Vandaag wordt het nieuwe regeerakkoord bekendgemaakt, maar begin 2017, in aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen, waren Nederlandse politieke partijen volop bezig met online campagnevoeren. Livestreams, podcasts, apptivisme – GroenLinks schakelde zelfs het Amerikaanse campagnebureau Blue State Digital in, de data-tovenaars achter de succesvolle Obama-campagne in 2008. De VVD kwam daarentegen met socialmedia-uitingen die op de vakantievlogs van je oom en tante lijken, maar had toch ook veel succes, wat na vele maanden onderhandelen heeft geleid tot Rutte III.
De 25-jarige kunstenaar Hans Poel volgt de digitalisering van de politiek met veel interesse. Het heeft geleid tot zijn nieuwste project, Digital Politics – Ongoing Experiments, waarin hij foto’s van lijsttrekkers transformeert tot 3D-portretten met hier en daar wat glitches, oftewel digitale foutjes. Ook haalt hij de foto’s door de Emotion-API van Microsoft, een programma dat een aantal emoties – boosheid, minachting, walging, angst, geluk, neutraal, droefheid en verrassing – in gezichtsuitdrukkingen kan herkennen.
Videos by VICE
Hans Poels voorziet dat politieke partijen in de nabije toekomst gebruik gaan maken van zulke emotiesoftware om met algoritmes propaganda te produceren die mensen in een gewenste emotionele staat brengt. Ik bezocht hem in zijn studio in Den Haag om te praten over zijn project en zijn inspiratie: van trollende nepprofielen tot het gebruik van algoritmes in de politiek.
Creators: Hoi Hans, ik zie dat je muur volhangt met propaganda. Is politiek altijd een thema in je kunst?
Hans Poel: Meestal onderzoek ik hoe politiek beeld werkt. In mijn vorige project, Petting Politics And Other Cute Propaganda, zie je wereldleiders op de foto met dieren en kinderen. Dat was vlak voor de Amerikaanse verkiezingen. Onder Trump is veel zichtbaarder geworden wat voor poppenkast de politiek is, dus denk ik niet dat ik nu iets nieuws kan toevoegen aan dit onderwerp. Voor Digital Politics richtte ik me op hoe we worden beïnvloed van achter de schermen. Algoritmes zijn niet zo flashy als een fittie tussen Pechtold en Wilders, dus hoor je er niet zo veel over in het nieuws, maar ik denk dat ze een steeds grotere rol gaan spelen in de politiek.
Je hebt 3D-portretten gemaakt van Rutte, Klaver, Wilders en Kuzu. Waarom?
We hebben al best lang internet, maar soms lijkt het alsof politici nog geen idee hebben wat ze ermee willen doen. Dat hele leerproces vind ik interessant om te volgen. Mark Rutte is de eerste vloggende premier van Nederland. De VVD probeert haar campagne wat meer het digitale tijdperk in te sleuren. Laatst hadden ze nog een tenenkrommend filmpje geplaatst waarin ze leden bezochten met een drumband, en ze doen ook Periscope-uitzendingen, dat zijn live video’s.
En de anderen, hoe zit het daarmee?
Jesse Klaver gaat nog een stap verder. GroenLinks kreeg hulp van het campagnebureau dat ook Obama en Hillary Clinton hielp om de achterban beter te bereiken. Wilders doet als voorloper van Trump zijn communicatie louter via Twitter. De partij van Kuzu werd er tijdens de verkiezingen van verdacht online discussies te beïnvloeden door nepprofielen aan te maken.
Kuzu reageerde toen fel in zijn vlog. Probeer je met de Emotion-API te peilen hoe oprecht de emoties van politici zijn?
Ik weet niet of de Emotion-API heel nauwkeurig is als je ‘m op deze manier gebruikt, maar zoiets doe ik er wel mee, ja. Volgens mij is de Emotion-API bedoeld als alternatief voor een focusgroep. Misschien wordt-ie bij de volgende verkiezingen wel gebruikt om te kijken of een campagnevideo in de smaak valt. De Emotion-API detecteert emoties in beelden die worden geplaatst als reacties op de campagnevideo. Zijn dat blije of boze beelden? Partijen kunnen hierop hun content afstemmen. Deze ontwikkeling vind ik interessant. Politiek beeld is nu ook al heel geconstrueerd, maar in de toekomst kan propaganda geautomatiseerd worden.
Ik zie dat de portretten allemaal hoog scoren op de emotie ‘neutraal’.
Volgens mij heb je dat al snel als je officiële campagnefoto’s gebruikt. Klaver scoort ook bij ‘minachting’ en Wilders bij ‘geluk’. Ik zie het niet als mijn taak om te vertellen wat je daaruit kunt opmaken. Dat mag je zelf bepalen.
Hoe maak je een 3D-portret van analoge foto’s?
Ja, je hebt natuurlijk foto’s van verschillende hoeken nodig, dus die probeer ik te vinden. Ik gebruik Agisoft PhotoScan voor de digitale reconstructie. Maar het is niet mijn doel om perfecte 3D-modellen te maken. Ik ben geen programmeur of 3D-ontwerper. Het kan veel beter. Als kunstenaar probeer ik juist met de glitches te spelen.
Digital Politics is nog niet af. Zijn er nog meer politici die je wilt portretteren?
Thierry Baudet heeft inmiddels een behoorlijke aanhang, en Jan Roos is via GeenStijl groot geworden. Daar zou ik nog wel iets mee willen doen. Verder zijn buitenlandse politici ook interessant. In de VS en Rusland gebeurt gewoon superveel. Hier is het allemaal wat gematigder, wat eigenlijk ook wel fijn is.
Laat je je eigen politieke mening doorschemeren in je kunst of probeer je neutraal te blijven?
Ik begin meestal met een activistische aanpak, dan wil ik graag iets vertellen. Uiteindelijk wordt het allemaal wat genuanceerder. Ik hoef ook niet alles voor te kauwen aan het publiek. Ik denk dat iets beter overkomt als je er zelf achter komt.
Meer van het werk van Hans Poel vind je op zijn website.
