Enkele souvenirs van de Vlaamse feministen uit de jaren 70

In de jaren 70 kende België een tweede feministische golf. Na een eerste golf van sociale eisen gericht op fundamentele rechten zoals het stemrecht, richtte het debat zich op de bevrijding van het lichaam, seksualiteit, seksueel en huiselijk geweld. Verschillende groepen, zoals Dolle Mina in Vlaanderen, de werkneemsters van het collectief Marie Mineur in Wallonië en het Front de Libération des Femmes (FLF) in Brussel, waren hier de drijvende kracht achter. Vrouwen kwamen op straat voor gelijk loon. De jaren zeventig vormden een politiek vruchtbaar klimaat. “Het persoonlijke is politiek,” luidde het toen.

Hoewel we nog vaak over ‘golven’ in vrouwenemancipatie spreken, wordt dat eigenlijk stevig bekritiseerd, want historisch schiet het tekort: emancipatie gebeurt niet in golven, het is een continue strijd. Die strijd startte ook niet pas anno 1830 - de eerste feministische golf - maar duurt al eeuwen. 

We spraken met twee feministen die vanop de eerste rij als activist getuigen waren van deze periode. Met herinneringen schetsen ze een beeld van hoe activisme er in die tijd uitzag, maar het zijn toch vooral de foto’s - hoewel in zwart-wit - die er kleur aan geven. 

“Het was allemaal heel leuk en gezellig, maar we deden niets voor het plezier,” vertelt Lieve Snellings (68), die toen betrokken was bij tal van acties, en vandaag nog steeds. Feministen vonden elkaar in ‘het vrouwenhuis’. Deze huizen werden overal in het land, voornamelijk in steden, opgericht. Het waren safe spaces avant la lettre, waar mannen de toegang geweigerd werd. Een vrouwenhuis was een ontmoetingsplaats, praatgroep, en er werd vaak ook aan hulpverlening gedaan met de oprichting van vluchthuizen. 

“Vergis je niet: er werd absoluut veel politiek werk verricht,” vertelt Lieve. “Een vrouwenhuis kende verschillende werkgroepen. Er was vaak ook een ‘vrouwengazet’ voor de leden. We deden ook uiteenlopende activiteiten tijdens het weekend. Er werden bijvoorbeeld steevast workshops georganiseerd zoals zingen - feministische strijdliederen -, zelfverdediging en ‘lesbische fietstochten’.”

Ook Greta ‘Spandoek’ Craeymeersch (80), voormalig leerkracht, heeft herinneringen in overvloed aan vroegere vrouwenacties. Ze heeft daarnaast ook een doos vol foto’s, die we via Amsab (Het Instituut voor Sociale Geschiedenis, dat een archief van humanitaire en sociale bewegingen bewaart), kunnen raadplegen. “In 1972 besloot ik in mijn eentje vanuit West-Vlaanderen de trein naar Brussel te pakken. Er was daar een vrouwenactie aan de gang, en ik wilde wel eens gaan luisteren,” vertelt Greta. Die vrouwenactie was de allereerste nationale vrouwendag in België. Dat was op 11 november 1972, in Passage 44 - Simone De Beauvoir heeft daar blijkbaar ook het woord genomen.

Vanaf dat moment was de onderwijzeres nauw betrokken bij de Dolle Mina’s in het Gentse. “Ik was een doener, geen denker,” vertelt Greta. “Ik werkte vooral achter de schermen: verslagen maken, brieven typen en verzenden, telefoontjes plegen, naar de bank gaan, boodschappen doen, spandoeken maken …” Al dat ijverige werk leverde haar de bijnaam Greta Spandoek op. 

Tijdens betogingen liep Greta vooraan met een megafoon voor haar gezicht. “Ik had een zware stem en wilde niet herkend worden, vandaar de megafoon,” klinkt het. “Ik woonde ongehuwd samen met mijn partner, dat was in die tijd, zeker voor een leerkracht, ongezien. Ik wilde moeilijkheden op mijn werk vermijden - onderwijzeressen werden toen voor zulke zaken ontslagen, denk maar aan Eliane Morissens (een Belgische lerares en activiste die in 1977 een promotie tot hoofd van een school geweigerd werd omdat ze lesbisch was nvdr.).” 

Lieve herinnert zich in het bijzonder het bezoek van de paus in 1985. “De paus was tegen de pil, abortus en lgbtq-mensen. Het sprak voor zich dat we de straat op zouden gaan,” vertelt Lieve. 32 vrouwen hielden borden omhoog met daarop slogans zoals ‘Liever lesbisch dan paus’. “Maar de rijkswacht hield ons tegen. Het was verboden een bevriend staatshoofd negatief aan te spreken, zeiden ze. We hebben ‘liever paus’ dan van het bord afgescheurd en verder gewandeld met ‘Liever lesbisch’.”

De optocht zou echter vooral opgemerkt worden vanwege de geluiden die de vrouwen maakten. “Sterk geïnspireerd door de Women’s Pentagon Action (een feministische beweging uit de VS, nvdr.) besloten we geen slogans te scanderen maar net gevoelens uit te drukken via gekerm. We lieten de overgang van verdriet naar kwaadheid naar verzet horen. Nooit eerder kregen we zoveel aandacht als toen... Het was een geslaagde actie die ons, feministen, bakken energie gaf.”

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.