Hoe komt het dat ik sinds vorig jaar nergens meer zin in heb?

In Vraag het VICE beantwoorden we, met de hulp van psychologen, experts en ervaringsdeskundigen, jullie levensvragen. Of die nu gaan over onbeantwoorde liefdes, irritante huisgenoten of het gevoel van verlammende onzekerheid dat je overvalt na een avondje zuipen. Wil je ook dat we je vraag beantwoorden? Stuur een e-mail naar djanlissa.pringels@vice.com.

Hoi VICE,

Sinds de lockdown zit ik niet zo lekker in mijn vel. Ik voel ik mij niet per se eenzaam, maar ik heb wel het gevoel dat ik veel minder zin heb in dingen ondernemen en activiteiten plannen. Als het aan mij ligt, lig ik gewoon de hele dag te netflixen, want ja, dat is lekker gemakkelijk. Maar aan het einde van zo’n binge-dag voel ik me echt slecht over het feit dat ik dat de hele dag heb gedaan. Ik zou graag andere activiteiten willen ondernemen, maar het lukt me niet goed om me daartoe te zetten.

Ik weet niet hoe ik uit deze sleur kom. Daarom vroeg ik mij af: hoe komt dit en wat kan ik eraan doen?

R.

Hoi R.,

Hoewel het moeilijk is om uit enkele zinnen af te leiden wat er exact speelt bij jou, beschrijf je wat volgens psychologen “de dominante emotie van 2021” was. In het Engels wordt het beschreven als ‘languishing’, in het Nederlands zou je het kunnen vertalen als een ‘bleh’-gevoel. Het is moeilijk om je vinger te leggen op het precieze gevoel: je hebt nog te veel energie om het een burn-out te noemen en je zit niet zodanig diep in de put dat je je hopeloos voelt. Toch voelt het alsof het ene eentonige uur het andere afwisselt. Je hebt het gevoel dat je stilstaat en je hebt geen puf om daar wat aan te doen. Een middagje verdwijnen in de zoveelste Netflix-show is dan misschien de comfortabelste manier om je dagen te slijten, maar daar haal je – zoals je zelf schrijft – ook niet veel genot meer uit. 

De term ‘languishing’ is bedacht door Corey Keyes, een socioloog die zag dat er steeds meer mensen zijn die worstelen met deze gevoelens. Die mensen zijn (nog) niet depressief, maar ze zijn ook niet per se gelukkig. Uit zijn onderzoek blijkt ook dat mensen die zich zo voelen later vaak depressies en angststoornissen ontwikkelen. Toch trekken mensen met deze gevoelens niet snel aan de bel, aldus Keyes. Dus wat kan je doen als je hiermee worstelt?

Volgens Lidewy Hendriks, psycholoog bij MIND Korrelatie, een organisatie die psychische hulp aan mensen biedt, is het allereerst belangrijk om wat meer informatie te krijgen over je situatie en gemoedstoestand. “Hoewel ik er niet meteen van uitga dat je depressief bent, is het wel belangrijk om dat te onderzoeken. Je beschrijft namelijk wel enkele symptomen die op een depressie zouden kunnen wijzen, maar die ook andere redenen kunnen hebben,” vertelt ze.

Ze zegt dat het belangrijk is om jezelf de vraag te stellen waarom je, volgens jou, het liefst de hele dag op de bank hangt. Ben je iets uit de weg aan het gaan? Ben je iemand aan het mijden? Heb je geen zin meer in je werk? Ligt je vriendengroep je niet meer? Of is bankhangen je favoriete activiteit geworden, puur omdat je er comfort uit haalt en het het gemakkelijkste is om te doen? Het is goed om te analyseren wat er aan de basis ligt van je huidige situatie. “Als je je al langer dan twee weken niet meer tot activiteiten kunt zetten waar je voorheen wel plezier in had, of er geen plezier meer in hebt wanneer je ze wel doet, is het raadzaam om bij je huisarts of een hulpverlener aan te kloppen,” zegt Hendriks. 

Lusteloze gevoelens wijzen volgens Hendriks niet per se op een depressie. Na de ingrijpende gebeurtenissen van vorig jaar, waardoor onze levens plots volledig op z’n kop stonden – iets wat we met z’n allen nog niet verwerkt hebben – is het niet verwonderlijk dat je je zo voelt. “Je hoort dat steeds meer mensen moeite hebben om de motor weer aan te krijgen na vorig jaar. Ik zie dat moedeloze steeds vaker terug, ook onder schoolgaande kinderen en jongeren,” vertelt Hendriks. 

Het moedeloze gevoel heeft volgens haar dan ook te maken met het feit dat je de afgelopen twee jaar jezelf niet hebt kunnen ontwikkelen op de manier waarop je dat gewend bent. “We hebben de natuurlijke behoefte om te evolueren en te groeien. En als we merken dat dat gebeurt, geeft dat ons een goed gevoel. Maar daarvoor heb je voldoende stimulatie en evaluatiemomenten nodig,” vertelt ze. “En het feit dat je niet meer in de wereld meedraait zoals je dat vroeger deed, kan beangstigend zijn.” 

Het is dus niet gek dat je met moedeloze gevoelens kampt, nu je sociale leven of carrière niet meer zijn wat ze ooit waren en je je hobby’s niet goed hebt kunnen uitoefenen. Maar het gebrek aan prikkels zorgt er ook voor dat je weinig energie kan opbrengen voor nieuwe activiteiten. “Je vraagt je af wie je dan nog bent, wat je normen en waarden en ideeën nu zijn. En dat je daar de weg in kwijt bent, kan je lethargisch en futloos doen voelen. Je bent je anker kwijt.” Hendriks geeft hier ook meteen een disclaimer bij: nu het aantal burn-outs onder jongeren toeneemt, is het cruciaal om de prestatiedruk niet te vergroten. Dat je op dit moment niet ‘presteert’, betekent niet dat je niet goed bezig bent – en daarvoor moet je jezelf dus niet voor je kop slaan.

Dat je nu meer dan gemiddeld op de bank spendeert, hoeft ook niet alleen maar negatief te zijn. “Door de pandemie hebben veel meer mensen zich gerealiseerd wat ze echt belangrijk vinden,” zegt ze. Als voorbeeld noemt ze Jaap van Zweden, een beroemde dirigent die vorig jaar stopte met zijn werk, omdat hij besefte dat hij meer tijd met zijn familie wilde doorbrengen. En in de NRC stond onlangs dat jongeren steeds vaker halftijds werken, omdat hun prioriteiten veranderd zijn. Jezelf te pletter werken voor een ander valt niet meer onder die prioriteiten.

Toch is het cruciaal om de sleur waarin je zit serieus te nemen, omdat de gewoontes die je hierdoor creëert – zoals elke serie bingen die je maar tegenkomt– kunnen leiden tot daadwerkelijke depressies. “We zijn met z’n allen in een situatie terechtgekomen waarin al onze structuur is weggevallen. Het eerste wat je wordt aangeraden als je depressieve gevoelens ontwikkelt, is juist datgene wat een lange tijd niet meer mogelijk was: in beweging blijven en een routine ontwikkelen,” vertelt Hendriks. Iedereen spendeerde het gros van z’n tijd in een comfortabele pyjama op de bank. Niemand verwachtte iets anders. “Op die manier is er een gewoonte in geslopen bij mensen om toe te geven aan dat hangerige gedrag. En dat kan lekker zijn voor een lui weekend of een vakantie, maar als dat heel lang duurt, leer je af dat je meer nodig hebt om balans te vinden in je leven.” 

Dat je steeds minder onderneemt, kan ook op andere vlakken gevolgen hebben, aldus Hendriks: het kan je onzeker maken, het kan ervoor zorgen dat je jezelf steeds meer isoleert van je vrienden en familie, en het kan je zelfs angstig maken wanneer je wel weer de wijde wereld in gaat.

Een complexe situatie dus, maar wat kan je er aan doen? Je zegt dat er bepaalde activiteiten zijn die je graag wél wil blijven doen. Dat is volgens Hendriks belangrijk om te onthouden. “Schrijf die activiteiten eens op en deel ze op in kleine stappen. Als er staat: ik wil mijn hele huis eens opruimen, begin dan eens met een lade uitruimen. Hoe kleiner de stapjes, hoe beter, want des te groter de kans op succes – wat je vervolgens zal stimuleren om het vaker te doen.” 

Volgens Hendriks is het cruciaal om door kleine activiteiten te plannen ritme te krijgen in je dag. Als je weet dat je je eigenlijk niet lekker voelt na een hele dag netflixen, plan dan in dat je – naast het bingen – ook drie keer per dag op vaste tijden eet en dat je telkens na het eten een rondje loopt, bijvoorbeeld. Of houd jezelf bezig terwijl je een serie kijkt: vouw je was op, boetseer, knip je teennagels – zolang je die sleur maar beetje bij beetje doorbreekt.

Herken je jezelf in dit verhaal en/of heb je last van depressieve gevoelens, zoek dan hulp bij MIND Korrelatie via www.mindkorrelatie.nl.