Hebben organen een sekse?

Dat sommige mensen vrouwelijke voortplantingsorganen hebben en andere mensen mannelijke voortplantingsorganen, is een zowel observeerbaar als biologisch aantoonbaar gegeven. (Daarnaast zijn er natuurlijk ook mensen die allebei hebben, hoewel dat relatief weinig voorkomt). Maar hoe zit het met andere organen? Zijn er meer organen die ofwel mannelijk ofwel vrouwelijk kunnen zijn, en zo ja: maakt dit wat uit?

Een nieuw onderzoek dat vorige week gepubliceerd is in het tijdschrift Nature, uitgevoerd door een team van biologen van het MRC Clinical Sciences Centre (CSC) van het Imperial College London, heeft de wetenschap een stap dichterbij het beantwoorden van deze vragen gebracht, door aan te tonen dat er inherente verschillen bestaan tussen de ingewanden van mannelijke en vrouwelijke fruitvliegjes.

Het team van het CSC heeft de stamcellen in het verteringskanaal van fruitvliegjes aangepast door ze ofwel meer vrouwelijke, ofwel meer mannelijke kenmerken te geven, en heeft vervolgens gekeken hoe de cellen zich gedragen. Het bleek dat de 'vervrouwelijkte' en 'vermannelijkte' cellen inderdaad ander gedrag gingen vertonen: "Als we de stamcellen in de ingewanden van een vrouwelijke vlieg meer mannelijk maken, zul je zien dat het verteringskanaal van de vlieg binnen drie weken gekrompen is tot het formaat van die van de meeste mannelijke vliegen," zei Bruno Hudry, lid van het onderzoeksteam.

De onderzoekers observeerden ook dat de vrouwelijke ingewanden eerder tumoren krijgen. De reden hierachter is vermoedelijk de relatieve plasticiteit van de cellen in het verteringskanaal van vrouwelijke fruitvliegjes, die ervoor zorgt dat de ingewanden kunnen groeien tijdens de voortplanting, en weer kunnen krimpen als de bevruchte eitjes gelegd zijn. "Het is een stuk makkelijker om genetische defecten die tot tumoren leiden te introduceren in vrouwelijke fruitvliegjes," aldus Hudry. "De ingewanden van vrouwelijke fruitvliegjes hebben een hoge mate van plasticiteit zodat het lichaam zichzelf geschikt kan maken voor het voortplantingsproces, wat in sommige gevallen fout kan gaan en tot tumoren kan leiden."

Volgens de onderzoekers is dit de eerste keer dat dit sekse-specifieke gedrag is aangetoond in cellen die geen onderdeel zijn van de voortplantingsorganen. Het verteringskanaal van 'vermannelijkte' vrouwelijke fruitvliegjes kromp namelijk niet alleen, maar groeide ook niet op het moment dat dit nodig was voor de voortplanting. Hieruit concludeerden de onderzoekers dat de cellen in de ingewanden van fruitvliegjes dus inderdaad tot op bepaalde hoogte sekse-afhankelijk zijn.

Volgens de hoofdonderzoeker van het project, Irene Miguel-Aliaga, gaan de onderzoeksresultaten in tegen de heersende hypothese dat alle organen die geen voortplantingsorganen zijn, hetzelfde zijn voor beide seksen, en enkel anders kunnen functioneren dankzij hormonen. Er bestaat dus de mogelijkheid dat bij mensen iets vergelijkbaars aan de hand is als bij fruitvliegjes, wat volgens Miguel-Aliaga zou kunnen verklaren waarom vrouwen tijdens de zwangerschap niet voor twee hoeven te eten.

Daarnaast bestaat er ook de mogelijkheid dat niet alleen de cellen van het verteringskanaal van fruitvliegjes, maar alle cellen in het vliegenlichaam door sekse beïnvloedt zijn. "We hebben drie sekse-bepalende genen gevonden die belangrijk zijn in het gedrag van de cellen in de ingewanden, en we willen weten of deze genen een vergelijkbare rol spelen in andere delen van het lichaam."

De hypothese dat er bij sommige organen verschil bestaat tussen mannen en vrouwen dankzij van sekse afhankelijke genen in de cellen, is interessant voor medisch onderzoek. "Als de intrinsieke kennis die stamcellen bevatten inderdaad het gedrag van onze organen stuurt, zou dit ook van invloed kunnen zijn op de manier waarop deze organen reageren op verschillende medische behandelingen," zei dokter Des Walsh van de Britse Medical Research Council.

In andere woorden: als de hypothese klopt, betekent dit dat het mogelijk is dat mannen en vrouwen wat sommige aandoeningen betreft baat kunnen hebben bij verschillende behandelingen. Dit zou vervolgens weer betekenen dat medisch onderzoek naar een bepaalde aandoening dat enkel of voornamelijk is uitgevoerd op mannen, niet geheel te betrekken is op de situatie van vrouwen. (Terwijl het in praktijk momenteel juist vaak zo is dat de meeste participanten in medische onderzoeken mannen zijn, over het algemeen omdat vrouwen een meer veranderlijke hormoonspiegel hebben).

Dat alle organen van mannen en vrouwen wat cellen betreft inherent verschillend zijn, is echter zeer onwaarschijnlijk. Zo heeft een neurologisch onderzoek uit 2015, uitgevoerd door onderzoekers van Tel Aviv University, aangetoond dat er geen binair, inherent verschil bestaat tussen de hersenen van mensen met het vrouwelijke geslacht en mensen met het mannelijke geslacht. De 'sekse' van het menselijk brein blijkt net zoals genderidentiteit en seksualiteit een spectrum te zijn, oftewel: er zijn een aantal kenmerken die gemiddeld vaker of in sterkere mate bij mannen voorkomen en kenmerken die gemiddeld vaker of in sterkere mate bij vrouwen voorkomen, maar de specifieke variatie van kenmerken verschilt per persoon.

Mensen zijn geen fruitvliegjes en wat tussen onze benen zit definieert niet wie we zijn, maar er zijn aanwijzingen dat sekse biologisch gezien niet alleen van invloed is op de geslachtsorganen en hormonen. Als het inderdaad zo blijkt te zijn dat er inherente verschillen bestaan tussen mannen en vrouwen wat betreft de kenmerken en het gedrag van bepaalde organen, zal dit grote implicaties hebben voor de manier waarop we bepaalde aandoeningen behandelen.