Homofobie, racisme, seksisme, misinformatie of ‘elitair gezever’: als het aan Madeleijn van den Nieuwenhuizen ligt komen de Nederlandse media er niet mee weg. Op haar instagramaccount @Zeikschrift analyseert ze de onzin die ze zoal tegenkomt, “van body-shaming tot kwalijke framing”. Nu komt ze met een nieuw initiatief om de macht in Nederland – letterlijk – in beeld te brengen. Op haar account @Directiekamers plaatst ze foto’s van de directiekamers van grote bedrijven, culturele instellingen, ministeries en politieke partijen. Wie zijn eigenlijk de mensen die beslissingen maken, geld verdelen en toezicht houden? Even swipen door de foto’s vertelt je dat dit een op het oog nogal homogene groep is (lees: vooral oudere, witte mannen).
Wij spraken Madeleijn over haar nieuwe account, de machtsverdeling in Nederland en of je alleen gerepresenteerd kunt worden door mensen die op jou lijken.
Videos by VICE
VICE: Hi Madeleijn. Met Zeikschrift stel je misstanden in de media aan de kaak. Waarom nu de stap naar de politiek en bedrijven?
Madeleijn van den Nieuwenhuizen: De thema’s representatie en diversiteit zaten er op Zeikschrift al een beetje in. En in mijn academische werk, bij de City University of New York, onderzoek ik de invloed van het bedrijfsleven en geldstromen in de politiek. Het is dus een thema waar ik vaker mee bezig ben, maar dan in een ander format. Ik wilde heel graag weg van droge statistieken en echt een visualisatie maken van macht in Nederland. Mijn hoofdvraag is: welke ogen lezen zich in, welke handen bepalen de koers, wiens lippen vormen de taal van beleid? Met andere woorden: wie maken de beslissingen en wie verdeelt het geld?
Wat is je opgevallen tot nu toe?
In Nederland heeft volgens het CBS 14 procent van de bevolking een niet-westerse migratieachtergrond. Dus ongeveer 14 procent bestaat uit mensen van kleur. In heel veel sectoren zie je dat percentage niet terug in de machtsverdeling. Vergelijkbaar is 50 procent van de bevolking vrouw, maar heeft slechts een kleine 5 procent van beursgenoteerde bedrijven een vrouwelijke CEO. Mijn bedoeling met het account is om te laten zien dat er een gekke discrepantie is tussen wat de percentages zijn in de bevolking en wat je terugziet in de top. Bij voetbal zie je bijvoorbeeld dat de mensen die in de besturen zitten bijna allemaal wit zijn. Maar als je naar de teams kijkt – als je naar Ajax, PSV, Feyenoord, AZ kijkt, zowel bij mannen als vrouwen, zie je een heel gemêleerd gezelschap.
Als we kijken naar je posts over woningcorporatie Ymere zien we vooral witte mensen.
Een rapport van het CPB laat zien dat mensen van kleur gemiddeld een lager inkomen hebben dan witte mensen. Als je dat doortrekt kun je vaststellen dat mensen van kleur over het algemeen een groter belang hebben bij sociale huur dan witte mensen. Ymere beheert voornamelijk sociale huurwoningen. Zij bedienen dus een hele diverse groep mensen maar zijn aan de top van het bedrijf heel homogeen. Dat betekent niet dat ze per definitie hun werk niet goed kunnen doen, maar naar het wringt wel als je ziet dat vrijwel alle sociale instellingen een soortgelijk patroon vertonen.
Van de politiek mogen we verwachten dat ze alle burgers van Nederland representeert. Zouden bedrijven dat ook moeten doen?
Nee, niet per se. Het doel van bijvoorbeeld een bol.com of de ANWB is niet om een afspiegeling van de bevolking te zijn. Het is ook niet het einde van de wereld als er een bedrijf is met alleen maar witte mensen, of met geen enkele vrouw. Maar als dat telkens weer in soortgelijke patronen terugkomt, dan moet je als democratisch land – dat gelijkheid hoog in het vaandel heeft staan – onderzoeken wat de oorzaken zijn van zulke verschillen. Het gesprek over diversiteit en representativiteit in Nederland blijft vaak hangen op het niveau ‘moeten we wel of geen quota hebben?’, in plaats van: ‘wat zijn de onderliggende oorzaken van die discrepanties in de machtsverdeling?’.
We kijken nu vooral naar geslacht en huidskleur. Andere aspecten van diversiteit, zoals sociaal-economische klasse, religie, seksuele geaardheid of opleidingsniveau zie je niet op deze foto’s.
Het is niet m’n bedoeling om met het account alleen maar te focussen op huidskleur of gender. Ik wil juist ook het gesprek aanzwengelen over de verschillende lagen van de kwestie diversiteit. En de lastigheid dat slechts een fractie van identiteit zichtbaar is. We moeten ons bijvoorbeeld afvragen: kun je alleen gerepresenteerd worden door mensen met een soortgelijke identiteit als jij? Ik denk het niet. Ik geloof ook dat mannen vrouwenbelangen kunnen behartigen, bijvoorbeeld. Maar ik weet ook dat er historisch vrouwen voor nodig zijn geweest in de politiek om abortuswetgeving en anticonceptiemiddelen er doorheen te krijgen.
De vraag die het uiteindelijk ook oproept is: waar begint verantwoordelijkheid? Wie moet hier nu iets mee? Dat is een hele moeilijke vraag. Heel veel mensen zien dat er iets vreemds aan de hand is, maar waar beginnen we met het weghalen van oneerlijke blokkades die er op het pad van sommige mensen liggen? Het is niet zo van: we schuiven er gewoon een stoel bij aan de top en daar mag Fatima op zitten. Zo simpel is het niet.
In je post over het CDA zien we één vrouw van kleur: de Vertegenwoordiger van het Diversiteitsnetwerk.
Zij is ongetwijfeld heel competent. Maar het probleem is dat zij eigenlijk functioneert als een soort token, een symbolisch diversiteitspersoon. Daarnaast is het CDA dus geen uitzondering, wacht maar tot je de andere partijen voorbij ziet komen.
Verbeelding van de mensen aan de top vertelt maar een klein deel van het verhaal. Wat echt helpt is gedegen onderzoek instellen naar discriminatoire praktijken in Nederland, bijvoorbeeld op de arbeidsmarkt, in het onderwijs, bij de belastingdienst en bij de politie. Onderzoek doen naar de oorzaken en met oplossingen komen.
Dit account functioneert hopelijk als aanmoediging. Ik zie het bijna meer als kunstproject dan als een analyse. Er staan nu 22 bedrijven, organisaties en politieke partijen op en ik ga door tot de 100. Dan hebben we uiteindelijk een flink overzicht van hoe de Nederlandse bedrijven en partijen ervoor staan.
Dankjewel!
