Sommige thuiswerkers hebben een geheim: ze wonen in een ander land

Daniel heeft een hekel aan videogesprekken met zijn baas. Dat is begrijpelijk, want Daniel verbergt een groot, ingewikkeld geheim: iedereen in het bedrijf waar hij werkt gaat ervan uit dat hij in Birmingham in Engeland woont – maar in werkelijkheid woont hij al twee jaar 2600 kilometers van Birmingham vandaan, in Chiang Mai in Thailand.

Gezien de vele verschillen tussen Engeland en Thailand zijn die vergaderingen voor de camera knap lastig. Zo is het in het ene land nacht, terwijl het overdag is in het andere land. En in Birmingham is het vaak koud terwijl het in Thailand heet is. In de hoop de verschillen tussen de landen te verbloemen, staat Daniel soms voor de moeilijke keuze een lawaaiige ventilator te laten draaien of te zweten terwijl zijn baas “zit te blauwbekken in Engeland”. De boel bij elkaar liegen wordt nog moeilijker als er extreme weersomstandigheden zijn in Thailand. “Het is moeilijk als er buiten tropisch onweer is,” geeft Daniel toe. Hij heeft ondertussen een paar trucjes geleerd, bijvoorbeeld constant het weer in Birmingham checken zodat hij niet verrast wordt als iemand vraagt naar die plotselinge regenbui. Maar dit alles is erg vermoeiend.

“Het is ingewikkeld om steeds de schijn op te houden,” zegt hij.

Ruim twee jaar sinds het uitbreken van de pandemie beginnen bedrijven over de hele wereld te vragen — of  te eisen — dat hun werknemers terugkeren naar kantoor. Veel werknemers verzetten zich daartegen met het argument dat ze geen reistijd kwijt zijn, een beter evenwicht tussen werk en hun privéleven kunnen bereiken en dat ze zich thuis beter kunnen concentreren.

Maar voor sommige mensen is er nog een andere reden: ze kunnen niet naar kantoor komen, want ze wonen stiekem niet meer in hetzelfde land.

Het probleem is groter dan het lijkt en veel bedrijven worstelen met “werknemers die zichzelf verplaatsen naar ‘fijnere’ werkplekken zonder het bedrijf daarvan op de hoogte te stellen”, aldus Robby Wogan, de CEO van het mondiale mobiliteitsbedrijf MoveAssist. Uit een onderzoek in opdracht van het HR-bedrijf Topia bleek dat maar liefst 40 procent van de HR-professionals onlangs had ontdekt dat werknemers buiten hun eigen staat of land werkten. Slechts 46 procent wist “zeer zeker” waar de meeste van hun werknemers waren, vergeleken met 60 procent vorig jaar.

Die onzekerheid lijkt gerechtvaardigd. In dezelfde enquête zei 66 procent van de 1500 ondervraagde voltijdse werknemers in de VS dat zij de HR-afdeling niet hebben verteld over alle datums waarop zij buiten hun staat of land hebben gewerkt. Daarnaast zei 94 procent dat zij vinden dat zij moeten kunnen werken waar zij willen, als hun werk maar afkomt.

Sommige bedrijven kwamen er per ongeluk achter dat hun werknemers in het buitenland waren. Een in San Francisco gevestigde tech-startup vroeg werknemers hun adres op te geven zodat ze nieuwe sweatshirts konden versturen, om er vervolgens achter te komen dat “tientallen mensen op locaties zijn waar ze niet zouden moeten zijn”, volgens Steve Black, de medeoprichter en chief strategy officer van Topia. 

Managers ontdekken toevallig dat werknemers bijvoorbeeld “de afgelopen drie maanden in Italië zijn geweest”, aldus Black. Sommige bedrijven hebben werknemers ontslagen die weigerden terug naar kantoor te keren nadat het bedrijf had ontdekt dat ze in het buitenland werkten.

Toen hij voor het eerst zijn land verliet vond Matt, een andere digitale nomade, het nog niet nodig om zijn internationale reizen voor zijn baas te verzwijgen.

Hij was er klaar mee om “een idioot bedrag” aan huur te betalen voor zijn appartement in Manhattan en daarom besloot hij vroeg in de pandemie naar Europa te vertrekken. Hij vloog naar het Verenigd Koninkrijk en reisde vervolgens verder met de trein naar Frankrijk. Hier liet hij de immigratiedienst een adres in Londen zien op de website van zijn bank en dit overtuigde de douane dat hij in het Verenigd Koninkrijk woonde. “Ze vonden dat prima,” zegt Matt, die een pseudoniem gebruikt om redenen die duidelijker zullen worden.

Alles liep lekker tussen Matt en zijn bedrijf, totdat hij hulp vroeg voor een verblijfsvergunning in Europa. Het bedrijf wees zijn verzoek af en droeg hem op onmiddellijk naar kantoor terug te keren.

Maar Matt had geen zin om terug te keren, dus begon hij een ingewikkeld plan om toch in het buitenland te blijven. Hij kocht een vliegticket, e-mailde het naar zijn baas als bewijs dat hij terug zou komen naar de VS, en hij vertelde zijn collega's dat hij van plan was in een staat ver van de rest van hen te gaan wonen. “Toen heb ik onmiddellijk het ticket geannuleerd en ben ik gewoon in Europa gebleven,” zegt Matt. Na een tijdje vroeg hij het bedrijf om een brief die bevestigde dat hij voor het bedrijf werkte, omdat hij die nodig had voor een huisvestingsaanvraag. Het bedrijf ging akkoord en Matt kreeg zo zijn verblijfsvergunning.

Toen Matt eenmaal heimelijk in Europa begon te wonen, besteedde hij veel tijd aan het creëren van een online systeem om zijn locatie te verbergen. Aanvankelijk gebruikte hij een eenvoudige VPN, maar hij realiseerde zich dat de software van zijn werk die vaak omzeilde, waardoor het mogelijk kon worden ontdekt. Dus hij ontwierp een ‘virtuele omgeving’ in zijn computer om zijn collega’s te misleiden, en later kocht hij een draagbare reisrouter die extra beveiliging bood. Voor extra bescherming doorliep hij elke dag nauwgezet verschillende VPN's in Los Angeles, Brazilië en Zuid-Afrika. Op die manier dacht hij zich in te dekken voor het geval zijn werkelijke locatie ooit bekend zou worden.

“Ik probeerde patronen te bouwen waardoor ik een mogelijkheid hield alles op een geloofwaardige manier te ontkennen,” zegt Matt. “Dit betekende ook dat als ik het ooit verpestte en vergat de VPN aan te zetten of in een situatie zat waarin ik er geen kon gebruiken, het er niet zo raar uit zou zien.”

Net als bij Daniel bleken de zoomgesprekken moeilijk voor Matt. Om problemen te voorkomen, zorgt hij altijd voor een goed verlichte, “saaie witte achtergrond” met absoluut geen ramen in het zicht.

Meestal probeert hij gewoon zijn camera uit te houden. De laatste tijd komt hij hier makkelijker mee weg omdat zijn collega’s zoomgesprekken beu zijn, zelfs als ze niet stiekem in het buitenland wonen.

Daniel en Matt’s verhalen zijn natuurlijk nachtmerries voor werkgevers. Black, medeoprichter en chief strategy officer bij Topia, zegt dat de “enorme plotselinge verschuiving” naar werk op afstand voor veel bedrijven een uitdaging is, vooral omdat het tegenwoordig zo moeilijk is om zeker te weten waar mensen zich bevinden. “Het risico is nu veel groter dan het eerder was voor de organisatie,” zegt Black. Wogan, de CEO van MoveAssist, verklaart eveneens dat veel HR-afdelingen “worstelen” om in te spelen op de nomadische wensen van hun werknemers.

Als lokkertje om werknemers weer naar kantoor te krijgen, hebben veel bazen het over een hogere productiviteit, persoonlijke begeleiding of collegialiteit. Maar deskundigen hebben Motherboard verteld dat de meeste bedrijven zich vooral zorgen maken over mogelijke belastingimplicaties. 

“Als een werknemer lang genoeg op de verkeerde plaats zit, kan dat reële fiscale gevolgen hebben voor zowel het bedrijf als het individu,” zegt Black, die eraan toevoegt dat veel bedrijven bang zijn om per ongeluk een belastingtechnische aanwezigheid in een vreemd land te krijgen.

Sommige overheidsinstanties zijn ook bezig de problemen op te lossen. In het Verenigd Koninkrijk voert het Office of Tax Simplification een onderzoek uit om meer inzicht te krijgen in de mogelijke gevolgen voor belasting en sociale zekerheid, voor zowel werkgevers als werknemers die in het buitenland wonen.  

Daniel wilde niet naar Thailand verhuizen zodat hij relaxed met cocktail in de hand vanaf het strand kon werken, wat het stereotype beeld is van de jet-setting digitale nomade. In Engeland had Daniel een goede, vaste baan als civiele ingenieur. Maar tijdens de pandemie liet zijn partner hem weten dat ze met hun kind naar Thailand wilde verhuizen. Omdat hij zijn gezin niet wilde verliezen, verhuisde hij ook. In Thailand kon hij echter alleen een goede baan vinden als leraar Engels, wat niet genoeg betaalde om zijn gezin te onderhouden. Dus nam hij een baan als technisch medewerker voor een startup in zijn thuisland.

Daniel weet niet hoe lang hij de list nog kan volhouden. Hoewel het een bedrijf is waarvoor veel werknemers thuiswerken, zet Daniels baas hem regelmatig onder druk om naar Londen te komen om tijd door te brengen met zijn collega's. “Ik gebruik mijn kind als excuus of zeg gewoon dat ik niet kan komen,” zegt hij. Maar op een gegeven moment werkt die leugen niet meer. Als hij ontdekt wordt, verwacht hij gestraft te worden. “Ik heb waarschijnlijk veel regels overtreden,” zegt hij. Maar hij zal zijn kind en partner niet in Thailand achterlaten als dat van hem wordt gevraagd. Hij zal dan iets anders moeten bedenken. 

Matt zegt ook dat hij zou opstappen als hij ooit te horen krijgt dat hij terug naar kantoor moet komen. De pandemie heeft zijn werkprioriteiten gewoon verlegd. “Vroeger was ik erg carrière-gedreven,” zegt hij. Nu wil hij gewoon in het buitenland wonen.

Hoewel hij niet van plan was een digitale nomade te worden, is Daniel dat nu wel. En met plezier. Chiang Mai is de “digitale nomadenhoofdstad van de wereld”, aldus Daniel. “Alle jonge mensen onder de veertig leven zo. Iedereen werkt online. Sommigen van hen mogen dat. Maar veel van hen niet.”

Gedurende de afgelopen twee jaar is Daniel zijn besluit ook gaan beschouwen als moreel aanvaardbaar, ook al is het juridisch een beetje twijfelachtig. In Thailand heeft hij toegang tot snel internet, en hij verschijnt op tijd op zijn werk en hij doet zijn werk goed, net als in Engeland.

“Ik zie het probleem eerlijk gezegd niet, en ik denk dat iedereen dit zou moeten doen,” zegt hij.

Dit stuk verscheen oorspronkelijk op Motherboard.

 Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.