Ja, ook met een goed salaris kun je in de armoede raken

Ik heb jarenlang op of onder bijstandsniveau geleefd, doordat ik ging studeren en daarna allerlei artistieke projecten wilde doen. Dat was ergens eigenlijk best wel leuk. Ik kwam erachter dat je met een fles wijn van drie euro en een stereoset van de kringloop een prima tijd kan hebben. Inmiddels ben ik flink aan het harken bij VICE Money. Dus gedraag ik me ook als een big spender : ik koop nu flessen wijn van zes euro. Ergens is dat leuk, maar soms mis ik het wel om een bohemien te zijn.

Armoede heeft voor mij nog altijd iets romantisch, zolang ik niet denk aan de echt schrijnende situaties, zoals kinderen die kleren moeten naaien in Bangladesh. In een opwelling van nostalgie schrijf ik me in voor een workshop waar je “Arm voor een dag” kunt zijn. Zo kan ik er meteen achter komen of ik wel echt een ervaringsdeskundige ben en niet zomaar een geprivilegieerde zwijmelaar.

De workshop, die wordt gegeven door financiële coaches Natasja Popma en Micha Aarts, is onderdeel van het jaarlijkse congres van het Nederlands Instituut voor Budgetvoorlichting (NIBUD). Dat is de club die er al een paar jaar bij de regering op hamert dat een vijfde van de huishoudens met problematische schulden zit. Heel veel Nederlanders dus, en dat kunnen ook de mensen zijn in witte overhemden en mantelpakjes die aan deze workshop deelnemen. Want zelfs met een comfortabel managers- of ambtenarensalaris kun je in de armoede raken, blijkt uit de waargebeurde casus die we vervolgens in tweetallen moeten oplossen. Ook mensen in pak kunnen arm zijn.

Samen met de vrouw die naast me zit, speel ik een bestaand stel na. De vrouw, Irene, is sinds vier jaar werkloos en heeft inmiddels pleinvrees en allerlei andere klachten ontwikkeld. De man, die ik dus speel, heet Carlo en heeft een prima baan als IT’er waar hij rond de 2700 euro netto per maand mee verdient. Als ik zijn salaris had, trok ik zeker elke avond de champagne open.

Maar dat zit er voorlopig niet in voor hem. Carlo moet zijn vrouw en twee kinderen onderhouden. Hij is elke maand 300 euro kwijt aan betalingsregelingen, onder meer bij de Belastingdienst en de Wehkamp. Daarboven hangt nog de schaduw van een restschuld van 54.000 euro, die ze opliepen omdat ze hun huis gedwongen moesten verkopen. Maar zolang de bank nog niet heeft aangeklopt, valt het nog wel mee met de ellende.

We moeten nu gaan budgetteren. Mijn buurvrouw en ik leven ons jolig in in onze rol. Ik vraag waar die Wehkamp-rekening in hemelsnaam vandaan komt en zij dreigt daarop van me te gaan scheiden.

Maar dan vergaat het lachen ons: er wordt ineens een brief van de deurwaarder onder onze neus geschoven: de bank legt beslag op meer dan de helft van het inkomen van Carlo om de restschuld te betalen: er blijft nog 1275 over. Er moet keihard bezuinigd worden, maar dat lukt niet echt, behalve door dingen als de huur niet meer te betalen.

Terwijl we nog aan het bespreken zijn hoe we dit in hemelsnaam moeten oplossen komt er een brief van het gymnasium waar onze dochter op zit: ze moet verplicht mee naar Rome. Of wij daar even 300 euro voor willen betalen. Doei, dat gaat niet gebeuren. Ik schuif de brief meteen naar de andere kant van de tafel. Er zijn belangrijkere dingen.

We hebben het idee dat we muurvast zitten, maar uiteindelijk komt Carlo’s baas te hulp door ons te wijzen op een regeling die zorgt dat er een minder groot deel van het salaris wordt ingepikt door de bank. Al blijft de schuld natuurlijk gewoon staan. De oma van onze dochter betaalt de reis naar Rome. Het is een opluchting, al moeten we ons nieuwe salaris meteen weer gaan rantsoeneren. Dan krijgen we ineens een voicemailbericht van een andere deurwaarder: de gemeentelijke belastingen zijn niet betaald. Ze komen beslag leggen op onze spullen.

Verdomme. Het enige waardevolle dat we hebben is een auto, die ik voor mijn werk gebruik. “Ik heb auto’s voor vijftig euro verkocht zien worden,” zegt coach Micha met een trieste blik. Iedereen in het zaaltje schrikt van dat nogal deprimerende detail.

De casus is voorbij. Carlo en Irene hebben uiteindelijk met heel veel hulp en moeite hun leven weer enigszins op de rit gekregen. Ik heb een nare nasmaak overgehouden aan mijn twee uur als armoedzaaier met bovenmodaal inkomen. Een leven vol deurwaardersbrieven en schuldeisers is helemaal niet romantisch. Zelfs tijdens deze abstracte workshop voelde ik langzaam al mijn initiatief en levensvreugde opgeslurpt worden. In mijn rol van Carlo was ik alleen nog maar met het geld bezig dat ik niet had. Ik leefde in een papieren hel en begreep geen reet van al die kafkaëske instanties.

Niet iedereen is er zo van onder de indruk als ik, blijkt tijdens het vragenrondje. Een vrouw met omhoog geföhnd haar, oorbellen en een mantelpak blijkt niet alleen qua outfit door Margareth Thatcher geïnspireerd: “We doen net alsof ze heel zielig zijn, en dat zijn ze nu ook wel. Maar het is ook wel hun eigen schuld,” zegt ze. Keihard. Maar volgens coach Natasja maakt iedereen weleens een financiële misser, en is ook dit soort witteboorden-armoede altijd het resultaat van een samenloop van verschillende soorten ellende. “Ik ben nog nooit een gezin tegengekomen waarvan ik dacht: jullie zijn in de problemen gekomen omdat jullie gewoon te veel hebben uitgegeven. Er is altijd meer aan de hand”

Met alleen een goedbetaalde baan in het rijke deel van de wereld ben je er dus niet. Om uit de ellende te blijven moet je er volgens Natasja op letten dat je niet te veel geld over de balk smijt en dat je alles netjes betaalt, zodat je geen onverwachte schulden krijgt. Waar ik eerst dacht safe te zitten zonder hypotheek en betalingsregelingen helpt Natasja me meteen uit de droom. Ik ben eigenlijk al meteen begonnen met een oefenschuld: de DUO-lening die ik ooit moet gaan afbetalen.

Terwijl ik naar buiten loop, eet ik vreugdeloos wat gratis drop uit een glazen pot die bij de receptie staat. Het leven dat voor me ligt lijkt een enorm diepe put vol kansen om het financieel te verkloten. Ik zou nu thuis een begroting voor de komende maand kunnen gaan maken, maar ik ben het gebudgetteer eigenlijk wel weer een beetje beu. De zon schijnt. Ik wil lekker met een fles wijn in het park zitten om het nare gevoel van naderende armoede van me af te schudden. Een fles van drie euro dan toch maar, voor de zekerheid.

Header via Getty Images

—

Hou je ook zo van geld? Like VICE Money en ontvang dagelijks gratis geldverhalen: