Waarom je soms vreselijke nachtmerries krijgt van MDMA

We vroegen wetenschappers naar het effect van MDMA op slaap, en waarom dit voor vrouwen problematischer lijkt te zijn dan voor mannen.

Als hij niet bezig was een ontzettende klootzak te zijn, zei Newton zo nu en dan best verstandige dingen. Zoals “actie is reactie,” bijvoorbeeld. Hoogstwaarschijnlijk had hij het hier niet over drugs, maar dit principe is er desalniettemin prima op toe te passen.

Het nemen van een flinke dosis MDMA (in de vorm van xtc-pillen of kristallen) is best intens. Voor je hersenen is het vergelijkbaar een dubbele flikflak in een ijskoud zwembad, of de Millennium Falcon die de hyperdrive aanzwengelt. Maar wie de bal kaatst, kan ‘m terugverwachten en in het geval van MDMA zijn de gevolgen bijzonder goed gedocumenteerd. Volgens een onderzoek in Human Psychopharmacology heeft tachtig procent van xtc-gebruikers naderhand last van “depressies en lusteloosheid” en online vind je talloze forumposts waarin mensen hun ervaringen met door xtc veroorzaakte nachtangsten en slaapverlammingen bespreken.

Eén persoon legt het verschil uit tussen een gewone nachtmerrie en nachtangst die met xtc gepaard gaat: “Een normale droom is alsof je op je spelcomputer een game speelt, terwijl het bij nachtangsten is alsof je zo’n virtual realitybril draagt. Alles lijkt heel erg echt.”

Nachtangsten verschillen erg van nachtmerries en ze komen voornamelijk bij kinderen voor. Medische specialisten beschrijven ze als slaapfases van maximaal vijftien minuten waarin het individu “kan gillen, schreeuwen, in paniek om zich heen kan slaan en zelfs uit bed kan springen. De ogen zijn open, maar de persoon is niet volledig wakker.” Daarnaast is er ook iets als slaapverlamming, waarbij je wel wakker bent, maar niet in staat bent om te bewegen. Dat kan enkele seconden tot een paar minuten duren.

Ondanks dat veel xtc-gebruikers een of beide van deze slaapstoornissen ervaren na een trip, is er maar weinig wetenschappelijk bewijs voor een direct verband met MDMA. Volgens professor Ron Cowan van Vanderbilt University, die voor mij een literatuuronderzoek deed naar dit verband, is er “flink wat wetenschappelijk bewijs voor een verband tussen MDMA en slaapstoornissen, in het bijzonder slaapapneu.” Toch is er nog geen enkel onderzoek gedaan naar een mogelijk verband tussen de partydrug en slaapangsten en slaapverlamming.

Chloe* (25) gebruikte voor het eerst MDMA in haar studententijd. “Ik nam een hele hoop drugs, waarschijnlijk meer dan goed voor me was op achttienjarige leeftijd,” herinnert ze zich. Na een avond feesten had ze een keer moeite om in slaap te vallen. “Uiteindelijk dommelde ik wel in, maar toen ik weer wakker werd, kon ik me totaal niet bewegen. Mijn kamer was donker en ik zag dat mijn moeder op een bureaustoel zat. Ik zag dat ze veel pijn had, maar ik kon haar niet helpen. Ik kon me niet bewegen.”

Ondanks haar zware drugsgebruik – gemiddeld één gram MDMA per avondje uit – legde Chloe in eerste instantie geen verband tussen de drugs en haar slaapprobleem. “Het was me nog niet eerder overkomen en het was echt klote. Ik wist toen niet eens was een slaapverlamming was. Ik heb best een lange tijd gedacht dat ik gek aan het worden was en ik was erg bang om te gaan slapen.”

Een MDMA-kristal (beeld: Flickr/St. Albert)

Professor Glen Hanson, neurowetenschapper aan de Universiteit van Utah, is een deskundige op het gebied van de schadelijke effecten van MDMA op de hersenen. “Het veroorzaakt fysiologisch gezien een buitensporige afgifte van neurotransmitters in je hersenen, waar het serotonine- en dopaminesysteem overdreven op reageert,” zegt hij. Dat gevoel wordt veroorzaakt door drie verschillende stofjes: serotonine, dopamine en noradrenaline – maar voornamelijk serotonine.

Volgens Hanson is langdurig en zwaar gebruik van MDMA schadelijk voor de productie van serotonine in je hersenen. “Het verandert een enzym dat serotonine produceert – tryptofaanhydroxylase – waardoor het niet meer zo goed werkt. Het serotonineniveau in je hersenen daalt daardoor en de andere twee neurotransmitters nemen het dan over. Over langere tijd verandert de hersenchemie dan van een op serotonine gebaseerd systeem naar een op dopamine of noradrenaline gebaseerd systeem.”

Omdat serotonine cruciaal is voor slapen, is het mogelijk dat MDMA nachtangsten en slaapverlamming kan veroorzaken, alleen is dit wel meer wetenschappelijk gissen omdat er nog geen onderzoeken naar dit specifieke verband bestaan. “We begrijpen nog maar weinig van de remslaap, maar we weten wel dat het belangrijk is voor je gemoedstoestand,” zegt Hanson. “Serotonine is belangrijk voor de remslaap, dus als er iets mis is met serotonine, dan slaap je niet lekker.”

Veel van de mensen waarmee ik voor dit stuk sprak, vertelden dat hun dromen heel visueel waren. Zou MDMA dan misschien ook een hallucinogeen effect kunnen hebben? “Hoewel MDMA een amfetamine is,” zegt Hanson, “kan het in hoge doses wel degelijk hallucinaties veroorzaken. Dit kan zich voorzetten naar een droom, maar er zijn wel erg hoge doses voor nodig om daar te komen.”

Nicole* (28) heeft zelf ervaren hoe het is om de hoofdrol in je eigen horrorfilm te hebben. Net als iedereen die ik geïnterviewd heb, zegt ze dat haar slaapverlammingen en nachtangsten het ergst waren als ze meerdere avonden achter elkaar MDMA had gebruikt. “Het ergste geval dat ik me kan herinneren was drie jaar geleden ergens in de winter,” vertelt ze. “Ik was niet van plan om dat weekend drugs te gebruiken, maar uiteindelijk had ik vrijdagavond de hele avond MDMA gebruikt en de volgende avond slikte ik een pil op een huisfeestje.”

Terwijl ze op zondagavond in slaap viel, voelde Nicole dat haar zicht begon te vervagen. “Als kind had ik al last van nachtangsten [die niets te maken hadden met drugs] maar die waren altijd auditief, zoals plotse luide muziek of explosies. Alleen die ene nacht zag ik echt enge dingen, zoals een moordenaar met een mes en iemand met een Scream-masker die boven mijn hoofd hing.”

Leila* (27) heeft ook haar portie horror wel gehad. “Mijn eerste ervaring met nachtangsten was in 2012, een paar jaar nadat ik met MDMA was begonnen. Ik had erg levendige en vermoeiende dromen die ik me niet exact kon herinneren, maar het eindigde met dat ik mezelf door mijn hoofd schoot. Normaal word je wel wakker als je zoiets droomt, maar dit keer heb ik het helemaal meegemaakt.” Ze is ervan overtuigd dat de dromen door MDMA worden veroorzaakt. “Ik heb er alleen last van nadat ik MDMA heb genomen, en nooit met andere drugs.”

Beeld: BONNINSTUDIO via Stocksy

De dromen hebben ook een sterke fysieke component. “Het voelt alsof mijn hele lichaam samen wordt gedrukt terwijl ik in slaap val,” voegt ze toe, “alsof iemand heel hard op me aan het drukken is.”

Onder alle mensen die met mij hun ervaringen met nachtangsten hebben gedeeld zat maar één man en beperkt wetenschappelijk onderzoek lijkt erop te wijzen dat vrouwen ook vatbaarder zijn voor de schadelijke effecten van MDMA dan mannen. Een studie uit 2013 wees bijvoorbeeld uit dat vrouwelijke xtc-gebruikers meer last hebben van slaapproblemen. Daarnaast worden vrouwen volgens cijfers van de Global Drugs Survey ongeveer drie keer vaker opgenomen in het ziekenhuis vanwege van het gebruik van MDMA.

“Stel: je hebt met twee personen te maken,” legt Hanson uit. “Een daarvan is een man en de ander is een vrouw. Die is dan waarschijnlijk kleiner en haar lichaam verwerkt de drugs sowieso langzamer. Zij heeft dan ten opzichte van de man voor een langere tijd een hoge concentratie MDMA in haar lichaam. Hoe hoger de concentratie, des te groter is het effect op het lichaam. De drug zal bij de vrouw dus fysiek en gedragsmatig meer effect hebben.”

“Dit is gewoon scheikunde,” concludeert hij.

Verontrustend genoeg is het bijna onmogelijk om te bepalen of langetermijngebruikers van MDMA hun slaapcyclus permanent veranderen. Ondanks dat niemand van de mensen die ik sprak zei dat hun slaapritme significant was veranderd, waarschuwt Hanson wel dat iedereen anders reageert op het langdurig gebruik van MDMA. “Als je serotoninesysteem al is beschadigd – en die beschadiging is ingrijpend genoeg – dan is het heel moeilijk om dat te compenseren. Ik denk niet dat een slaapcyclus normaal kan zijn met een beschadigd serotoninesysteem.” Volgens Hanson is er een risico dat deze groep mensen afhankelijk wordt van slaappillen om nog te kunnen slapen.

Tijdens het schrijven van dit artikel heb ik aan verschillende organisaties – goede doelen, gezondheidsinstanties en instituten voor drugsbeleid – gevraagd om advies voor MDMA-gebruikers die zich druk maken om wat de drug met hun slaapritme doet. Geen enkele heeft mij praktische adviezen kunnen geven.

* De namen zijn gefingeerd.

–

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.