνιστικού τους πλεονεκτήματος. Δεν ενισχύει τον άνθρωπο που βάζει την ταμπέλα, αλλά μπορεί να καταφέρει να υποσκάψει το άτομο που δείχνει υπερβολικά συνεργάσιμο – τύπου, «πολύ καλό για να είναι αληθινό».
«Μπορείς να το συνοψίσεις με τη φράση, “Ρε φίλε, με κάνεις να φαίνομαι χάλια”», λέει ο Barclay. Αντί να προσπαθήσει να γίνει καλύτερος, ο ανταγωνιστής που έχει μείνει πίσω βγάζει από τη φαρέτρα του την ταμπέλα του “Καλού Σαμαρείτη”».
VICE VIDEO: Τα Πλοία του Κακού
Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook
Για να ελέγξουν την υπόθεση τους σχετικά με την ενίσχυση της αντικοινωνικής τιμωρίας από τον ανταγωνισμό, ο Barclay και η συν-συντάκτρια της έρευνας, Aleta Pleasant, δημιούργησαν δύο σενάρια. Οι συμμετέχοντες έπρεπε και στα δύο να παίξουν ένα παιχνίδι που δοκίμαζε την προθυμία τους να συνεργαστούν και που τους επέτρεπε να τιμωρήσουν τους άλλους παίκτες. Στο πειραματικό σενάριο προστέθηκε και ένας παρατηρητής, ο οποίος, κατά την ολοκλήρωση του παιχνιδιού, θα επέλεγε έναν συνεργάτη και θα τον επιβράβευε αναλόγως.
Όπως περίμεναν οι ερευνητές, η αντικοινωνική τιμωρία ήταν υψηλότερη στο ανταγωνιστικό, πειραματικό σενάριο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι οι συμμετέχοντες είχαν επιλέξει συνειδητά να τιμωρήσουν τους Καλούς Σαμαρείτες. «Πολύ λίγοι άνθρωποι υπολογίζουν προσεκτικά το αποτέλεσμα των πράξεων τους», λέει ο Barclay. Αντίθετα, λέει, συναισθήματα όπως η εκτίμηση της αγαθοεργίας άλλων ανθρώπων και αντιστρόφως, η ζήλια, όταν κάποιος φαίνεται πολύ καλός, πιθανότατα επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο αντιδρούν οι άνθρωποι.
Από ορισμένες απόψεις, αυτό είναι καλό. Ο Barclay θεωρεί ότι αυτά τα συναισθήματα υπάρχουν για κάποιον λόγο – ο οποίος τελικά μπορεί να είναι ευεργετικός. «Ο λόγος που έχουμε συναισθήματα είναι επειδή μας κάνουν να ενεργούμε με τρόπους που μακροπρόθεσμα φέρνουν οφέλη», λέει. Αλλά η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο λειτουργούν μπορεί, επίσης, να μας βοηθήσει να τα κατευθύνουμε καλύτερα.
Πώς μπορούμε, για παράδειγμα, να βοηθήσουμε τον Καλό Σαμαρείτη να συνεχίσει να κάνει καλό; Ο Barclay λέει ότι μπορούμε να σκεφτούμε τρόπους για να αμβλύνουμε την αντικοινωνική τιμωρία. Για τους αποδέκτες της, λέει, ίσως η απάντηση είναι να φροντίζουν να περιβάλλονται από καλύτερους ανθρώπους. «Αφήστε τους καλούς να κάνουν ομάδες με τους καλούς», λέει «και τελικά θα δουν ότι θα νιώσουν πολύ καλύτερα χωρίς τους επικριτές τους. Ας βρούμε τρόπους να βοηθήσουμε την καλοσύνη να αποδώσει, επειδή τότε θα πολλαπλασιαστεί».
Το άρθρο δημοσιεύτηκε αρχικά στο TONIC.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
«Το να Τρέχεις μια Αγγλόφωνη Pop-Rock Μπάντα στην Ελλάδα Είναι το Κλειδί μιας Σίγουρης Επιτυχίας»
Ψηφιακά Λύτρα, Κλοπή Αρχείων και η Ελληνική Ιστορία του Mr. Bitcoin
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Μια 18χρονη Παρακολουθεί για Πρώτη Φορά Τσόντα, σε Φεστιβάλ Ταινιών
