Το θέμα δημοσιεύτηκε αρχικά στο Broadly.
Η Concha Mercedes López Raxtún είναι υπερήφανη για το σπίτι της, τους δυο γιους της και την ήρεμη ζωή τους στην αγροτική περιοχή Chimaltenango, στη Γουατεμάλα. Η 53χρονη απόγονος των Μάγια, συχνά μαγειρεύει για την οικογένειά της και ασχολείται με την κτηνοτροφία, ενώ ο σύζυγός της εργάζεται στις φυτείες καλαμποκιού κοντά στο σπίτι της.
Videos by VICE
Εκτιμά τη ζωή που έφτιαξε από τότε που παντρεύτηκε σε ηλικία 17 ετών. Ωστόσο, συχνά αναρωτιέται εάν γινόταν σύζυγος και μητέρα αργότερα στη ζωή της, θα της δίνονταν περισσότερες ευκαιρίες για εκπαίδευση, οικονομική ανεξαρτησία και προσωπική ανάπτυξη; «Λυπάμαι που παντρεύτηκα σε τόση νεαρή ηλικία» είπε η Raxtún. «Ήμουν ένα κοριτσάκι και αυτή η απόφαση είχε επιπτώσεις στην προσωπική μου ζωή».
Στη Γουατεμάλα, το 30% των κοριτσιών παντρεύονται μέχρι τα 18, σύμφωνα με την UNICEF. Αυτή η πρακτική κάνει τα κορίτσια ευάλωτα στη σεξουαλική εκμετάλλευση, οικονομικά εξαρτώμενα από τους συζύγους τους και επιρρεπή σε εφηβικές εγκυμοσύνες και ευπαθή από σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα. Σε όλο τον κόσμο, 15 εκατομμύρια κορίτσια παντρεύονται πριν από τα 18α γενέθλιά τους.
Προσφάτως, οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έκαναν λόμπι για να αλλάξουν τους νόμους για το γάμο ανηλίκων τη Γουατεμάλα. Μία από αυτές τις οργανώσεις ήταν το Refugio de la Niñez, μια ΜΚΟ της οποίας το όνομα σημαίνει Καταφύγιο για Παιδιά στην Ισπανία. «Αρχίσαμε να ρωτάμε: ποιες είναι οι καταστάσεις που επηρεάζουν πολιτιστικά και κοινωνικά τα κορίτσια, σε ό,τι αφορά στην πατριαρχία και την αλαζονεία;» είπε η Sandra López, διευθύντρια του προγράμματος του Refugio de la Niñez. «Ποιες είναι οι καταστάσεις που τις κάνουν ευάλωτες;». Ο εφηβικός γάμος και οι συνθήκες που αυτός δημιουργεί, ήταν η απάντηση.
Στις αρχές Νοεμβρίου, το Κογκρέσο της Γουατεμάλας ψήφισε με 87 ψήφους έναντι 15 την αύξηση της νόμιμης ηλικίας γάμου στα 18, σε μια προσπάθεια να περιοριστεί η εφηβική εγκυμοσύνη και να βελτιωθούν τα ποσοστά πρόσβασης στην εκπαίδευση για τις νέες γυναίκες. Στο παρελθόν τα κορίτσια μπορούσαν να παντρευτούν νόμιμα στην ηλικία των 14 ετών και τα αγόρια στα 16 τους.
Η Γουατεμάλα έχει το υψηλότερο ποσοστό εφηβικής εγκυμοσύνης στη Λατινική Αμερική. Μόνο το διάστημα Ιανουάριος-Αύγουστος του 2015, σύμφωνα με το Δίκτυο Παρατηρητηρίων Αναπαραγωγικής Υγείας, γέννησαν σχεδόν 70.000 κορίτσια κάτω των 19 ετών. Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις στις γυναίκες στη χώρα. Οι νεαρές μητέρες αντιμετωπίζουν σοβαρούς κινδύνους στην υγεία τους, συχνά σταματούν να παρακολουθούν το σχολείο και το πιθανότερο είναι να ζήσουν μες στη φτώχεια.
«Το να είσαι κορίτσι στη Γουατεμάλα δεν είναι εύκολο. Είναι ακόμα δυσκολότερο για τις γυναίκες στις περιοχές των αυτοχθόνων, στις φτωχές ή αγροτικές περιοχές» είπε η López, προσθέτοντας ότι η οικονομική αναγκαιότητα, η εφηβική εγκυμοσύνη και οι πολιτιστικές πρακτικές είναι μερικοί από τους κύριους λόγους που οι νέες γυναίκες παντρεύονται στη Γουατεμάλα.
Η Raxtún μπροστά από το σπίτι της. Φωτογραφία της Anna-Cat Brigida.
Η Raxtún έβγαινε πέντε μήνες με τον συμμαθητή και μελλοντικό σύζυγό της, πριν να μείνει έγκυος. Τότε το ζευγάρι, που σήμερα είναι μαζί 36 χρόνια, αποφάσισε να παντρευτεί. Αυτό σήμαινε πως η Raxtún δεν μπορούσε να πηγαίνει πλέον στο σχολείο και έπρεπε να αφιερώνει το χρόνο της για να μαγειρεύει για τον άνδρα της και να καθαρίζει το σπίτι.
Στα 17 και με τεταμένες σχέσεις με τους γονείς της, η Raxtún δεν μπορούσε τότε να κατανοήσει τις ευθύνες που αναλάμβανε και πώς η απόφασή της θα μπορούσε να επηρεάσει το μέλλον της. «Όταν ένα νεαρό κορίτσι παντρεύεται σε μικρή ηλικία, σταματάει το σχολείο» είπε η López. «Δεν υπάρχουν πλέον περισσότερες ευκαιρίες για εκείνη, να καλυτερέψει την ποιότητα της ζωής της».
Τα νεαρά κορίτσια στη Γουατεμάλα, κάποια που παντρεύονται ακόμα και στην ηλικία των 12 ετών, δεν έχουν συναισθηματική ή σωματική ικανότητα να αναλάβουν τις ευθύνες των συζύγων και των μητέρων, σύμφωνα με την López. Συχνά, εξαναγκάζονται να μετακομίσουν με τα πεθερικά, μια κατάσταση άβολη στην καλύτερη και επικίνδυνη στη χειρότερη.
«Ο σύζυγός μου, μου είπε: έλα μπορείς να ζήσεις στο σπίτι μου» είπε η Raxtún. «Δεν ήθελα. Ήθελα να ζήσω με τους γονείς μου και δεν ήθελα να τους αφήσω». Αλλά το ότι δεν το ενέκρινε ο πατέρας της και η απειλή του συζύγου της πως θα την παρατήσει, έκανε τη διαμονή με τα πεθερικά την καλύτερη επιλογή. Τα πεθερικά της συμπεριφέρονταν ευγενικά, αλλά συχνά έμενε στο σπίτι για να κάνει δουλειές ενώ η πεθερά της έκρινε τις ικανότητες στα οικιακά.
Στα 17, έμεινα έγκυος, παντρεύτηκα και έπρεπε να σταματήσω να πηγαίνω στο σχολείο.
Δεκαετίες αργότερα, η Raxtún κλαίει όταν απλώς σκέφτεται τις χαμένες ευκαιρίες να σπουδάσει και να βελτιώσει την ποιότητα της ζωής της. «Στα 17 έμεινα έγκυος, παντρεύτηκα και έπρεπε να σταματήσω να πηγαίνω στο σχολείο» είπε, ενώ καθόταν στον καναπέ της. «Αυτό με επηρεάζει ακόμα γιατί δεν έχω το δικό μου εισόδημα και πρέπει να βασίζομαι στον σύζυγό μου».
Η López πιστεύει ότι η αλλαγή του νόμου είναι απλά το πρώτο βήμα για να απαλλαγεί κανείς από αυτή τη βαθιά ριζωμένη κοινωνική πρακτική. Κορίτσια, ακόμα και στην ηλικία των 16 ετών, μπορεί να παντρευτούν καθώς είναι στη διακριτική ευχέρεια του δικαστή, μια διάταξη στην οποία οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων αντιτίθενται γιατί παρουσιάζει προκλήσεις στην εφαρμογή της σε εθνικό επίπεδο.
Σήμερα που έχει περάσει ο νόμος, η López είπε ότι το Refugio de la Niñez θα στρέψει τη δράση του προς την ευαισθητοποίηση, ειδικά στις αγροτικές και αυτόχθονες περιοχές της χώρας. «Υπάρχει πολλή δουλειά ακόμα» σημείωσε. «Πρώτα πρέπει να μάθουν το νόμο οι δικαστές. Έπειτα πρέπει να τον μάθουν οι γονείς».
Η Raxtún ήδη ενημερώνει για τις συνέπειες της εφηβικής εγκυμοσύνης και τον γάμο, ως πάστορας στην κοινότητά της. Ο δικός της γιος, σήμερα 35 ετών, παντρεύτηκε σε ηλικία 24 ετών αφού τελείωσε το σχολείο και βρήκε δουλειά. Η Raxtún λοιπόν συζητά για το σεξ και το γάμο με τον 16χρονο γιο της, σπάζοντας την παράδοση στη Γουατεμάλα που θέλει τους γονείς να θεωρούν ταμπού αυτά τα θέματα.
«Εάν είχα καταφέρει να μορφωθώ και δεν έπρεπε να παντρευτώ τόσο νέα, ξέρω ότι οικονομικά θα ήμουν καλύτερα» είπε η Raxtún.
Περισσότερα από το VICE
Σπάνιες Εικόνες από το «Σκοτεινό» Νησί της Λίμνης των Ιωαννίνων
Ο Βέβηλος Μιλάει για Πρώτη Φορά Αποκλειστικά στο VICE
Μιλώντας για την Τρέλα του YouTube με τον Mikeius
