Η Β. ήταν ανέκαθεν εκείνος ο τύπος ανθρώπου, που το άγχος ήταν δεύτερη φύση της. Ποτέ όμως, όπως λέει στο VICE, σε τέτοιο βαθμό ώστε να καθορίζει κάθε δραστηριότητά της. Σε ένα στρεσογόνο επαγγελματικό τοπίο, όπως αυτό των ΜΜΕ, για χρόνια είχε ανακαλύψει τους μηχανισμούς άμυνας, όπου την περιφρουρούσαν από τη νεύρωση: Εκδρομές, αντάμωμα με συγγενείς και φίλους, λίγο αλκοόλ - μέχρι να έρθει η πανδημία του COVID 19 και το lockdown. Ρωτάμε την Β. ποια ήταν συμπτώματα εκείνα που την έκαναν να συνειδητοποιήσει πως «κάτι δεν πάει καλά» και την οδήγησαν σε αναζήτηση ειδικού ψυχικής υγείας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
«Το αρχικό στάδιο της έκπληξης απέναντι σε ένα καταιγιστικό φαινόμενο όπως αυτό της πανδημίας, διαδέχτηκε μια βαθιά αίσθηση αβοήθητου. Μια συνεχής αγωνία για την υγεία μου, αλλά και αυτή των ανθρώπων που αγαπάω. Αϋπνία, πονοκέφαλοι, ταχυκαρδίες, ένα αδιάκοπο τρέμουλο στα πόδια και μούδιασμα στο κεφάλι, που αδυνατούσα να καταλάβω από πού προέρχονταν. Η ιδέα πως έχω κάτι σοβαρό, κλάματα και μια απέραντη θλίψη και μοναξιά», αναφέρει ενδεικτικά. Μαζί με το δίκτυο των ανθρώπων που συναντούσε καθημερινά η Β. προ πανδημίας, απώλεσε κάτι που, όπως υποστηρίζει, την κρατούσε σε επαγρύπνηση. «Τη ρουτίνα μου και την ασφάλεια που αυτή μου παρείχε».«Πώς είσαι σήμερα;», τη ρωτάμε. «Ο σύντροφός μου, για τον οποίο δεν ήταν εύκολο όλο αυτό που βίωνα, με βοήθησε να βρω έναν καλό ψυχίατρο ο οποίος μου συνταγογράφησε αγχολυτικά για λίγες εβδομάδες και αντικαταθλιπτικά, καθώς διέγνωσε κατάθλιψη και γενικευμένη αγχώδη διαταραχή. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ήταν τόσο λαβωμένος ο ψυχισμός μου προ πανδημίας, που αναπόφευκτα θα συνέβαινε η έκρηξη. Παράλληλα ξεκίνησα ψυχοθεραπεία, προσπαθώντας να κατανοήσω τι ήταν αυτό που πυροδότησε όλο αυτό μέσα μου».Η Β. μετά από τέσσερις μήνες θεραπείας έχει δει τα ενοχλητικά συμπτώματα να υποχωρούν σε μεγάλο βαθμό. Η ανησυχία της για την εξέλιξη της πανδημίας είναι ακόμα έντονη όμως, «αλλά όχι σε βαθμό να με παραλύει ψυχικά και σωματικά».Με τον αριθμό των κρουσμάτων να παραμένει σταθερά σε τριψήφιο αριθμό και τις «φωνές» για ένα δεύτερο lockdown να πληθαίνουν, ειδικοί της ψυχικής υγείας -πανεπιστημιακοί ερευνητές, ψυχίατροι, ψυχοθεραπευτές, ψυχολόγοι- μιλούν στο VICE για το συναισθηματικό αποτύπωμα που άφησε το πρώτο κύμα της πανδημίας.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
O κ. Πέτρος Σκαπινάκης είναι καθηγητής Ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και υπεύθυνος της έρευνας που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο, σε 3.379 άτομα σε όλη την Ελλάδα. Αντικείμενό της ήταν «ο συναισθηματικός αντίκτυπος της επιδημίας του κορονοϊού στην Ελλάδα», αλλά και «οι κυρίαρχες στρατηγικές αντιμετώπισης του στρες της επιδημίας: Πώς επηρεάστηκε η ψυχική υγεία των Ελλήνων;».Ζητάμε από τον καθηγητή να μας κάνει μια σύνοψη των αποτελεσμάτων. «Βρήκαμε ότι ο συναισθηματικός αντίκτυπος (emotional representation) ήταν αρκετά έντονος, δηλαδή σχεδόν τέσσερις στους δέκα είχαν μία έντονη συναισθηματική αντίδραση. Το επίπεδο της ψυχικής υγείας, όμως, όπως το μετρήσαμε σε σχέση με την κατάθλιψη και το άγχος, ήταν στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη περίοδο, που παρεμπιπτόντως είναι η περίοδος της οικονομικής κρίσης και έχει λίγο πιο ανεβασμένο συναισθηματικό θερμόμετρο σε σχέση με αυτή προ του 2010».Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, 23% του γενικού πληθυσμού εμφάνισε ήπια καταθλιπτική συμπτωματολογία, ενώ 27% αντιμετώπισε ήπια συμπτώματα άγχους.Τα ευρήματα δείχνουν επίσης πως η πανδημία επηρέασε σε μεγαλύτερο βαθμό τον γυναικείο πληθυσμό. Συγκεκριμένα, 29% των γυναικών εμφάνισε σημαντική/υπερβολική συναισθηματική δυσφορία, ποσοστό διπλάσιο από εκείνο των ανδρών (14%).
Ο συναισθηματικός αντίκτυπος στις γυναίκες
«Αυτό το γεγονός μπορεί να είναι καλό και για τις γυναίκες, διότι όταν έχεις συναισθηματική αντίδραση, σημαίνει ότι λαμβάνεις μέτρα. Κι έχω την εντύπωση ότι οι γυναίκες μπορεί να έπαιξαν ρόλο προς την καλύτερη τήρηση των μέτρων: Ποιος θα φροντίσει τα παιδιά, ποιος θα τα εκπαιδεύσει σχετικά με τη μάσκα;», σημειώνει ο κ. Σκαπινάκης.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Η «ώριμη» αντιμετώπιση του πρώτου κύματος
Σύμφωνα με τον κ.Σκαπινάκη, οι «ώριμες» αντιδράσεις προκύπτουν από την αποδοχή ενός κινδύνου και άρα τη λήψη μέτρων για τη μείωση της έκθεσης κάποιου σε αυτόν. Πρόκειται για μία πρακτική και ρεαλιστική αντιμετώπιση του προβλήματος. Αντίθετα, οι «ανώριμες» αντιδράσεις απορρέουν από την άρνηση ενός υπαρκτού και ορατού κινδύνου.«Τέτοιους μηχανισμούς μετρήσαμε και είδαμε ότι οι Έλληνες εκείνη την περίοδο χρησιμοποίησαν, κατά κύριο λόγο, ώριμες στρατηγικές αντιμετώπισης. Τα ποσοστά της άρνησης και γενικά ανώριμων στρατηγικών ήταν αρκετά χαμηλά, κάτι που ενδεχομένως έπαιξε ρόλο στο πώς εφαρμόσαμε το lockdown», λέει.Ωστόσο, ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι η άρνηση του κινδύνου ήταν επικρατέστερη στις ακραίες ηλικιακές ομάδες, δηλαδή στους νέους (13%) και στους ηλικιωμένους (17%).Τέλος, στην έρευνα αναφέρεται πως η άρνηση του κινδύνου αλλά και η καταφυγή στη θρησκεία (religious coping) ή σε θεωρίες συνομωσίας ως στρατηγικές αντιμετώπισης του στρες ήταν έντονο στοιχείο στις χαμηλότερες εκπαιδευτικές βαθμίδες.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Το μεγάλο ερωτηματικό για την αντίδραση στο δεύτερο κύμα της πανδημίας
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Τα πρώτα συμπεράσματα από την τηλεφωνική γραμμή υποστήριξης 1110
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Πολλές κλήσεις αφορούσαν, επίσης, σε επεισόδια που μπορεί να λάμβαναν χώρα εντός του σπιτιού: τσακωμούς, προστριβές αλλά και περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, με τα θύματα να είναι είτε γυναίκες είτε ηλικιωμένοι που κατά τη διάρκεια της καραντίνας βρέθηκαν εγκλωβισμένοι στο ίδιο σπίτι με τους κακοποιητές τους.Σε κάθε περίπτωση, από τις κλήσεις στο τηλεφωνικό κέντρο φάνηκε πως συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες επηρεάστηκαν περισσότερο από την πανδημία και τις συνθήκες εγκλεισμού.Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε έντονο άγχος σε όσους έχασαν τη δουλειά τους ή βίωσαν μία αποσταθεροποιητική επαγγελματική και οικονομική συνθήκη λόγω της καραντίνας. Η πίεση δε ήταν αυξημένη σε εκείνους που δεν είχαν άλλες πηγές εισοδήματος εκείνο το διάστημα, με αποτέλεσμα το άγχος της επιβίωσης να προκαλεί περαιτέρω ψυχολογικά προβλήματα.Διαπιστώθηκε, επίσης, πως η ηλικία αποτέλεσε μία ακόμη σημαντική μεταβλητή στην επίδραση της πανδημίας και του εγκλεισμού.Η κα Χρηστάκη σχολιάζει πως όσοι ήταν γονείς, που υπό κανονικές συνθήκες έλειπαν πολλές ώρες από το σπίτι και δεν αντιμετώπιζαν βιοποριστικά ή προσωπικά προβλήματα, είδαν την καραντίνα ως μία ευκαιρία να περάσουν περισσότερο ποιοτικό χρόνο με την οικογένειά τους.Από την άλλη, οι νεότεροι και ειδικά όσοι ανήκουν στο ηλικιακό εύρος 18-25, βρέθηκαν σε κατάσταση σοκ καθώς επηρεάστηκε έντονα η κοινωνική τους ζωή. «Είναι συνήθως οι ηλικίες που έχουμε περισσότερες παρέες και βγαίνουμε περισσότερο έξω, οπότε αυτή η κατηγορία αισθάνθηκε ότι περιορίστηκε σημαντικά», εξηγεί η κα Χρηστάκη.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Παρομοίως, σε κατάσταση στρες φαίνεται να εκτέθηκαν και οι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας.«Οι ηλικιωμένοι αισθάνθηκαν αβοήθητοι. Διότι οι περισσότεροι ανήκουν σε ευπαθείς, άρα όσοι δεν έμεναν με τα παιδιά τους, δεν μπορούσαν να δεχτούν επισκέψεις, καθώς υπήρχε έντονος ο φόβος μην κολλήσουν τον ιό ή άλλο μικρόβιο. Είναι αυτοί που απομονώθηκαν περισσότερο. Αν σε έναν άνθρωπο μικρότερης ηλικίας με μεγαλύτερο ψυχικό σθένος έχει αντίκτυπο η απομόνωση, φανταστείτε σε έναν ηλικιωμένο άνθρωπο πώς μπορεί να επιδράσει αυτό. Όπως, επίσης, πόσο μεγάλο είναι το άγχος του θανάτου, στον οποίο αισθάνονται έτσι κι αλλιώς πολύ κοντά», λέει η ψυχολόγος.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, η ψυχολογική πίεση συνδυάστηκε και με το άγχος γύρω από πρακτικά ζητήματα. «Πώς θα πάρω τα φάρμακά μου;», «Δεν κάνουν delivery στο σπίτι μου, πού θα βρω φαγητό;», «Φοβάμαι να πάω στην τράπεζα και δεν ξέρω να λειτουργώ το e-banking», ήταν συχνά το περιεχόμενο των κλήσεων που δέχτηκε η γραμμή.Ενώ μετά την καραντίνα ο όγκος των τηλεφωνημάτων σημείωσε πτωτική τάση, με το τέλος του καλοκαιριού οι κλήσεις άρχισαν πάλι να πληθαίνουν. Το βασικό άγχος, φαίνεται να είναι τώρα, η έλευση του χειμώνα και το άγχος γύρω από την προστασία του εαυτού από γρίπη, ιώσεις και κορονοϊό.Ο Σπύρος Λούτσος, ψυχοθεραπευτής και ομαδικός αναλυτής, αποδέχθηκε το αίτημά μας να μιλήσει στο VICE για τα ευρήματα μιας πρώτης προσπάθειας να αποτυπωθεί η εμπειρία που είχαν οι θεραπευτές ενός Ινστιτούτου Εκπαίδευσης Ομαδικών Αναλυτών, κατά τη διάρκεια του lockdown.Σε σύνολο 24 ομαδικών αναλυτών, μόλις ένας από αυτούς είχε εμπειρία συντονισμού ομάδας μέσω Διαδικτύου στο παρελθόν, ενώ σχεδόν δύο στους τρεις αντιμετώπισαν τεχνικές δυσκολίες κατά τη διάρκεια της συνεδρίας τους. Χαρακτηριστικό γεγονός της έντασης με την οποία βίωσαν οι θεραπευτές το lockdown είναι το γεγονός πως περίπου το 35% αυτών δήλωσε πως είχε απώλεια μελών στην ομάδα –διακοπή θεραπείας ή άδεια από αυτή- ενώ σχεδόν δύο στους τρεις αντιμετώπισαν πρόβλημα συγκέντρωσης που είχε αντίκτυπο στον συντονισμό της ομάδας.
Πώς επηρέασε η πανδημία ψυχοθεραπευτές και θεραπευόμενους;
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ
Ποια είναι, όμως, τα οφέλη της ψυχοθεραπείας σύμφωνα με τις απαντήσεις που έδωσαν οι θεραπευτές στα ερωτηματολόγιο του κ.Λούτσου; Αίσθημα «κρατήματος» και σύνδεσης, αίσθηση πως η ζωή συνεχίζεται κανονικά και συναισθηματική εκτόνωση.Ζητάμε από τον κ. Λούτσο να μας αναφέρει ποια ήταν, σύμφωνα με τα ευρήματα της έρευνας, τα προβλήματα που αντιμετώπισε μια αναλυτική ομάδα κατά τη διάρκεια του lockdown. Μας παραπέμπει στις απαντήσεις που έδωσαν τα μέλη μιας οκταμελούς ομάδας αναλυτικής ψυχοθεραπείας (ένας θεραπευτής και οκτώ μέλη, εκ των οποίων ένας θεραπευόμενος ανήκει σε ευπαθή ομάδα) στην επαρχία, σημειώνοντας πως ομάδα από ομάδα διαφέρει, καθώς αποτελεί ένα μοναδικό κύτταρο, με τα δικά του ποιοτικά χαρακτηριστικά.«Αρκετοί είχαν τεχνικές δυσκολίες με τη σύνδεση ή χάζευαν στο κινητό και δυσκολεύτηκαν να βρουν μέρος ώστε να διατηρήσουν τα στεγανά όρια της ομάδας, ενώ αντιμετώπισαν δυσφορικά το γεγονός πως έπρεπε να βλέπουν τον εαυτό τους στην οθόνη. Δύο θεραπευόμενοι σκέφτηκαν να διακόψουν την θεραπεία τους, ενώ υπήρχε ένα γενικότερο κλίμα ότι απειλούνται τα όρια της ομάδας», λέει.Λίγο πριν τον χαιρετίσουμε, του ζητάμε να μας εξηγήσει ποιο ήταν κατά κύριο λόγο το συναίσθημα που του άφησε το πρώτο κύμα της πανδημίας. « Όταν σχετίζεσαι, αισθάνεσαι πως υπάρχεις. Θεωρώ πως η καραντίνα ενεργοποίησε έντονα το αίσθημα του αφανισμού, ένα υπαρξιακό άγχος ότι χάνεις τον εαυτό σου με σάρκα και οστά. Ενεργοποιήθηκε έντονα η αντίληψη και ο φόβος ότι είσαι μόλις ένα μικρό στοιχείο σε ένα παγκόσμιο ψηφιδωτό».
Περισσότερα από το VICEΗ Ιστορία Πίσω Από τον Οίκο Ανοχής στη Λάρισα που Γκρεμίστηκε αλά ΤσετσένογλουΗ Επίθεση του Γιγαντιαίου Μουσακά: Η Ελληνική Ταινία που Έβαλε τους Πρωταγωνιστές της σε ΚαραντίναΗ "Kompania Bello" της Κόκας και ο Αλβανός Σύνδεσμος στην ΑθήναΑκολουθήστε το VICE σε Twitter, Facebook και Instagram.Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.