Deze kunstenaar probeert met 'gratis NFT's' de markt te verpesten

Laatst stuitte ik op Instagram op een account vol raadselachtige plaatjes, van onder andere gekke sci-fi wezens, mijnwerkers en gouden mannen. De plaatjes worden aangeboden als “gratis NFT’s”, en zijn vergezeld door teksten als “BREAK FREE FROM THE BLOCKCHAIN”. Het account genaamd ‘nfts_gratuits’ vormt daarmee een oase van gulheid in de gierige woestijn die de NFT-wereld is. Sinds vorig jaar bleek dat digitale eigendomscertificaten voor jpegjes en gifjes een heleboel geld kunnen opleveren, lijkt het alsof iedereen zich verplicht voelt om elk plaatje tot de laatste druppel uit te knijpen. Kanye West uitte onlangs nog expliciet zijn frustratie over alle mensen die hem vragen een NFT te maken, terwijl hij dat helemaal niet wil. De gratis NFT’s van nft’s_gratuits zijn een ambiguer statement: ze begeven zich in de NFT-economie om daar op ludieke wijze de markt te verpesten. We spraken de maker. 

De plaatjes en de teksten van nft_gratuits lijken rechtstreeks afkomstig uit uncanny valley. Het is moeilijk om te zeggen of ze door een algoritme geproduceerd zijn (zoals het geval is bij veel NFT-kunst) of door een mens. Toch is dat laatste het geval, zo blijkt als ik een berichtje stuur. Achter de vreemde plaatjes zit een Parijse kunstenaar, die zich voor dit project verschuilt achter het pseudonym “Free Guy”*. Hij heeft er, zoals gebruikelijk in de NFT-scene, geen behoefte aan te onthullen wie hij is, maar hij wil me wel te woord staan. Free Guy maakt strips en is daarnaast technisch ondersteuner in een drukwerkplaats. De tekeningen die hij nu als ‘gratis NFT’s’ uitdeelt, heeft hij drie jaar geleden al gemaakt. “Ik weet niet waarom. Ik heb ze toen niet echt gebruikt, ik heb er alleen een boek van gemaakt en dat verkocht op zine-festivals. Maar toen kwam vorig jaar die hype op, en dacht ik: dit lijken wel NFT’s!” 

Maar in plaats van de stripfiguren vervolgens ook als NFT in de blockchain te zetten en te proberen er een crypto-fortuin mee te vergaren, gooide hij de NFT-achtige plaatjes op Instagram, met de boodschap dat ze toebehoren aan de hele mensheid. “Dat is namelijk toch al het geval met dingen die kunstenaars op Instagram zetten. En ook als je een echte NFT koopt, heb je niet eens de rechten om het bijvoorbeeld op een T-shirt te drukken. Het is alleen een contract. En je zegt: dit is van mij.”

Die zwakte van NFT’s is al langer onderwerp van spot op het internet. NFT’s zijn in feite niets meer dan stukjes computercode waarvan is afgesproken dat ze het eigendom van memes en kunstwerken bepalen. Het is vaak een soort routekaart naar een plek waar die afbeeldingen zijn opgeslagen. Maar dat er een unieke NFT-code aan een plaatje hangt, betekent natuurlijk niet dat je dat plaatje zelf niet meer kunt delen of kopiëren. Dat is een mogelijkheid die veel wordt gebruikt door trollen die maling hebben aan dit nieuwe eigendomssysteem. Iemand voerde deze grap extreem ver door door een groot downloadbestand met alle NFT’s ter wereld te maken. Dat de crypto-fans op hun beurt copyright soms niet begrijpen, bleek toen een aantal van hen miljoenen betaalden voor een zeldzame uitgave van het script voor Jodorowsky’s mislukte Dune-verfilming. Ze dachten dat zij daarmee de rechten gekocht hadden, maar ze hebben gewoon een heel duur boek.

nft_gratuits borduurt voort op deze verwarring. Zijn account wordt dan ook veel gebruikt om NFT’s belachelijk te maken: mensen reageren met extreme dankbaarheid op zijn genereuze gebaar, zeggen dat hun rendement vertienvoudigd is (want: tien keer nul is nul), of dat ze met hun winst binnenkort op een jpeg van een Lamborghini gaan klikken. Toch snapt niet iedereen de ironie. 

“Veel mensen sturen me berichten waarin ze me vragen om de gratis NFT op te sturen. En toen ik de hashtag “nft” ging gebruiken, begonnen allerlei bots tegen mij praten over NFT’s. Eén ervan had twee miljoen volgers. Het is heel raar en grappig om in deze loop terecht te komen.” Net als in de gewone economie zijn er kennelijk allerlei bots en algoritmes die de NFT-bubbel volautomatisch proberen op te pompen. Naast de zware milieu-impact die NFT’s met zich meedragen, maakt Free Guy zich om die reden zorgen om NFTs. Hij denkt dat ze ons naar een nieuwe economische crisis kunnen brengen. “Er is al zoveel speculatie met aandelen, met hedendaagse kunst en nu ook met crypto. Al dat geld verdwijnt uit de echte economie.” Free Guy krijgt soms boze berichten van NFT-evangelisten, die geloven dat dit eindelijk een manier is om flink te cashen met het maken van kunst. “Die zeggen: gun je kunstenaars soms geen geld? Natuurlijk is het voor sommige mensen een uitkomst, maar dat zijn er uiteindelijk maar een paar. Het geld wordt vooral verdiend door de mensen die erin handelen. Het is gewoon oplichterij.” 

Free Guy hoopt met zijn project de absurditeit van NFT’s aan te tonen. Tegelijkertijd is hij zich ervan bewust dat hij geen invloed kan uitoefenen op het lot van het werk dat hij weggeeft. “Misschien maakt iemand er wel een echte NFT van. Dat is mogelijk.” Hij zegt dat het hem niet zou uitmaken als er vervolgens een heleboel geld aan verdiend zou worden. “Dat zou helemaal absurd zijn. Maar zelfs dan kan het me niet schelen, want het is toch al één grote rotzooi. Ik kan het niet stoppen, niemand kan het stoppen. Er zitten al te veel mensen in, en te veel bots.”

*naam bekend bij de redactie