Laten we alsjeblieft Akwasi niet herinneren als de ondergang van Veronica Inside

Het lijkt nu echt over en sluiten te zijn voor het televisieprogramma Veronica Inside. Niet vanwege teruglopende advertentie-inkomsten of een langverwachte reprimande van oppergod de Mol, maar vanwege twee opgeblazen ego’s. René van der Gijp en Johan ‘ik blijf mijn mening verkondigen tot de laatste snik’ Derksen zijn na de uitzending van maandag dusdanig gekrenkt dat ze, ondanks hun ziekelijke salaris, het liefst nooit meer aanschuiven bij het programma.

In de uitzending van maandag zaten oud-voetballer Idriss Boussatta en strafpleiter Natacha Harlequin aan tafel om het te hebben over racisme in de voetbalwereld, en de rol van Veronica Inside in deze kwestie. Een aaneenschakeling van ‘lekker foute’ opmerkingen is altijd onderdeel geweest van het format – Derksen zei bijvoorbeeld ooit dat Sylvana Simons zo trots als een aapje was. Maar de directe aanleiding voor deze thema-uitzending was een vergelijking tussen een man verkleed als Zwarte Piet en schrijver, voormalig tafelheer bij De Wereld Draait Door, theatermaker, activist en voormalig tafelheer van Akwasi.

Akwasi is sinds zijn speech tijdens de eerste Black Lives Matter demonstratie op de Dam, waarin hij ondermeer zei dat Zwarte Piet straks herenigd zal worden met z’n hoerenmoeder en dat hij Zwarte Piet hoogstpersoonlijk op z’n gezicht zal trappen, het makkelijkste boegbeeld om je aan vast te klampen als je te bang bent om fouten die je maakt of ooit hebt gemaakt toe te geven en daar verandering in te brengen. Want, wordt gezegd, deze toon is veel te gewelddadig en polariseert alleen maar, terwijl verbinding het doel moet zijn. Alsof het de plicht is van Akwasi is om verbinding te presenteren als oplossing voor jarenlange structurele en institutionele onderdrukking.

Ironisch genoeg is dit iets wat Akwasi al een groot deel van z’n leven aan het doen is. Sinds hij muziek maakt is hij een belangrijke stem die gehoord moet worden. Maar nu wordt hij ineens weggezet als een schreeuwlelijk, en is een kwetsende opmerking aan zijn adres misschien ook nog eens de ijsberg waar het favoriete programma van de ‘we mogen ook niets meer in NEEderland’-generatie zich op stuk vaart. Het zou zonde zijn als hij op deze manier de geschiedenisboeken ingaat.

De eerste keer dat ik iets hoorde van Akwasi, als aanvoerder van rapformatie Zwart Licht, was – hoe kan het ook anders – in de studio van Rotjoch. Dit moet in het begin van 2009 zijn geweest, net na de release van debuutalbum Bliksemschicht. Akwasi opent in zijn kenmerkende zware, hese stem, met de woorden “We zijn geen boys van gister, eerder mannen uit de toekomst”, wat niet alleen sick klinkt, maar ook een nieuw tijdperk aankondigt. Wat zij komen doen lijkt niet op wat Opgezwolle deed, is niet hitgevoelig als het oeuvre van Ali B., Yes-R of The Partysquad en komt niet in de buurt van waar Kempi voor staat – in het nummer Vanaf Nu distantieert Akwasi zich beleefd maar duidelijk van voorgaande generaties Nederlandse rappers. Vanaf nu is er een nieuwe golf, sterk leunend op grime- en dub-invloeden uit het Verenigd Koninkrijk, waar zij zelf de leiders in kunnen zijn.

Dat gebeurt dan ook. Bliksemschicht staat nog steeds bekend als een van de meest indrukwekkende debuutalbums in de Nederlandse hiphop. Het staat muzikaal sterk – producer Hayzee is onder de vleugels van FS Green een soort wonderkind gebleken – en het is tegelijkertijd een solide basis voor onvergetelijke liveshows, iets wat bij een hoop jonge rappers die doorbreken vaak nog ontbreekt. Zwart Licht-shows staan bekend om bloedneuzen en hersenschuddingen, en in elke zaal die het toelaat klimt Akwasi de hoogte in om vervolgens het publiek in te springen.

Maar tegelijkertijd leunt het succes niet alleen op gebeuk en gesloop. Ook hier spreekt Akwasi zich al luid en duidelijk uit tegen de obstakels waar hij als jonge zwarte man uit de Bijlmer tegenaan loopt. Track 10, Wat Sorry, is een duidelijk statement naar zichzelf en iedereen in een vergelijkbare positie: zij zouden nooit hun excuses aan moeten bieden omdat andere mensen voor ze aan de kant gaan uit angst om beroofd te worden van hun tas. Zij zijn niet het probleem, en dus is het onmogelijk om daar verontschuldigingen voor te maken.

In 2009 winnen ze een State Award in de categorie ‘Beste groep’, en in 2009, 2010 en 2011 worden ze in dezelfde competitie uitgeroepen tot beste live act. In 2010 en 2012 brengen ze nog een album uit, No Juju en Leeroy Draait Door, en daarna houdt Akwasi het tijdelijk voor gezien. Naast het grote succes met Zwart Licht heeft hij tamelijk stilletjes in vier jaar tijd de Toneelacademie in Maastricht afgerond, en na al het geweld is het goed om even goed na te denken over wat hij wil doen en wie hij wil zijn als soloartiest.

Heel concreet betekent dit al snel twee dingen: zijn eigen platenmaatschappij genaamd Neerlands Dope, en het soloalbum Daar Ergens – een muzikale ode aan de veel te vroeg overleden zanger en theatermaker Bram Vermeulen, die vooral bekend is van cabaretgroep Neerlands Hoop, met Freek de Jonge. Op het album herdenkt Akwasi het leven en werk van Vermeulen, mede door gesprekken met zijn nabestaanden te verweven door de nummers. Ook gebruikt hij het werk om te reflecteren op zichzelf; hoe ga ik om met al het succes dat we hebben gehad, wat moet ik doen om te blijven groeien en hoe verhoud ik mij tot de rest van Nederland?

Die laatste vraag is sowieso goed om bij stil te staan op het moment dat je ouder wordt, want hiphop is bij uitstek een plek waar in het verleden behaalde successen geen garanties bieden voor de toekomst. Op het moment dat Zwart Licht na jaren een comeback wilde gaan maken moest dat onder de vlag van platenmaatschappij Top Notch, waar ze nog een contract hadden, maar eigenlijk waren ze op dat moment verre van een prioriteit: er waren simpelweg een hele hoop jongere rappers die voorrang kregen.

Na lang gesteggel en bijgestelde verwachtingen mocht de revival van Zwart Licht toch plaatsvinden op Akwasi’s eigen label. Het comeback-album droeg de naam Bliksem, wat ongeveer de helft is van Bliksemschicht, en ook half niet zo goed werd onthaald als het debuut. In hun afwezigheid was de wereld blijkbaar dusdanig veranderd dat een nieuwe generatie niet echt zat te wachten op nieuw werk, en de oude generatie fans niet echt belangstelling op kon brengen.

En dat is zonde, want iedereen die het uit zijn of haar al dan niet besnorde klep weet te brullen dat de agressieve houding van Akwasi juist averechts werkt zou er goed aan doen om dit album een aantal keer op repeat af te spelen. In het nummer Schoon Schip wordt – zonder dat Akwasi z’n stem verheft of een fictief personage “bedreigt” – akelig gedetailleerd vertelt hoe tot slaaf gemaakte Afrikanen als vee werden vervoerd of geruild werden voor cacao. “Weet je wel wat scheepslieden volop hard zeggen? Gewoon schrobben, maar de vlekken blijven hardnekkig.”

Het hoogtepunt van de plaat is de track Zwarte Hollanders, waar ook Ray Fuego op staat, en ironisch genoeg sluit dit perfect aan bij alle heisa rondom Veronica Inside. Het nummer breekt een lans voor alle enorme talenten van kleur die, zowel op het voetbalveld als daarnaast, structureel minder kansen of krediet krijgen dan hun witte tegenhangers. Een groot deel van het hele imago en succes van Veronica Inside is gebouwd op hoeveel René van der Gijp zoop, neukte en spendeerde, maar als Memphis Depay voor de lol een paar bars rapt of met een hoed op en een dure tas in de hand een verslaggever niet te woord wil staan is het gelijk een akelig mannetje. De clip van Zwarte Hollanders won een Edison Award. Ik betwijfel of dit is besproken bij Veronica Inside.

Mocht je in de komende dagen, weken, maanden of jaren nog iets afkeurends willen zeggen over Akwasi, en je liever willen verbazen over zijn agressie dan over je eigen tegenzin om je te verplaatsen in een ander, zal ik je geen plezier doen met de boodschap dat ook het laatste soloalbum van Akwasi overal te streamen is. Mocht je oprecht geïnteresseerd zijn in de reden waarom Akwasi zo geëmotioneerd was, wens ik je veel luisterplezier.