De meeste bekende religies zijn ontzettend oud, maar robots zijn eigenlijk zelfs nog ouder. De eerste levensechte machine stamt namelijk uit 350 voor Christus – het was een soort mechanische duif die op stoom werkte, gebouwd door Archytas van Tarentum, een door wiskunde geobsedeerde leerling van Pythagoras.
Bij veel religies spelen levenloze mensachtige figuren een rol. Meestal zijn ze gemaakt van iets als klei, en worden ze op magische wijze door goden of mensen tot leven gewekt. In de Talmoed wordt bijvoorbeeld gesproken van golems – antropomorfe wezens van klei, waarvan wordt aangenomen dat ze in het middeleeuwse Praag door rabbijn Jehoeda Löw werden geschapen om de Joodse gemeenschap in de stad te beschermen.
Videos by VICE
Het idee dat we op een dag beschermd zullen worden door een kunstmatig intelligent wezen is tegenwoordig helemaal niet meer zo vergezocht. Toch hoor je de grote religies eigenlijk maar weinig over moderne technologieën, en wat voor gevolgen die zouden kunnen voor onze ideeën over spiritualiteit. Wel zei paus Franciscus afgelopen november dat “robotica de wereld tot een betere plek kan maken, als ze in dienst staat van het algemene welzijn.” Hij riep mensen op om te bidden dat kunstmatige intelligentie en robots “voor eeuwig de mensheid mogen dienen.”
Einde van de ziel
Raphaël Liogier, een Franse socioloog, filosoof en voormalig directeur van het inmiddels opgeheven Observatoire du Religieux van de Universiteit van Provence in Marseille, vindt dat de woorden van de paus veel zeggen over zijn opvattingen over dit onderwerp. “Zonder het te beseffen kent hij denkvermogen toe aan machines,” zegt hij. “Dat is in strijd met het dogma van de Kerk, maar goed, hij laat zich dan ook beïnvloeden door de huidige tijdgeest.”
“Als mensen gaan denken dat ze met behulp van technologie onsterfelijk kunnen worden, zullen ze weinig interesse meer hebben in religie”
Liogier denkt de woorden van de paus een revolutie teweeg kunnen brengen in religieuze opvattingen over de menselijke ziel. “Als je de ziel beschouwt als niets meer dan een verzameling mechanische onderdelen, zet je vraagtekens bij diens spirituele en goddelijke aard,” zegt Liogier. Dat idee vormt volgens hem een bedreiging voor spirituele bewegingen. “De meeste religies draaien namelijk om het idee van een goddelijke ziel.”
Maar bisschop Paul Tighe, de secretaris van de Pauselijke Raad voor Cultuur, zegt dat dit een verkeerde interpretatie is van de woorden van de paus. “Het was in wezen een poging om ervoor te zorgen dat de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie op een ethische manier plaatsvindt,” zegt hij over de telefoon. “Namelijk op een manier waarbij de ongelijkheid tussen mensen niet toeneemt.”
Nieuwe belofte van onsterfelijkheid
“Als mensen gaan denken dat ze met behulp van technologie onsterfelijk kunnen worden, zullen ze weinig interesse meer hebben in religie,” zegt Liogier. En aangezien zulke technologieën waarschijnlijk alleen toegankelijk worden voor de ultrarijken, zullen de ongelijkheden in de wereld alleen maar verder toenemen. Volgens Liogier zou het creëren van onsterfelijke AI-wezens ook nogal problematisch kunnen zijn voor religies als het boeddhisme, waarvan de aanhangers geloven dat alles – inclusief de fysieke manifestatie van onze ziel – slechts tijdelijk is.
De Tunesische wetenschapper, intellectueel en politicus Faouzia Charfi gelooft dat kunstmatige intelligentie zelf ook een nieuwe vorm van religie zou kunnen worden. “Kunstmatige intelligentie is gevaarlijk, misschien nog wel gevaarlijker dan bestaande religies, omdat er veel vooroordelen in schuil kunnen gaan,” zegt ze aan de telefoon. “De vraag is ook wie erbij gebaat is als kunstmatige intelligentie zo sterk wordt. AI is niet neutraal, en dat zal het ook nooit zijn.”
Godsdiensten hebben het nooit makkelijk gevonden om nieuwe ontdekkingen te accepteren – vooral als ze de gevestigde ideeën over de wereld op hun kop zetten. Denk bijvoorbeeld aan Galileo Galilei, die door de Katholieke Kerk werd vervolgd wegens zijn heliocentrische model van het zonnestelsel. Tegenwoordig hebben georganiseerde religies veel minder macht om het leven van wetenschappers om zeep te helpen, maar wat ze nog altijd wel hebben, is een grote invloed op de publieke opinie. Toch is het de vraag wat er precies van de traditionele religies zal overblijven als we kunstmatige intelligentie definitief in ons hart hebben gesloten.
Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Frankrijk.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.
