Goed om te weten voor je start met drag

“Drag is een vorm van expressie, je transformeert op het podium en geeft daarbij jouw boodschap mee aan de wereld.” Van alle mogelijke definities, is deze degene die de nagel op de kop slaat, ze komt van King Baxter (32). Een simpele en duidelijke definitie van een evoluerende discipline.

Iedereen kan beslissen om drag te doen, er staat geen limiet op noch bestaan er vaste levenspaden die je ervoor moet bewandelen. Maar, ver weg van alle glitter en glamour van de televisieseries van RuPaul, is drag nog steeds een discipline die leeft aan de marges van de maatschappij, bestaande uit tegenslagen en vindingrijkheid. Ook komt er misschien wat informatie te kort, en is dit - waarschijnlijk - de reden dat je je nog steeds terughoudend voelt om ermee te starten.

Op basis van de ervaringen van enkele leden van de Brusselse scène maakten we een kleine gids die alle elementen verzamelt waarmee je moet rekening houden als je van plan bent om de wereld van drag binnen te stappen (en vooral als je het ook wilt overleven).

Het eerste wat je moet overwegen is geld. En de eerste, meest logische factor: het is moeilijk - bijna zelfs onmogelijk - om te overleven op enkel drag. En zelfs nog minder zonder een overgangsperiode. Sorry. “Je begint beter niet tot je geld hebt om erin te investeren,” waarschuwt King Baxter. “Als je kijkt naar de investeringen die je moet maken, neemt het altijd wat tijd in om de initiële kosten bij elkaar te krijgen,” gaat Enby Valent (28), een professionele marionettiste, akkoord.

Alle dragartiesten die voor dit artikel werden geïnterviewd hadden eerder ook andere jobs - veelal in de kunst en muzieksector - wat best wel helpt. En de meesten van hen hebben nog steeds een extra job, omdat het economisch noodzakelijk is. Uiteindelijk is het een combinatie die enorm zwaar is: lage inkomsten van de shows in combinatie met de hoge kosten om te kunnen optreden (waar ook nog geen rekening mee wordt gehouden in hun betaling). “Al het werk dat in de show wordt gestoken - van makeup tot kostuums - wordt niet betaald,” vertelt Enby. Als Enby momenteel het meeste van diens tijd kan steken in drag, dan is dat dankzij het OCMW, terwijl die wacht op een mogelijk statuut van artiest dat hun activiteit zou veiligstellen.

Ernesto Coyote (33) is een kostuumontwerper, hij verliet zijn geboorteplaats Frankrijk in ruil voor de Brusselse scène enkele jaren geleden. Voor hem is het een keuze om niet enkel te leven op de inkomsten van drag: “ik zou er mijn job niet van kunnen maken. Er zit zoveel passie in drag, en je verliest heel wat van het uitzonderlijke karakter van drag als je er je job van zou maken. Het maakt me niet uit als iemand me wel of niet betaalt voor m’n drag, dat is niet de reden waarom ik het doe.” 

Wie ervoor kiest om er toch een job van te maken, en dus hun voornaamste bron van inkomen, zal een precair leven moeten accepteren. “Als je een full-time dragartiest wil zijn, dan zal je arm zijn,” zegt Blanket La Goulue (31), die momenteel een van de meest bekende dragartiesten is in Brussel. Blanket - origineel afkomstig uit Doornik en voormalig chef kok in een restaurant - is een van de weinigen die ervoor koos om zichzelf volledig en exclusief bezig te houden met drag, maar niet zonder gevolgen. Hun situatie is meer een van economisch overleven. Blanket vertelt ons dat de officiële prijs voor een optreden ongeveer 150 euro is, wat belachelijk is. Meer zelfs, in tegenstelling tot andere disciplines, is het heel onwaarschijnlijk dat deze prijs veel zal verhogen. Echter is het ook belangrijk om te vermelden dat het heel moeilijk is, zo niet onmogelijk, om elke avond op te treden; de som op het einde van de maand is een enorm laag inkomen. “Het is niet eens een minimumloon,” vertelt King Baxter. 

Elke discipline, elke kunst, kun je aanleren. Je kunt het jezelf aanleren, maar het is moeilijk om ergens te komen zonder een basis. Het probleem is dat het voor drag heel lang heel moeilijk lag - doordat het een tegenstroming was, een counter-culture - om iemand te vinden die je wil trainen of een plek die het toestaat. Drag is dus een cultuur waar alles op jezelf leren niet zozeer een keuze is maar eerder een verplichting, door een gebrek aan alternatieven. Maar maak je geen zorgen, de wereld is aan het veranderen, traag maar zeker (ik beloof je dat dit artikel niet bedoeld is om je af te schrikken). 

Terwijl er enkele jaren geleden amper lessen of workshops bestonden voor drag, heeft de recente ontploffing van de discipline weg gemaakt voor heel wat lokale initiatieven. Drag is multidisciplinair, en dus moet je een beetje vanalles kunnen doen met wat je hebt. Je moet leren dansen, zingen, acteren. In het begin zoek je best een plek waar je de basis kan leren, en/of een collectief die je daarbij kan helpen. 

Zo zijn er nu sommige cabarets die beginnersworkshops aanbieden, vooral met oog op de festivals. Dit was bijvoorbeeld het geval in de zomer van 2020 bij Cabaret Mademoiselle die burlesque en make upworkshops gaf in samenwerking met Pride Festival. Het is daarom belangrijk om uit te kijken naar deze soort initiatieven, wanneer ze beschikbaar zijn. Misschien is Facebook toch nog niet zó nutteloos. 

Voor velen is het een kraakpand die zowel een fysieke alsook culturele ruimte kan zijn, die dient als een soort portaal naar deze alternatieve omgeving. Dat is ook zo voor Enby, die begon te trainen en dan shows deed door collectieven en trans personen te ontmoeten in squats. Samen met Blanket, creëerden ze Not Allowed/Glitters Time, een dragcollectief dat shows opvoerde doorheen de pandemie, vooral in kraakpanden. Volgens Ernesto is het gebrek aan venues en de alternativiteit van hun kunst net een echte traditie van in privé op te treden, binnen de King community, “zodat het aanvoelt als thuis.” 

Een venue hebben is zo essentieel, soms moeten ruimtes afgehuurd worden om samen te kunnen trainen en choreografie uit te werken als een groep. “Er zijn de trainingssessies in paaldansscholen,” vertelt Enby, zoals voor de B.A.D. shows en het Drag King collectief. En het is precies om die ruimte aan te bieden dat Blanket onlangs startte met lessen te geven in het Brusselse Art and Pole: “Het doel is om mensen te leren kennismaken met drag, maar ook om anderen die er al mee bezig zijn te begeleiden als ze hun persona willen perfectioneren.” Om nadruk te leggen op het belang van diversiteit in de discipline, wil Blanket ook gastdocenten met verschillende talenten introduceren: perf’ lessen, makeup, dans, paaldansen, acteren, heels, hairography, etc. Het doel is om een zo breed en hollistisch mogelijk lessenaanbod te voorzien, zodat de studenten eruitkomen met alle nodige tools om aan drag te doen.

Een venue huren kost (ook) geld - het geld dat je verdient van een show, bijvoorbeeld. Dus keren we even terug naar de geldkwestie. In feite, zijn er veel manieren om te voorkomen dat je te platzak geraakt en om geld te sparen hier en daar. Hergebruik en solidariteit zijn geweldige manieren om de kosten te verminderen: “Mijn eerste kilt en laarzen waren cadeautjes. Het zijn dingen die je bijhoudt. En mijn eerste kroon, die gaf ik aan Blanket,” vertelt King Baxter. “We doen dit uit een liefde voor de kunst, we hebben geen gekke apparatuur maar we doen alles DIY en dat is iets moois,” voegt Mama Tituba (33) toe. Afkomstig uit Bourgogne en professioneel grafisch ontwerper, ontdekte Mama Tituba drag door de Pink Screens van Cinema Nova bij te wonen.

Tweedehandswinkels, vlooienmarkten en de klerenkast van je ouders worden je favoriete plek voor materiaal. Je zult moeten vindingrijk zijn. Als je, zoals King, een hevige angst hebt van de naaimachine, dan leer je naaien met de hand - een techniek dat hen helpt om harnassen te maken van de binnenbanden van oude fietsen van vrienden. “Je vindt altijd nieuwe manieren, en dan verbeter je die technieken uiteindelijk om je must-have item te maken,” legt King uit.

De geldschaarste in drag zorgt ervoor dat je veel moet vertrouwen op je creativiteit om te compenseren voor de hoge economische kost ervan. “het belangrijkste is de makeup, die over het algemeen duur is; het is een investering,” voegt Blanket toe. Naast materiaal uit te wisselen, blijft dit een moeilijke kwestie: cosmetica kopen van mindere kwaliteit of producten uitdunnen om ze langer te kunnen gebruiken zijn geen goede oplossingen, dat zie je onmiddellijk. 

Je publiek, je eigen ruimte vinden … het is niet gemakkelijk, maar het is nog moeilijker als je een agenre drag persona bent en niet past binnen het klassieke idee van een gay man in drag.

Ernesto Coyote onderzoekt de verschillende soorten vormen van mannelijkheid in diens drag en benadrukt ze door ze in het extreme te vertolken. Het naar voren brengen van het politieke belang van drag cultuur is net hetgeen dat heel wat leden van de huidige scène overtuigde om er deel van uit te maken. Toen Blanket startte was het om “alle energie en woede” te kanaliseren, “het idee van een dragshow met een politiek onderwerp ontstond.” Je kunt politieke boodschappen meegeven door middel van dragshows, zoals het patriarchaat, alle soorten geweld, of even non-binaire en trans personen in de schijnwerpers zetten. 

Afhankelijk van de venue of het type show, kan de politisering van een artiest hun drag ook een factor of obstakel zijn bij het boeken. Out-of-the-box drag - zoals freakshows of queer drag - hebben het soms moeilijker om sommige venues binnen te raken omdat die mensen traditionele RuPaul-esque dragqueens willen. “Ik heb het gevoel alsof de scène wel beweegt, maar dat komt vooral door ons, omdat we nieuwe dingen uitvinden,” betreurt Enby, die het nog steeds moeilijk heeft met geboekt te worden. “Het is enorm moeilijk om door te breken in deze industrie als je ‘vrouw’ wordt benoemd bij geboorte. Ik zou willen dat mensen toenadering zoeken en me shows aanbieden in plaats van dat ik telkens zelf een plek moet zoeken.”

Om in een plek zoals l’Os à Moelle op te treden - de oudste cabaret in Brussel, waar Sassy Cabaret optreedt - waar meer “klassieke” shows worden gegeven, heeft in Blanket wel een mentaliteitsverandering teweeg gebracht, meer optimistisch: “het publiek is nu klaar om diversiteit te zien, de uitbaters hebben begrepen dat er verandering aan de gang is en dat ze nu ook anderen kunnen boeken.” 

Geweld tegen genderminderheden maakt natuurlijk deel uit van de realiteit van de dragscène. Hierbij komt de vraag over hoe je jezelf kan beschermen van geweld en haat terwijl je optreedt naar voren. Veilige plekken vinden om drag te beoefenen is niet altijd gemakkelijk, zeker omdat het overal en altijd zou moeten getoond kunnen worden om het volledig aanvaard te krijgen door de maatschappij in zijn geheel. Maar hoe doe je dat als er altijd gevaar dreigt? Gewoon je huis uit gaan terwijl je er geweldig uitziet is al genoeg om een gevecht te provoceren met een of andere lul om de hoek. Enby, die al heel wat beledigingen moest ondergaan gewoon door non-binair te zijn, gaat nooit naar buiten in drag in het openbaar: “Het is op straat al niet veilig voor queer mensen, in drag is dat alleen maar erger. De kwestie van veiligheid is een knelpunt in deze community.”

Afkomstig uit Nice, legt King uit dat er daar vooral feestjes werden gehouden in “kelders in het hinterland; het is zoals naar een rave gaan, maar dan de goth-BDSM-queer versie ervan.” Naast Le Volume “dat uitgebaat werd door punk-anarchisten,” was drag er altijd weggestoken. 

Wat verontrustend is, is dat aanvallen ook aanwezig zijn binnen de community: “Ik ben al aangerand geweest in het openbaar, en het waren geen heteromannen,” vertelt Blanket ons. “In queerkringen is er ook het probleem van racisme en dragartiesten van kleur - die we op een hand kunnen tellen - en de fetisjering die errond speelt,” voegt Mama Tituba toe. “We zijn bezig met het creëren van safer spaces in onze communities,  we doen aan preventie, we pushen consumptie niet, we willen dat je kunt doen wat je wilt in een omgeving waarin je voor elkaar zorgt.”

Rekenen op de hulp van buitenaf - zoals de politie - is niet noodzakelijk een eerste reflex in gevaarlijke situaties. Tussen het weigeren van klachten en onderzoeken die geen resultaten opleveren, vertrouwen sommigen het systeem niet langer om te voorzien in hun bescherming. Dus, improviseren we op niveau van beveiliging. In verschillende bars die shows opvoeren, worden de deuren gesloten tijdens het optreden om de veiligheid van iedereen te verzekeren. Natuurlijk zijn er ook mensen aanwezig die de rol van security op zich nemen. 

Door een gebrek aan podiumruimte, creëerde King “Royaume Nocturne” (Koninkrijk van de nacht), een groep van verschillende drag artiesten die samen een familie vormen, waar King de vader is en de rest kinderen, broers en zussen. Het collectief treedt regelmatig op in Brussel. Deze zomer waren hun shows te zien bij Queerosity, georganiseerd door Cabaret Mademoiselle in het Koninklijke Park. Maar ook drag bingo, drag brunch of Crashyourtest feestjes. Deze nieuwe initiatieven helpen met de zichtbaarheid in openbare ruimtes, overdag en ‘s nachts, en laten tegelijk ook een groter publiek toe. Is dit een kleine stap vooruit naar een mentaliteitsverandering? 

Blanket La Goulue organiseerde onlangs de Playback shows, een tweemaandelijks terugkerende cabaret dat in verschillende bars plaatsvindt: “de laatste keer speelden we in een bar gericht op hetero-dertigers en het was een zalige avond. We moeten ruimtes herdefiniëren; hoe meer men leert over onze geschiedenis, hoe meer steun we zullen ontvangen.” Het idee is om ook tussen steden netwerken te bouwen, wat mensen kan helpen ontdekken wat het beste is van wat er elders wordt georganiseerd en waar ze lokale drag kunnen zien.

Enby en Ernesto hebben, samen met andere performers, Barak à King opgezet, een collectief dat exclusief dragkings, queers en quings samenbrengt. “We organiseren ook avonden met enkel non-binaire shows, omdat iedereen denkt dat we een minderheid zijn, maar we hebben werkelijk een grote aanwezigheid,” vertelt Enby. Deze nieuwe scènes, nieuwe concepten, dragen ongetwijfeld bij aan de nood voor een bredere visie op wat drag is alsook nieuwe bases waar de community aan beide zijden - zowel volgers als publiek - kan groeien. En misschien binnenkort ook nieuwe gezichten? 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.